Politiek en politicologie
Geschreven door Edwin Woerdman & Erwin Krol
5e druk
Inhoud
Hoofdstuk 1 Problemen, politiek en politicologie (zonder 1.6 en 1.7)....................................................2
Hoofdstuk 6 Politieke partijen en belangengroepen (zonder 6.7)..........................................................5
Hoofdstuk 7 Politieke participatie, stemmen en lobbyen (zonder 7.5.2 en 7.5.3)..................................9
Hoofdstuk 9 Democratie, coalitievorming en politieke vernieuwing (zonder 9.11)..............................11
,Hoofdstuk 1 Problemen, politiek en politicologie (zonder 1.6 en 1.7)
1.1 Politieke problemen
Problemen zijn politieke problemen> zodra overheid zich gaat bezighouden met het voorkomen,
verminderen of oplossen ervan.
-maatschappelijke verschijnselen die niet als problematisch worden beschouwd, krijgen meestal
geen aandacht in politiek.
-iedereen heeft te maken met politieke problemen: we betalen allemaal mee aan de pogingen om ze
op te lossen.
De aandacht van burgers voor een bepaald maatschappelijk probleem is door de jaren heen
verandert. Wat nu een groot maatschappelijk probleem gevonden wordt:
-normen en waarden, manier waarop we samenleven, immigratie/integratie.
-aandacht voor werkgelegenheid gedaald, aandacht voor natuur en milieu gestegen.
Om duidelijk te hebben wat politieke problemen zijn, zijn de begrippen politiek en problemen nodig:
Politiek= situatie waarbij de overheid betrokken is of zou moeten zijn. (Van Deth en Vis)
-Deze betekenis is op te splitsen in 2 delen:
-situatie waarbij de overheid bij betrokken is.
-situatie waarbij de overheid niet betrokken is, maar er wel burgers en organisaties zijn die
willen dat de overheid zich er mee bemoeit, bvb. Bij het gebruik van sommige ‘smart drugs’.
Problemen> situatie is probleem als het aan de volgende voorwaarden voldoet:
-mensen beschouwen situatie als ongewenst.
-mensen denken de situatie te moeten en te kunnen veranderen.
-Bij een probleem zien mensen ten eerste een discrepantie, een verschil, tussen een bepaalde
(feitelijke of ervaren) situatie en een bepaalde norm of waarde. Er is pas sprake van een probleem als
mensen deze discrepantie denken te moeten en kunnen veranderen.
-Problemen kennen twee aspecten: feitelijke waarheid (objectief aspect) en werkelijkheid zoals die
wordt ervaren (subjectief aspect= percepties).
-objectieve aspecten spelen een rol in vorming van percepties, maar hoe onvollediger de
informatie, hoe meer het subjectieve van het objectieve kan afwijken.
-percepties zijn belangrijk in politiek, omdat ze uiteindelijk het (kies)gedrag van mensen
sturen.
Politieke problemen
Politieke problemen= een als ongewenst en veranderbaar beschouwde situatie, waarbij de overheid
betrokken is of zou moeten zijn.
Mensen zijn het niet altijd een over wat een politiek probleem is. Dit heeft 3 oorzaken:
-mensen hanteren verschillende normen m de werkelijkheid te beoordelen.
-mensen ervaren objectieve werkelijkheid verschillend, hun oordeel is subjectief.
-mensen zijn het niet een over welke problemen op de politieke agenda geplaatst moeten worden.
-Sommige mensen/organisaties vinden dat politiek zich ten onrecht met bepaald probleem bemoeit>
anderen willen juist dat politiek betrokken wordt bij oplossing van bepaald probleem.
-Een probleem kan ook door de een als persoonlijk probleem worden gezien> de ander vindt dit een
politiek probleem.
-Mensen zijn het ook niet een over welke politieke problemen het belangrijkst zijn: waar moet als
eerste iets aan gedaan worden.
-Mensen verschillen van mening over de oplossing van politieke problemen.
, 1.2 Politiek en de overheid
Overheid speelt belangrijke rol in politiek: grootste werkgever van Nederland. Overheid bemoeit zich
met verschillende aspecten van ons dagelijks leven.
Burgers, organisaties en bedrijven wenden zich vaak tot de overheid voor een oplossing voor hun
problemen, bvb de voetbalvereniging vraagt subsidie aan gemeente om kantine te renoveren.
Mensen stappen naar de overheid met hun problemen omdat:
-overheid is als enige bevoegd om wetten en regels te maken.
-overheid kan oplossingen voor problemen, desnoods met geweld, opleggen aan ingezetenen van
haar grondgebied.
Politiek= het overheidsbeleid, alsmede de totstandkoming en effecten ervan. (Hoogerwerf)
-deze definitie concentreert zich niet alleen op het bestaande overheidsbeleid, maar omvat ook het
ontstaan en gevolgen ervan.
-ligt wel te veel nadruk om feitelijk overheidsbeleid> belemmering voor bestudering van problemen
waar de overheid zich (nog) niet mee bemoeit.
Politiek= mengeling van conflict en samenwerking. (Laver)
-worden dus ook conflicten mee bedoelt zoals iemand die voordringt in een wachtende rij bij de
supermarkt en dat daardoor een ruzie ontstaan. Toch weinig zullen dit een politieke ruzie noemen.
1.3 Politiek en het verdelingsvraagstuk
Volgens verschillende acteurs is het verdelingsvraagstuk de kern van de politiek. IN de politiek
worden besluiten genomen over de vraag hoe de beschikbare overheidsgelden verdeeld moeten
worden. Deze besluiten zijn politieke afwegingen omdat:
-beschikbare middelen niet onuitputtelijk maar schaars zijn.
Verdelingsvraagstuk beperkt zich niet tot financiën, in politiek worden bvb ook rechten en plichten
verdeeld.
Politiek= wie krijgt wat, wanneer en hoe? (Lasswell)
-verdelingsprobleem zou zich kunnen voordoen op niveau van staat, maar ook in bedrijven of
gezinnen.
-te ruim, omdat het verdelen van eten bij het gezin thuis hier ook onder zou vallen.
Politiek= het vormen en verdelen van macht. (Lasswell en Kaplan)
-sommige opzichten te ruim, in andere opzichten te beperkt.
-te ruim: toepasbaar op ieder sociaal systeem.
-te beperkt: beperkt zich tot verdelen van macht, toedeling van al het andere dan macht is dan geen
politiek.
Politiek= de gezaghebbende toedeling van waarden voor een samenleving. (Easton)
-waarden verwijzen naar alles wat mensen belangrijk vinden. Mensen streven twee soorten waarden
na:
-materiële waarden (bvb voedsel en huisvesting).
-immateriële waarden (bvb vrijheid van meningsuiting en gevoel van veiligheid op straat).
-gezaghebbende toedeling van waarden verwijst naar bindende en als legitiem rekende regels voor
samenleving.
-binden= toedeling van waarden worden dwingend opgelegd.
-niet alleen de staat, maar ook andere organisaties, zoals bedrijven en kerken, wijzen gezaghebbende
waarden toe aan de samenleving.