Samenvatting Medische aansprakelijkheid
Hoofdstuk 3: de rechtsverhouding tussen de patiënt en de arts of het
ziekenhuis
Het onderwerp van de behandelingsovereenkomst
Art. 7:446 lid 1 BW bepaalt dat de overeenkomst inzake geneeskundige behandeling
de overeenkomst is waarbij een natuurlijke persoon of een rechtspersoon, de
hulpverlener, zich in de uitoefening van een geneeskundig beroep of bedrijf
tegenover een ander, de opdrachtgever, verbindt tot het verrichten van handelingen
op het gebied van de geneeskunst, rechtstreeks betrekking hebbende op de persoon
van de opdrachtgever, of van een bepaalde derde.
Wat onder handelingen op het gebied van de geneeskunst wordt verstaan in
omschreven in lid 2. Onder sub b valt te denken aan handelingen met een zuiver
cosmetisch oogmerk of aan voorlichting over zwangerschapspreventie. Onder
handelingen op het gebied van de geneeskunst vallen tevens handelingen op het
gebied van de artsenijbereidkunst, zoals het bereiden van geneesmiddelen.
Lid 3 = aanpalende handelingen.
Het vereiste dat de handelingen op het gebied van de geneeskunst rechtstreeks
betrekking hebben op de persoon van de opdrachtgever of van een bepaalde derde
(patiënt) brengt met zich dat sprake moet zijn van individuele gerichtheid; het gaat
om een bepaalde, kenbare, patiënt.
De patient
Degene op wiens persoon de handelingen rechtstreeks betrekking hebben wordt
aangeduid als de patiënt, art. 7:446 lid 1 tweede volzin BW.
Degene die opdracht geeft tot het verrichten van een geneeskundige handeling is
doorgaans degene op wiens persoon de geneeskundige handeling betrekking heeft.
De opdrachtgever is in dat geval de patiënt.
Patiënten die wilsonbekwaam en/of handelingsonbekwaam zijn, zijn niet zelfstandig
bevoegd tot het aangaan van een behandelingsovereenkomst of niet in staat hun wil
daaromtrent te uiten. Zij hebben daarom doorgaans een (wettelijk)
vertegenwoordiger die als opdrachtgever optreedt.
Vertegenwoordiging en zaakwaarneming
Een minderjarige (<16 jaar) is ingevolge at. 1:234 BW niet handelingsbekwaam om
een behandelingsovereenkomst te sluiten. De Zijn wettelijk vertegenwoordigers,
meestal de ouders, treden dan op als feitelijk opdrachtgever.
Een minderjarige wilsonbekwame patiënt ‘of de patiënt al dan niet in staat kan
worden geacht tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake’. (7:465 BW)
Bij afwezigheid van een wettelijk vertegenwoordiger of een persoonlijk gemachtigde
kan een familielid als ‘vertegenwoordiger’ optreden en de overeenkomst sluiten o.g.v.
art. 6:198 BW in samenhang met art. 6:201 BW (zaakwaarneming). Bijv. situatie
waarin een meerderjarige persoon als gevolg van een ongeval bewusteloos of
,comateus is, maar dringend geneeskundige hulp behoeft -> het is vaak de partner
die dan als zaakwaarnemer optreedt en de behandelingsovereenkomst ten behoeve
van patient sluit. Is familie ook niet aan te wijzen, dan treedt hulpverlener op als
zaakwaarnemer.
(Wettelijk) vertegenwoordigers worden geen partij bij de behandelingsovereenkomst,
maar sluiten die in naam van de patient.
Ouders die door het letsel of overlijden van hun kind schade lijden, worden, gezien
het ontbreken van een contractuele relatie met de hulpverlener, als ‘derden’
aangemerkt en hebben doorgaans alleen recht op vergoeding van schade voor zover
het ‘verplaatste schade’ als bedoeld in art. 6:107 BW betreft. Gesloten
vergoedingssysteem; het systeem staat aan vergoeding van door derden geleden
schade in de weg voor zover het geen verplaatste schade betreft, zelfs wanneer
rechtstreeks onrechtmatig is gehandeld t.o.v. de ouders.
Baby Joost arrest: baby werd geopereerd aan een liesbreuk. Door onvolkomenheid
bij uitvoering operatie liep Joost een ernstige hersenbeschadiging op. Joost behoeft
voortdurende verzorging. HR: enkele aanwezigheid van eigen belang is niet
voldoende om de ouders tot partij bij de overeenkomst te maken.
Baby Kelly: tekortkoming t.a.v. een vrouwelijke patiënt die tot gevolg heeft dat zij
wordt gefrustreerd in haar beslissing tot afbreking van de zwangerschap is tevens
onrechtmatig tegenover de partner, hoewel deze partner geen contractspartij is. Bij
de beslissing van de vrouw zijn immers ook zijn belangen (vader van het kind) ten
nauwste betrokken, omdat door de geboorte van een kind een verplichting voor de
ouders ontstaat om het kind levensonderhoud te verstrekken, en de
verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding van het kind te dragen.
De hulpverlener
De hulpverlener is de contractuele wederpartij van de patient en gezien de aard van
de overeenkomst als opdrachtnemer te kwalificeren (natuurlijk persoon: arts,
verloskundige etc. rechtspersoon: ziekenhuis, verpleeghuis etc.).
Wie hulpverlener is hangt af van hetgeen de hulpverlener tegenover de patient heeft
verklaard en hetgeen hulpverlener en patient over en weer uit elkaars verklaringen
hebben mogen afleiden.
De zelfstandig arts als contractspartij
Eerste vuistregel bij de beantwoording wie als hulpverlener moet worden
aangemerkt: een arts wordt als hulpverlener – en dus contractspartij – beschouwd,
indien hij als zelfstandige de praktijk uitoefent, dus anders dan in (loon)dienst van
een (rechts)persoon. Bijv. huisarts met eigen praktijk.
Oefent de arts als zelfstandige zijn beroep uit in een ziekenhuis, dan is de arts
evenzeer hulpverlener als bedoeld in art. 7:446 lid 1 BW en partij bij de
behandelingsovereenkomst.
De maatschap zelf wordt niet aangemerkt als hulpverlener. Een maatschap is
immers geen rechtspersoon, maar ingevolge art. 7A:1655 BW een overeenkomst,
waarbij twee of meerdere natuurlijke personen zich verbinden om iets in
, gemeenschap te brengen, met het oogmerk om het daaruit ontstane voordeel met
elkaar te delen (7:407 lid 2 BW). 7:404 BW: de hulpverlener zal in beginsel gehouden
zijn de geneeskundige behandeling zelf te verrichten en is daarvoor persoonlijk
aansprakelijk. Onder omstandigheden wordt de overeenkomst met de gezamenlijk
medisch specialisten gesloten, dan zijn de maten ingevolge 7:407 lid 2 jo. 6:6 lid 2
BW hoofdelijk aansprakelijk voor een tekortkoming, tenzij de maat aantoont dat de
tekortkoming hem niet kan worden toegerekend.
Het ziekenhuis als contractspartij
Een tweede vuistregel bij de beantwoording van de vraag wie als hulpverlener moet
worden aangemerkt, is dat in het geval de arts (kenbaar) in loondienst is van een
rechtspersoon – doorgaans een ziekenhuis – niet de arts, maar het ziekenhuis als
hulpverlener wordt aangemerkt. De overeenkomst inzake de geneeskundige
behandeling wordt gesloten tussen patient en ziekenhuis. De arts wordt dan als
hulppersoon van het ziekenhuis aangemerkt.
Het feit dat de rechtspersoon contractspartij is, neemt niet weg dat de natuurlijke
persoon feitelijk de verplichtingen uit de geneeskundige behandelingsovereenkomst
t.o.v. de patient vervult. De hulpverlenende rechtspersoon dient er bedacht op te zijn
dat haar verantwoordelijkheid zich niet beperkt tot het eigen handelen, maar tevens
ziet op het handelen van de hulpverlenende hulppersoon.
De komst van Medisch Specialistische Bedrijven
Integrale bekostiging: medische specialisten declareren vooraan aan het ziekenhuis
en het ziekenhuis verstuurt de ‘eind’ declaratie aan de zorgverzekeraar of de patient.
Gewijzigde ondernemersvormen er zijn 4 organisatiemodellen (doel = behoud van
de zelfstandigheid/ondernemerschap van de medisch specialist)waarbij de artsen op
andere wijze een verband aangaan met het ziekenhuis waarin zij werkzaam willen
zijn:
1. artsen hebben zich verenigd in een medisch specialistisch bedrijf (MSB) in de
vorm van een maatschap (= fiscaal transparant samenwerkingsmodel)
2. artsen hebben zich verenigd in een MSB in de vorm van een coöperatie met
uitgesloten aansprakelijkheid, waarbij de arts zijn onderneming in een bv heeft
ingebracht (= fiscaal niet-transparant samenwerkingsmodel)
3. artsen zijn via een specialistenmaatschap medeaandeelhouder van een
ziekenhuis geworden dat in verband daarmee in een vof is omgezet (= fiscaal
transparant participatiemodel)
4. artsen zijn via een specialistencoöperatie medeaandeelhouder van een ziekenhuis
geworden dat in verband daarmee in een bv is omgezet (= fiscaal niet-transparant
participatiemodel)
Verschillende contractspartijen
Bij de behandeling van een patient kunnen meerdere behandelingsovereenkomsten
worden gesloten: een overeenkomst met het ziekenhuis ter verpleging en
verzorging / ‘aanpalende’ handelingen en een of meer overeenkomsten met de
zelfstandig handelende artsen die niet in dienst zijn van het ziekenhuis.
Assistenten en waarnemers
De zelfstandig handelend arts kan gebruikmaken van een waarnemer die in plaats
van de arts de geneeskundige behandeling bij de patient verricht. De waarnemend
