Inleiding Sociologie
Tentamen 3 juni 9:00-12:00
1. de relatie tussen en wederzijdse beïnvloeding van de sociologie en de criminologie
toelichten;
2. uitleg geven over de basisbegrippen en het gedachtegoed van de sociologie;
3. theoretische perspectieven uit de sociologie toelichten en toepassen op relevante casuïstiek
voor de criminologie;
4. actuele onderzoeksvragen herkennen en opstellen, betreffende het domein van de
sociologie;
5. sociale ontwikkelingen analyseren door een onderzoeksvraag te formuleren, relevante
gegevens voor de beantwoording van deze vraag bepalen, deze gegevens verzamelen en
daarop kritisch reflecteren;
6. in het kader van een hedendaags sociologisch thema een eenvoudige onderzoeksopdracht
uitvoeren, en de resultaten daarvan verbinden met de theorie en eerder onderzoek;
7. over de onderzoeksbevindingen schriftelijk rapporteren op heldere en beknopte wijze;
8. bij het lezen van een wetenschappelijk artikel met een sociologische invalshoek de
probleemstelling van het artikel abstraheren en deze kritisch bespreken.
1
, Week 1 – introductie in de sociologie
Literatuur
- Hoofdstukken: 1 & 2
- Artikelen: Sampson (2000) én Mills (2000)
Hoofdstuk 1: Wat is sociologie?
Sociologie: het systematisch onderzoek van de menselijke samenleving (vanuit het sociologisch
perspectief). P. Berger omschreef het sociologisch perspectief als ‘het algemene in het bijzondere
zien’ en laat ons zien hoeveel invloed de samenleving op het leven van individuen heeft in het
gedrag van bepaalde mensen algemene patronen ontdekken.
Durkheim, pionier van de sociologie, laat zien dat uiterst persoonlijke handelingen zoals zelfdoding
onderhevig zijn aan de invloed van sociale factoren. sociale factoren beïnvloeden het individuele
gedrag
Sociale integratie; hoe meer sterke sociale banden mensen hebben, hoe minder snel zij geneigd
zullen zijn om tot zelfdoding over te gaan.
Buiten-staanderzijn: het niet deel uit maken van een dominante groep (marginaliteit) hoe meer
marginaliteit, hoe makkelijker het wordt om het sociologisch perspectief te hanteren zie etniciteit,
ras, geaardheid, leeftijd etc.
Mondiaal/ globaal perspectief: het bestuderen van de wereld in zijn geheel en de plaats die onze
samenleving daarin inneemt.
Waarom is dit perspectief belangrijk?
1. Een globaal bewustzijn is een logisch verlengstuk van het sociologisch perspectief; De
sociologie laat zien dat onze positie in de samenleving zeer veel invloed heeft op de
ervaringen die we in ons leven opdoen. De positie die onze samenleving inneemt in de
wereld beïnvloedt alle leden in die samenleving.
3 categorieën qua niveau van economische ontwikkelingen
1. Hoge inkomenslanden: landen met de hoogste algemene levensstandaard
2. Middeninkomenslanden: landen met een levensstandaard, die we als de wereld in zijn
geheel bekijken, gemiddeld kunnen noemen. Hier bestaat grote sociale ongelijkheid.
3. Lage inkomenslanden: landen met een lage levensstandaard, waarvan de meeste inwoners
arm zijn.
Vergelijkingen tussen rijke westerse landen en andere landen, omdat:
1. Het leven dat we leiden wordt gevormd door het land waarin we leven;
2. De contacten tussen samenlevingen zijn zeer sterk toegenomen door de
informatietechnologie;
3. Veel sociale problemen waarmee de westerse wereld wordt geconfronteerd, zijn elders veel
ernstiger;
4. Globaal denken helpt ons om meer inzicht in onszelf te krijgen;
2
,Waarom is het sociologisch perspectief zinvol?
1. Sociologie speelt een belangrijke rol in het tot stand komen van de wetten en
overheidsmaatregelen die ons leven beïnvloeden;
2. Op individueel niveau bevordert het sociologisch perspectief onze persoonlijke groei en
bewustwording; 4 positieve effecten van de sociologie:
a. Aan de hand van het sociologisch perspectief kunnen we nagaan wat er wel en niet
klopt aan het alledaagse denken
b. Het sociologisch perspectief geeft ons een beter inzicht in de mogelijkheden en de
hindernissen die we in het dagelijks leven tegenkomen;
c. Het sociologisch perspectief geeft ons de mogelijkheid een actieve rol te spelen in de
samenleving waarvan we deel uitmaken;
d. De sociologie helpt ons om in een wereld te leven die zich kenmerkt door diversiteit;
3. Een studie van de sociologie is een uitstekende voorbereiding op de arbeidsmarkt.
hoe groot is de invloed van de samenleving op ons gedrag, onze gedachten en gevoelens?
Het ontstaan van de sociologie
3 belangrijke veranderingen die een transformatie van de samenleving teweegbrachten, waardoor
meer mensen na gingen denken over de samenleving en hun positie daarin, de ontwikkeling van de
sociologie
1. De industrialisering; scheiding tussen privé en werk
2. De explosieve groei van steden;
3. Nieuwe opvattingen over democratie en politieke rechten;
Auguste Comte introduceerde de term ‘sociologie’ in 1838, om het denken van de samenleving te
kunnen beschrijven.
3 fases die voorafgingen aan de sociologie;
1. De theologische fase; de samenleving bracht Gods wil tot uitdrukking
2. Metafysische fase; samenleving als natuurlijk verschijnsel
3. Wetenschappelijke fase; met het daaruit voortvloeiende positivisme
a. Positivisme: inzicht verwerven op basis van wetenschappelijk onderzoek
(wetenschap als enige geldige bron van kennis) Comte was van mening dat het
functioneren van de samenleving door bepaalde wetten wordt gereguleerd.
Sociologie en de moderne samenleving
Sociologen trachten de transitie van de traditionele samenleving naar een moderne samenleving en
de positieve en negatieve gevolgen die deze teweegbracht, te analyseren
Heeft de transitie geleid tot veranderingen in (on)gelijkheid tussen groepen? (Karl Marx)
Heeft de transitie tot veranderingen in de sociale orde geleid? (Emile Durkheim)
Heeft de transitie ertoe geleid dat mensen steeds rationeler met elkaar en de wereld
omgaan? (Max Weber)
Moderniteit: verwijst naar de sociale gevolgen van de industrialisering, zoals het verdwijnen van
traditionele gemeenschappen, de expansie van de persoonlijke keuzemogelijkheden, een
toenemende sociale diversiteit en toekomstgerichtheid. De sociale patronen die het resultaat zijn van
industrialisering (centraal begrip in het onderzoek naar sociale verandering) relatie tussen heden
en verleden
3
, Modernisering: het sociale veranderingsproces dat in gang is gezet door de industrialisering.
4 belangrijke kenmerken van modernisering:
1. Het verdwijnen van kleine, traditionele gemeenschappen; Volgens Berger is het de
voortschrijdende aftakeling/vernietiging van de relatief hechte gemeenschappen waarin
mensen het grootste deel van de geschiedenis van de mensheid solidariteit en betekenis
hebben gevonden (waarin iedereen zijn eigen plaats heeft)
2. De uitbreiding van persoonlijke keuzemogelijkheden; individualisering
3. Grotere sociale diversiteit; de combinatie van verstedelijking, bureaucratisering en de
toenemende contacten tussen mensen met verschillende achtergronden stimuleren de
ontwikkeling van diverse opvattingen en gedragspatronen.
4. Oriëntatie op de toekomst en een groeiend tijdsbewustzijn;
Arbeidsdeling: Emile Durkheim
Gemeinschaft und gesellschaft benadering van Tonnies:
Tönnies beschreef de modernisering als de overgang van Gemeinschaft naar Gesellschaft die
gekenmerkt wordt door het verdwijnen van traditionele gemeenschappen en de opkomst van het
individualisme. De kracht van de theorie schuilt in de synthesen van verschillende dimensies van
verandering: bevolkingsgroei, verstedelijking en toenemende onpersoonlijke interacties.
1. Gemeinschaft (gemeenschap):
Gemeinschaft verwijst naar de traditionele, op gemeenschap gebaseerde vormen van sociale
organisatie. In Gemeinschaft zijn de sociale relaties gebaseerd op nauwe persoonlijke banden,
gedeelde tradities, normen en waarden, en een gevoel van solidariteit. Het wordt vaak geassocieerd
met kleinschalige gemeenschappen zoals familie, buurt of etnische groepen waarin sociale banden
intiem en duurzaam zijn. Interacties in Gemeinschaft worden gekenmerkt door emotionele nabijheid
en wederzijdse afhankelijkheid.
2. Gesellschaft (maatschappij):
Gesellschaft verwijst naar de modernere, op maatschappij gebaseerde vormen van sociale
organisatie. In Gesellschaft zijn sociale relaties minder persoonlijk en meer gebaseerd op rationele
overwegingen, contracten en functionele behoeften. Het wordt geassocieerd met grootschalige,
complexe samenlevingen waar individuen vaak anoniem zijn en waar sociale interacties worden
bepaald door economische, politieke en juridische overeenkomsten. In Gesellschaft zijn sociale
banden vaak tijdelijk en instrumenteel van aard.
Arbeidsdeling: Durkheim
Voor Durkheim werd de modernisering gekenmerkt door toenemende arbeidsverdeling (=
gespecialiseerde economische activiteit). De pre-industriële samenlevingen werden gekenmerkt door
de mechanische solidariteit (=gedeelde morele waarden) de leden van deze samenlevingen zien
elkaar als gelijken en verrichten hetzelfde werk (Gemeinschaft). Deze mechanische solidariteit werd
door de modernisering vervangen door organische solidariteit (=wederzijdse afhankelijkheid van
mensen die gespecialiseerde arbeid verrichten) correspondeert met Gesellschaft, toenemende
sociale cohesie door afhankelijkheid van elkaar
Durkheim (optimistischer dan Tönnies) was enkel bang voor anomie door diversiteit: een situatie
waarin een samenleving het individu weinig morele richtlijnen heeft te bieden. zelfdodingcijfer als
graadmeter voor anomie
4
