Kennistoets 4
Geel; kernwoorden uit de leerdoelen van de colleges.
Groen; dingen waarvan ik vermoed dat ze ook belangrijk zouden kunnen zijn.
Casus 1, schoolgaand kind
Hoorcollege 1;
Groeihormoon (GH);
• Wordt gedurende het hele leven geproduceerd in de hypofyse (voorkwab)
• Twee hormonen uit de hypothalamus regelen de afgifte;
o Stimulerend; GH-releasing hormone, GHRH
o Remmend; GH-inhibiting hormone, GHIH
• Heeft een overwegend anabool effect op de vet- een koolhydraatstofwisseling
• Wordt vooral 's nachts afgescheiden en versterkt de trofotope processen tijdens de slaap
• Stimuleert oa de productie van somatomedina (insulin-like growth factor, IGF), wat weer de
groei van botten vanuit de groeischijven of epifysairschijven stimuleert
• Te weinig groeihormoon; kind blijft klein, maar lichaam heeft wel de juiste verhoudingen
• Te veel groeihormoon bij kinderen; reuzengroei
• Te veel groeihormoon bij volwassenen; dikker worden van bepaalde botten en groei van
weke delen in het gezicht, de handen en de voeten (acromegalie)
Schildklierhormoon;
• Schildklier; ligt in de hals, produceert het schildklierhormoon thyroxine
• Afgifte wordt geregeld vanuit de hypothalamus;
o Hypothalamus geeft hormoon af dat de hypofyse stimuleert; throtropin-releasing
hormone, TRH
o De hypofyse (voorkwab) scheidt een hormoon af dat de schildklier stimuleert;
thyroïdstimulerend hormoon, TSH
o De schildklier geeft thyroxine af
• Thyroxine bevat vier jodiumatomen (T4) en is lipofiel, waardoor het makkelijk door de
celmembranen heen kan. In de cellen wordt een groot deel van T4 omgezet in T3 (tri-
joodthyroxine) wat vijf keer zo sterk werkt.
• Stimuleert de stofwisseling (oxidatief metabolisme) in bijna alle organen en bepaalt zo de
basale stofwisseling
• Stimuleert de groei
• Te weinig schildklierhormoon; hypothyreoïdie
o Kan ontstaan door jodiumgebrek;
▪ Hypothalamus en hypofyse produceren grote hoeveelheden stimulerende
stoffen door gebrek aan negatieve stofwisseling
▪ Door de stimulering wordt de schildklier groot (struma, krop)
o Aangeboren tekort wordt op de vierde dag na de geboorte opgespoord via de
hielprik.
o Leidt bij kinderen tot groei- en ontwikkelingsstoornissen
• Te veel schildklierhormoon; hyperthyreoïdie;
, o Leidt tot verhoogde stofwisseling
▪ Hoge Hf
▪ Warme huid met verhoogde transpiratie
▪ Dunnere ontlasting door versnelde darmpassage
▪ Vermageren
Hormonen voor de calciumhomeostase;
• Drie hormonen regelen de calcium spiegel in het bloed;
o Parathormoon (PTH) uit de bijschildklieren
o Calcitonine uit de C-cellen van de schildklier
o Een omzettingsproduct van vitamine D
• Deze hormonen zorgen voor de calciumhomeostase door het beïnvloeden van;
o De calciumopname in de darm
o De terugresorptie van calcium in de nier
o Beïnvloeding van de activiteit van botvormende cellen (osteoblasten) en
botafbrekende cellen (osteoclasten) in botweefsel
• Vitamine D3 (cholecalciferol) zit in de voeding en wordt gevormd onder invloed van de zon.
Na tijdelijke opslag in de lever kan het in de nieren worden omgezet in actieve vitamine D.
Dit vitamine heeft twee effecten;
o Bevordert de resorptie van clacium- en fosfaationen in de darm
o Bevordert terugresorptie van calcium uit de voorurine in de nieren
• Bij een daling van de calciumspiegel in het bloed wordt meer parathormoon afgescheiden
• Bij een tekort aan calcium kan een deel van de calciumvoorraad in het skelet tijdelijk worden
gebruikt om de calciumspiegel op peil te houden. Gebeurd door PTH;
o PTH stimuleert osteoclasten om een deel van de botkalk op te lossen
o PTH stimuleert terugresorptie van calcium in de nier
o PTH stimuleert omzetting van vitamine D3 in de actieve vorm
• Calcitonine heeft een tegengestelde werking;
o Remt de bot afbrekende activiteit, waardoor botopbouw en inbouw van calcium de
overhand krijgt
De geslachtsontwikkeling en het functioneren van de geslachtsorganen wordt geregeld vanuit de
hypothalamus via een reeks organen en hormonen. Volgorde organen; hypothalamus – hypofyse -
eierstokken/zaadballen (geslachtklieren/gonaden). Deze reeks hormoonklieren heet ook wel de
hypothalame-hypofysaire-gonadale as.
Testosteron;
• Mannelijke geslachtshormoon
• Geproduceerd in de testes
• Effect in puberteit;
o Stimulering haargroei
o Stem wordt lager door groei van het strottenhoofd
o Ontstaat een groeispurt door de toename van eiwitsynthese in de botten
o Eiwitsynthese in de skeletspieren neemt toe
,Vrouwelijke geslachtshormonen;
• Voor de puberteit neemt de productie van GnRH door de hypothalamus toe;
o Productie van follikelstimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH) in
de hypothalamus nemen toe
o In de eierstokken neemt de productie van oestrogeen toe
o In de bijnierschors neemt de productie van androgene hormonen toe
• Oestrogeen;
o Ovaria, uterus en vagina groeien
o Borstklierweefsel neemt toe
o Vetverdeling van het lichaam veranderd
o Ontstaat een groeisport door toename van eiwitsynthese in botten
• Androgene hormonen uit bijnierschors;
o Schaamlippen en clitoris worden groter
o Ontstaat oksel- en schaamhaar
• FSH en LH;
o Ontstaat aan het begin van de puberteit een menstruatiecyclus
o Eerste paar cycli zonder eisprong, erna met
o Eerste menstruatie; menarche
o Tegen 50e levensjaar worden de cycli onregelmatig (overgang/climacterium)
o Laatste menstruatie; menopauze
o Jaren erna; postmenopauze
Ik neem voor het gemak even aan dat ze niks gaan vragen over de menstruatiecyclus. Mocht je dit
nou toch een heel interessant onderwerp vinden of het niet met me eens zijn, lees dan bladzijde 289
uit het boek Fysiologie.
Naarmate je ouder wordt, hoopt de schade in het lichaam zich op. Hierdoor gaan de orgaanstelsels
steeds slechter functioneren. Uiteindelijk is het niet meer mogelijk de homeostase in stand te
houden en zal het individu sterven.
Indirect effect van veroudering; door het verslechteren van de lichaamsfuncties kan het lichaam zich
minder goed verweren tegen ziekten. Vooral risico op gewrichtsaandoeningen, diabetes, hart- en
vaatziekten en kanker neemt toe.
Oorzaken van veroudering;
• Samenspel van erfelijkheid en milieu
• Erfelijkheid;
o Hormonale veranderingen;
▪ Vanaf 50e levensjaar; verminderde afgifte van de geslachtshormonen,
waardoor de vruchtbaarheid afneemt.
• V; progesteron en oestrogeen
o Minder kalkafzetting in het bot; vrouwen na de menopauze
hebben meer risico op osteoporose (botontkalking),
waardoor botbreuken kunnen ontstaan.
, • M; testosteron
o Vermindert de spieropbouw en kan leiden tot krachtsverlies
o Antagonistische pleiotropie;
▪ Een bepaald gen heeft zowel een positieve als negatieve invloed op
verschillende eigenschappen
▪ Term wordt vaak gebruikt voor genen die gunstige effecten hebben als je
jong bent, maar ongunstig als je ouder wordt (voor een VB; zie Fysiologie blz
298)
o Beperkt delingsvermogen van cellen;
▪ Bij elke celdeling worden de uiteinden van de chromosomen (telomeren)
een stukje korter. Wanneer de telomeren tot een bepaald niveau zijn
verkort, wordt celdeling onmogelijk.
▪ Naarmate meer cellen de grens bereiken zal het groei- en herstelvermogen
van weefsels steeds verder afnemen.
▪ Door roken, obesitas en chronische stress worden de telomeren sneller
korter.
o Apoptose;
▪ Geprogrammeerde zelfdoding van cellen
▪ Speelt oa een rol in de ontwikkeling van het zenuwstelsel;
• Neuronen die niet functioneel zijn worden opgeruimd
• Bevordert de efficiëntie van het zenuwstelsel, maar gaat mogelijk
ten koste van de plasticiteit.
▪ In het CZ kunnen maar in beperkte mate nieuwe zenuwcellen worden
gevormd. Naarmate meer neuronen door apoptose verdwijnen, zijn er
minder neuronen beschikbaar die bv na een CVA, functies van beschadigde
neuronen kunnen overnemen.
• Milieu;
o Mechanische slijtage
o Schade op moleculair niveau;
▪ Kan ontstaan door;
• Straling (radioactiviteit, röntgen, UV)
• Giftige stoffen (oa uit voedings- en genotsmiddelen)
• Overvoeding
• Fysieke en psychische stress
▪ Structuur van macromoleculen zoals eiwit en DNA verandert, waardoor
uiteindelijk functieverlies in cellen en weefsels plaatsvindt.
• Elk eiwit heeft een specifieke ruimtelijke structuur die essentieel is
voor zijn functie. Zo kunnen enzymen alleen hun werk doen als het
substraat in het enzym past (sleutel/slot).
Invloed van veroudering op lichaamsfuncties;
• Bewegingsapparaat;
o Spieren;
▪ Nemen in omvang af
▪ Maximale kracht wordt minder
▪ Resterende spiervezels bevatten minder myofibrillen
