Onderdeel C
Hoofdstuk 1 Stoornis die centraal staat in het arrest
§ 1.1 Stoornis van de verdachte
De rechtbank heeft bij de beoordeling gelet op de inhoud van het rapport dat is geschreven door
de psychiater M. van Ekeren en de klinisch psycholoog L.M.L. Thung. Zij hebben een
multidisciplinair gedragsdeskundig triple-onderzoek betreffende psychiatrisch en psychologisch
onderzoek gedaan.1 Zijn concluderen dat verdachte lijdt aan de ziekelijke stoornis schizofrenie
van het paranoïde type met formele denkstoornissen. Hij kon uitsluitend handelen vanuit zijn
eigen psychotische realiteit.2 Verdachte heeft vanaf het begin van zijn arrestatie consequent
verklaard dat hij het slachtoffer heeft neergestoken om wraak te nemen op zijn vader. Volgens
het rapport betreft het een handeling die volledig is bepaald door een psychotisch denkspoor
waar hij niet van af te brengen is en adviseren de rechtbank de verdachte volledig
ontoerekeningsvatbaar te achten voor het plegen van het tenlastegelegde feit. 3
§ 1.2 Schizofrenie
Schizofrenie kan als een van de ernstigste psychiatrische stoornissen worden beschouwd
vanwege het ingrijpende karakter. Genetische en omgevingsfactoren spelen een rol bij het
ontstaan van schizofrenie. Het kan dan gaan om erfelijkheid, maar ook omgevingsfactoren zoals
zuurstofgebrek bij de bevalling, cannabisgebruik en stress. 4 Schizofrenie kan heel veel
verschillende symptomen bevatten. Naast hallucinaties en wanen gaat het ook om
onsamenhangend spreken, bewegingsstoornissen, gedesorganiseerd gedrag en negatieve
symptomen. Onder negatieve symptomen worden de afwezigheid van normale psychische
functies verstaan. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om het ontbreken van emotionele reactie of
initiatiefloosheid.5 De symptomen kunnen worden ingedeeld in drie dimensies. Dit zijn de
psychotische dimensie, de desorganisatiedimensie en de negatieve-symptomendimensie. 6
Psychotische dimensie
De psychotische dimensie ziet voornamelijk op hallucinaties en wanen. Bij een hallucinatie kan
het dan bijvoorbeeld gaan om het horen van stemmen die commentaar geven. Bij een waan kan
iemand bijvoorbeeld overtuigd zijn dat iets externs het gedrag bepaalt. 7
Desorganisatiedimensie
De desorganisatiedimensie ziet onder andere op verward denken. Er is geen logische
samenhang en geen doelgerichtheid in het denken meer.8 Deze dimensie ziet ook op
desorganisatie van de motorische beweging. De motorische bewegingen worden katatonie
genoemd. Bij katatonie kan het bijvoorbeeld gaan om het langdurig volhouden van ongewone
lichaamshoudingen of druk chaotisch gedrag.9
Negatieve-symptomendimensie
1
ECLI:NL:RBAMS:2016:1139, onder overweging 7
2
ECLI:NL:RBAMS:2016:1139, onder overweging 7
3
ECLI:NL:RBAMS:2016:1139, onder overweging 7
4
Dr. J.W. Hummlen, dr. M.W. Hengeveld, Psychiatrie voor juristen, de Tijdstroom, 2014, p. 89
5
Dr. J.W. Hummelen, dr. M.W. Hengeveld, Psychiatrie voor juristen, de Tijdstroom, 2014, p. 86
6
Dr. J.W. Hummelen, dr. M.W. Hengeveld, Psychiatrie voor juristen, de Tijdstroom, 2014, p. 86
7
Dr. J. W. Hummelen, dr. M.W. Hengeveld, Psychiatrie voor juristen, de Tijdstroom, 2014, p. 86
8
Dr. J.W. Hummelen, dr. M.W. Hengeveld, Psychiatrie voor juristen, de Tijdstroom, 2014, p. 87
9
Dr. J.W. Hummelen, dr. M.W. Hengeveld, Psychiatrie voor juristen, de Tijdstroom, 2014, p. 87
, Een negatief symptoom is initiatiefverlies. De betrokkene komt nergens meer aan toe en kan
bijvoorbeeld niet eens zijn bed uitkomen. Een ander negatief symptoom is anhedonie. De
betrokkene kan dan nergens meer van genieten en kan zich emotioneel leeg voelen. 10
Subtypes van schizofrenie
In de DSM-IV worden ook nog vijf verschillende subtypen van schizofrenie onderscheiden dit
zijn:
- Paranoïde type: er zijn voornamelijk wanen en gehoorshallucinaties aanwezig, duidelijke
negatieve symptomen zijn afwezig.
- Gedesorganiseerde type: er is voornamelijk sprake van onsamenhangende spraak en
chaotisch gedrag.
- Katatone type: er is voornamelijk een verstoorde motorische beweeglijkheid,
negativisme, echolalie of echopraxie aanwezig.
- Ongedifferentieerde type: het accent ligt op de criteria zoals beschreven in de
bovenstaande dimensies.
- Resttype: heftige positieve symptomen zijn afwezig, maar negatieve symptomen zijn
blijvend aanwezig.11
§ 1.3 verloop van schizofrenie
De ontwikkeling van schizofrenie duurt meestal een aantal jaar. De eerste fase is de prodromale
fase. Deze fase kan jaren duren. Er zijn dan alleen negatieve symptomen of gedragsproblemen
aanwezig.12 De prodromale fase gaat daarom vaak samen met depressief beeld. Wanneer de
betrokkene zich vooral terugtrekt wordt vaak als eerste aan een diagnose als een depressieve
stoornis of een angststoornis gedacht. Pas wanneer na verloop van tijd wanen of hallucinaties
optreden, wordt duidelijk dat er sprake is van schizofrenie. 13
Hoofdstuk 2 DSM classificatiesysteem
In de Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM) worden classificaties
beschreven om duidelijkheid te geven wat een psychiatrische classificatie inhoudt. 14 In de DSM-
III en de DSM-IV werden de psychiatrische stoornissen geclassificeerd op vijf assen. 15
Meerassige classificatiesysteem
De DSM-IV bestaat uit vijf assen. Deze vijf assen zijn ontstaan omdat er bij een beoordeling van
een individu ook rekening moet worden gehouden met zijn lichamelijk en psychosociaal
functioneren.16 De assen I, II en III zijn gebaseerd het medisch model van ziektebeelden. As IV en
V zijn gebaseerd op de sociale psychiatrie en hebben als doel een globale indruk geven van het
psychosociaal functioneren van het individu.17 De vijf assen zijn:
As I Klinische syndromen.
Andere aandoeningen, die in principe tijdelijk van aard zijn, maar wel een reden
voor zorg kunnen zijn.
As II Persoonlijkheidsstoornissen.
Verstandelijke beperkingen.
As III Lichamelijke ziekten.
10
Dr. J.W. Hummelen, dr. M.W. Hengeveld, Psychiatrie voor juristen, de Tijdstroom, 2014, p. 87
11
Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, C. van Alphen, M. Ammeraal, C. Blanke, e.a., Multidisciplinaire Richtlijn
schizofrenie, de Tijdstroom, 2012, p. 21
12
Dr. J.W. Hummelen, dr. M.W. Hengeveld, Psychiatrie voor juristen, de Tijdstroom, 2014, p. 90
13
Dr. J.W. Hummelen, dr. M.W. Hengeveld, Psychiatrie voor juristen, de Tijdstroom, 2014, p. 90
14
Dr. J.W. Hummelen, dr. M.W. Hengeveld, Psychiatrie voor juristen, de Tijdstroom, 2014, p. 22
15
Dr. J.W. Hummelen, dr. M.W. Hengeveld, Psychiatrie voor juristen, de Tijdstroom, 2014, p.23
16
www.psychologie.ahmas.nl (Laatst geraadpleegd op 28 september 2018) (Zoek op: DSM-IV assen)
17
www.psychologie.ahmas.nl (Laatst geraadpleegd op 28 september 2018) (Zoek op: DSM-IV assen)