Verlieskunde
Doelen
Je kunt aangeven op welke terreinen verlies kan worden geleden.
Je kunt aangeven op welke wijze je zelf te maken hebt (gehad) met verlies
Je kunt de rouwtaken noemen en beschrijven
Je kunt aangeven hoe iemands KERN kan worden aangetast
Je kunt de verliesdriehoek uitwerken
Hoofdstuk 2
Verlies, verwerking, begeleiding: theoretisch overzicht.
Onder verlies verstaan we:
De waarneming dat een geliefd onderdeel van je leven ten einde is, zoals het verlies van een geliefde,
van je relatie, van je geestelijke vermogens, van je gezondheid, van je baan, van een geliefd dier, van
een geliefd object.
In persoonlijk(fysiek en psychisch) en sociaal opzicht kan er verlies geleden worden.
Onder verliesverwerking verstaan we:
Het bewust en waardig afscheid nemen, op alle levensniveaus, van een verloren gegaan, geliefd
onderdeel van je bestaan en het overgaan naar een nieuw levenshoofdstuk met herinnering aan het
oude.
Levensniveaus
Afscheid nemen en afronden op existentieel niveau, maar ook op cognitief, fysiek, emotioneel,
praktisch-materieel, gedragsmatig, expressief, zintuigelijk en ritueel niveau.
Waardig afscheid nemen
Het op een wijze afscheid nemen die past bij de intensiteit van de gehechtheid met de of het
verlorene.
Rouw is de prijs die wij betalen voor hechting
Vanaf je geboorte ga je bindingen aan. De kwaliteit van deze binding heeft grote invloed op hoe je
omgaat met verliesgebeurtenissen.
Volgens bowlby hebben hechtingrelaties verschillende biologische voordelen en zijn zij daarom tot ons
erfgoed gaan behoren. Op basis van eerste hechtingen ontwikkelt de mens relaties met de innerlijke
wereld en de wereld buiten zichzelf.
Wie heeft leren omgaan met eerdere verliezen, bouwt kapitaal op voor een later verlies. Erkenning van
het verlies en de ermee samenhangende pijn betekent dat je in staat bent afscheid te nemen van het
oude en openstaat voor het nieuwe.
Verliesgebeurtenissen ordenen we volgens aan aantal criteria:
- De mate waarin zij herstelbaar en waarneembaar zijn
- De mate waarin ze ingrijpen in het leven(reikwijdte)
- De mate waarin ze op de voorgrond staan
- Het moment waarop ze zich voordoen in de levensloop (chronologie)
- De mate waarin ze worden verwacht (anticipatie)
- De mate van actieve betrokkenheid van het verlies
,Dood gerelateerd verlies Niet- dood gerelateerd verlies
Permanent verlies Tijdelijk verlies
Bijvoorbeeld dat iemand komt te overlijden. Bijvoorbeeld iemand die zoek is geraakt en weer
terugkomt.
Tastbaar verlies Onzichtbaar verlies
Verlies dat waarneembaar is. Verlies dat zich aan het oog van de buitenwereld
Bijvoorbeeld bij het verlies van een lichaamsdeel. onttrekt. Bijv. het verlies van een miskraam.
Primair verlies Secundair verlies
Bijvoorbeeld het verlies van lichamelijke functies Bijvoorbeeld het verlies van werk, omdat de
bij een lichamelijk gehandicapte. lichamelijk gehandicapte lichamelijke functies
verliest.
Partieel verlies Meervoudig verlies
Als verlies betrekking heeft op één enkel facet Als verlies betrekking heeft op diverse facetten
van het bestaan, zoals een persoon, een dier, een van het bestaan, zoals bij rampen. Partieel verlies
object, een sociale of lichamelijke functie. wordt meervoudig als het ene verlies het andere
tot gevolg heeft. Bijv. het verlies van een kind leidt
tot echtsscheiding.
Oud verlies Actueel toekomstig verlies
Verlies uit een recent of grijs verleden. De last die Bijv. je eigen levenseinde: een toekomstig verlies
is overgedragen van verliezen van oudere waar niemand onderuit kan.
generaties.
Geanticipeerd verlies Schokkend verlies
Een verlies waarop iemand zich van tevoren kon Verlies dat zich plotseling en onverwachts
instellen. Bijv. een geplande verhuizing. De voordoet. Afscheid nemen wordt daardoor
voorbereiding geeft de mogelijkheid om bewust problematisch, omdat anticipatie niet mogelijk is.
afscheid te nemen.
Reactief verlies Participerend verlies
Verlies waarbij je niet direct betrokken bent. Je Verlies waarbij je betrokken bent. Je
wordt er later mee geconfronteerd. participeerde in de toedracht van het verlies.
Echtscheiding kan voor degene die het initiatief
neemt een participerend verlies zijn, maar voor
degene die het overkomt kan het een reacties
verlies zijn.
Overgangsverlies Incidenteel verlies
Verliezen gekoppeld aan natuurlijke Onvoorspelbaar en niet direct gekoppeld aan
levensovergangen: ze hebben een sterke overgangen in de menselijke levensloop.
samenhang met de chronologische leeftijd.
Stadia en overgangen in de levenscyclus (zie figuur 2.1)
Kindertijd en adolescentie-vroege volwassenheid-middelbare leeftijd-late volwassenheid.
Overgangen in de levenscyclus betekenen altijd verlies. Ook verliezen die op zichzelf staan, incidentele
verliezen, kunnen de levenscyclus dramatisch van richting doen veranderen zoals: overlijden van een
kind, vluchten uit je eigen land, amputatie van een borst.
Incidenteel verlies
Onvoorspelbaar en onverwachts karakter maken het verlies tot een zeer ingrijpende gebeurtenis. Ook
door een incidenteel verlies ga je over van de ene naar de andere levensstructuur. Daarom worden
deze verliezen ook wel idiosyncratische overgangen genoemd: overgangen die eigen zijn aan de
toevallige gebeurtenissen die ze veroorzaken.
Levensovergangen ver lies zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Verlies is onlosmakelijk verbonden
met groei: het ontgroeien van het oude en het toegroeien van het nieuwe.
, Transitie-levensovergang
Verliezen verwerken betekent het overgaan van een oude naar een nieuwe levenssituatie
Oud-transitieovergang-nieuw. (zie figuur 2.2).
Een overgangsfase vormt een transitie: een brug, tussen twee toestanden van een grotere stabiliteit.
Unfreezing-moving-refreezing (Kurt Lewin)
Het ontdooien van het oude, het bewegen van het oude naar het nieuwe en het bevriezen
van de nieuw bereikte situatie.
Overgang van het oude naar het nieuwe betekent het uitvoeren van drie rouwtaken voor een positieve
verliesverwerking
1. Aanvaarding: het bewust erkennen van de feitelijke impact van het verlies.
2. Afscheid: het bewust afscheid nemen van de of het verlorene met alle emotionele uitingen.
3. Opbouw: het bewust opbouwen van het nieuwe levenshoofdstuk. Vergt innerlijke en
uitwendige aanpassing aan de nieuwe situatie.
Drie verliesverwerkingsfactoren uit de verlieskundedriehoek
1. Verliesimpact (je moet de verlieslast)
2. Verliescoping (zelf tillen)
3. Verliessupport (maar niet alleen)
Onder verliessituatie verstaan we:
De omstandigheden van een cliënt die verlies ondervindt die van invloed zijn op de verliesverwerking,
te weten de verliesimpact, de verliescoping en de verliessupport.
Verliesimpact
De inbreuk van de feitelijke verliesgebeurtenis op de levensstructuur. Verliesimpact staat voor de mate
van inbreuk die de verliesgebeurtenis doet op de bestaande levensstructuur. Het vormt de ballast, de
psychosociale kilo’s die het leven van iemand danig kunnen ontregelen. Verliesimpact is de mate van
ontregeling die iemand ervaart door een verlies.
- Feitelijke impact
- Betekenisimpact
- Kernimpact (Controle, eigenwaarde, rechtvaardigheid en nu-in-relatie-tot-later).
Uitleg verderop in de samenvatting.
Verliescoping
De persoonlijke wijze van omgaan met het verlies. De wijze van omgaan met de ontstane verliessituatie:
Hoe gaat iemand om met verliesfeiten? De wijze waarop iemand omgaat (coping) met de ontstane
ontregeling.
- Adequate coping (positief)
- Inadequate coping (negatief)
Uitleg verderop in de samenvatting.
Verliessupport
De sociale steun bij het verlies vanuit de omgeving. De steunfactor: de mate waarin een persoon
adequate steun krijgt vanuit de omgeving.
Bij coping-support analyse is de vraag steeds of de belasting door een verlies (verliesimpact) en de
belastbaarheid (verliescoping en verliessupport) met elkaar in evenwicht zijn. Bij onbalans verergert de
situatie als er niet ingegrepen wordt.