Week 1
Basisfuncties van recht:
- Rechtszekerheid (zorgen voor orde): positieve recht als stabiel juridisch kader voor
menselijke interacties → normatieve moment
- Rechtvaardigheid (mate van gelijkheid): waarden, opvattingen en ideeën die het
rechtssysteem informeren, voeden en als kritische toetssteen van het positieve recht
fungeren → ideële moment
- Doelmatigheid (recht in de praktijk): wisselwerking tussen het positieve recht en de
wijze waarop mensen zich feitelijk gedragen in de sociale werkelijkheid → actuele
moment
ideële moment
ideeën, opvattingen,
waarden
actuele
normatieve moment moment
het positieve recht: recht in de
rechtsbegrippen praktijk
Normatieve moment: het recht dat op een bepaalde tijd en plaats geldt (het positieve recht).
Het geeft aan wat wij moeten, mogen en niet mogen.
Ideële moment: het geheel van ideeën, waarden en opvattingen dat als leidraad fungeert
voor het positieve recht.
Actuele moment: de feitelijke praktijk zoals die zich in wisselwerking met het positieve recht
ontwikkelt, hoe mensen zich feitelijk, in de sociale werkelijkheid gedragen. Law in the books
vs law in action.
Op het zebrapad:
- Normatieve moment: recht met betrekking tot voetgangersoversteekplaatsen
(voorrang), hoe verkeersdeelnemers zich rondom een zebrapad tegenover elkaar
moeten gedragen volgens art. 49 RVV1
- Ideële moment: bescherming zwakkere verkeersdeelnemer tegen sterkere
verkeersdeelnemer → voetganger heeft extra bescherming nodig
- Actuele moment: daadwerkelijke gedrag rondom zebrapad, gedraagt iedereen zich
goed, verlenen auto’s voorrang bij een zebrapad of rijden ze toch door?
1 Artikel 49
1. Bestuurders moeten blinden, voorzien van een witte stok met één of meer rode ringen, en overigens alle
personen die zich moeilijk voortbewegen, voor laten gaan.
1
,‘Shared space’: fietsers, voetgangers, brommers etc. allemaal bij elkaar zonder echte
verkeersregels
- Niet/minder reguleren is ook een vorm van reguleren.
- Mensen aanzetten tot oplettendheid en zelfredzaamheid → roept ook weer
problemen op.
- Wordt het ideële moment dan wel in voldoende recht gedaan? (Blinden zijn zwakker,
hebben bescherming nodig.)
Open texture van begrippen: de betekenis van woorden en begrippen veranderen in de loop
van de tijd. Er kan twijfel ontstaan over de toepasselijkheid van een begrip en er kunnen
interpretatieproblemen ontstaan van een rechtsregel. Om die reden is rechtswetenschap
geen exacte wetenschap, maar een wetenschap gericht op het interpreteren van teksten.
Basisindelingen in het recht:
- Objectief recht en subjectief recht
- Privaatrecht en publiekrecht
- Materieel recht en formeel recht
- Dwingend recht en aanvullend recht
Recht in objectieve zin: een verzameling rechtsnormen die hier en nu gelden (positieve
recht). Engels: law
Voorbeelden:
- het Nederlandse privaatrecht
- het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens (EVRM)
- wet op leerplicht
Recht in subjectieve zin: de rechten die personen ontlenen aan de regels van het objectieve
recht, Engels: right
Voorbeelden:
- jouw vrijheid van meningsuiting
- het recht van de buurman om een dakkapel op zijn huis te zetten
- het recht op onderwijs van een leerling
Privaatrecht Publiekrecht
Betrokken partijen burger vs burger overheid vs burger
Het te beschermen belang particuliere- / privébelangen algemene (publieke),
maatschappelijke belangen
Initiatief tot handhaving van initiatief ligt bij burgers initiatief ligt bij de overheid /
het recht staat
Middelen tot private partijen kunnen bij overheid mag optreden met
rechtshandhaving de rechter nakoming, strafvervolging of
schadevergoeding of bestuursdwang
ontbinding van de
rechtsverhouding vorderen
2
, Voorbeelden erfrecht wet wapens en munitie
rechtspersonenrecht EVRM
echtscheidingsrecht Waterschapswet
goederenrecht Grondwet
Wetboek van Strafrecht
Vermogensrecht: het deel van het materiële privaatrecht dat de op geld waardeerbare
rechten en plichten van rechtssubjecten betreft, bijv. het recht van de verkoper op betaling
van de koopprijs
Personen- en familierecht: regels met betrekking tot het recht op naam, het huwelijk, de
adoptie etc.
Vermogensrecht (privaat) → 3,4,5,6,7 BW Personen- en familierecht (privaat) → 1 BW
rechten en plichten van personen zijn op rechten zijn (vaak) niet op geld
geld waardeerbaar waardeerbaar
rechten zijn overdraagbaar rechten zijn niet overdraagbaar
bijv. de verkoper kan zijn recht op betaling bijv. men kan zijn recht op naam niet
van de verkoopprijs aan een derde overdragen
overdoen (cessie)
niet dwingend voorgeschreven regels geen mogelijkheid van afwijking
bijv. partijen staan vrij om afwijkende bijv. echtpaar kan niet afspreken om het
afspraken te maken kind niet te verzorgen
Belangrijkste rechtsgebieden van het publiekrecht: staatsrecht, bestuursrecht en
strafrecht
Internationaal privaatrecht: regels die bepalen welk nationaal recht van toepassing is bij
internationale kwesties tussen personen → staan in verdragen, Europees recht en
Nederlandse wetgeving
Voorbeeld: echtscheiding tussen Nederlandse vrouw en Turkse man, in Turkije getrouwd,
wonen in Nederland. Volgens welke regels moet over de echtscheiding beslist worden?
Nederlandse of Turkse rechter?
Internationaal publiekrecht: verzamelnaam voor tussen staten geldende volkenrecht en tot
de burgers gerichte gemeenschapsrecht van de EU en andere internationale organisaties →
berust op gewoonterecht maar is ook vastgelegd in verdragen (EVRM)
Formeel recht Materieel recht
Betekenis begrip procesrecht: de wijze heeft betrekking op
waarop het recht wordt inhoudelijke gedragsnormen
gehandhaafd
(berechtingsregels)
Strafrecht (formeel / bevat het strafprocesrecht, bevat de strafrechtelijke
3
, materieel) neergelegd in het Wetboek gedragsnormen waaraan
van Strafvordering burgers zich dienen te
houden, zoals in het
Wetboek van Strafrecht
Privaatrecht (formeel / bevat de regels van de inhoudelijke
materieel) burgerlijk procesrecht zoals (gedrags-)normen van
neergelegd in het Wetboek burgerlijk recht zoals
van Burgerlijke neergelegd in het Burgerlijk
Rechtsvordering Wetboek
Dwingend recht: rechtsregel waarvan de partijen niet kunnen afwijken bij overeenkomst
Komt vaker voor bij publiekrecht, want het publiekrecht beoogt zwaarwegende publieke,
maatschappelijke belangen te beschermen en in dat kader duidelijke (dwingende) regels te
stellen.
Aanvullend recht: rechtsregel waarvan partijen bij overeenkomst kunnen afwijken
Komt vaker voor bij privaatrecht, want het privaatrecht wil vooral kader bieden waarbinnen
private partijen aan hun onderlinge rechtsbetrekkingen zelf vorm kunnen geven. Dat houdt in
dat er volop ruimte moet blijven om die verhouding zelf in te richten. Aanvullend recht biedt
dan regels als partijen zelf niet iets anders hebben afgesproken.
Week 2
4
