Belastingrecht
Inhoud
Hoofdstuk 1 – Economische kenmerken van de belastingheffing ..............................................................................................7
1.1 Plaatsbepaling belastingleer ...........................................................................................................................................7
1.2 Fiscale politiek ..............................................................................................................................................................7
1.3 Functies van de belastingheffing ....................................................................................................................................7
Het allocatieve instrument ......................................................................................................................................................7
Het stabilisatie-instrument......................................................................................................................................................7
Het verdelingsinstrument (herverdelingsbeleid) .....................................................................................................................7
1.4 Grondbeginselen van de belastingheffing ......................................................................................................................8
Het draagkrachtbeginsel .........................................................................................................................................................8
Het profijtbeginsel .................................................................................................................................................................8
Het beginsel van de bevoorrechte verkrijging .........................................................................................................................8
Het welvaartsbeginsel ............................................................................................................................................................8
Het beginsel van de minste pijn ..............................................................................................................................................8
Het beginsel van de optimale realisatie...................................................................................................................................8
1.5 De belastingstructuur van het Rijk .................................................................................................................................9
1.6 Definitie van belasting ...................................................................................................................................................9
1.7 Directe en indirecte belastingen .....................................................................................................................................9
1.8 Bronheffingen ...............................................................................................................................................................9
1.9 Voorheffingen ...............................................................................................................................................................9
1.10 Belastingheffing lagere overheden .................................................................................................................................9
1.12 Economische effecten van de belastingheffing ...............................................................................................................9
Belastingontwijking ...............................................................................................................................................................9
Fraude.................................................................................................................................................................................. 10
Af- en terugwenteling .......................................................................................................................................................... 10
Hoofdstuk 2 – Juridische kenmerken van de belastingwetgeving ............................................................................................ 11
2.1 Wettelijke basis van de belastingheffing ...................................................................................................................... 11
Legaliteitsbeginsel ............................................................................................................................................................... 11
Gelijkheidsbeginsel .............................................................................................................................................................. 11
Bestuursrechtelijke beginselen ............................................................................................................................................. 11
2.2 Formeel en materieel belastingrecht............................................................................................................................. 11
2.3 Bronnen van het materiële recht ..................................................................................................................................11
2.4 Pseudo-wetgeving ....................................................................................................................................................... 12
2.5 Algemene beginselen van bestuur ................................................................................................................................ 12
2.6 Bronnen van het formele belastingrecht ....................................................................................................................... 12
Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR) ..................................................................................................................... 13
Algemene Douanewet (Adw) en Wet op de accijns .............................................................................................................. 13
Algemene wet bestuursrecht (Awb) .....................................................................................................................................13
Invorderingswet ...................................................................................................................................................................13
2.7 Uitvoering van de belastingwet ....................................................................................................................................13
De Belastingdienst ............................................................................................................................................................... 13
Het belastingadvieswezen .................................................................................................................................................... 13
2.8 Heffingstechnieken...................................................................................................................................................... 13
Heffing bij wege van aanslag (hoofdstuk III AWR).............................................................................................................. 13
Heffing bij wege van afdracht op aangifte, van andermans belasting (hoofdstuk IV AWR) .................................................. 15
Heffing bij wege van voldoening op aangifte, van eigen belasting (hoofdstuk IV AWR) ...................................................... 15
2.9 Informatie- en administratieplicht ................................................................................................................................ 15
2.10 Strafbepalingen ........................................................................................................................................................... 16
Reguliere controle of strafrechtelijke vervolging? ................................................................................................................ 16
2.11 Invorderingsprocedures ............................................................................................................................................... 16
2.12 Invorderings-, belasting- en revisierente ...................................................................................................................... 17
Invorderingsrente .................................................................................................................................................................17
Belastingrente ......................................................................................................................................................................17
Revisierente .........................................................................................................................................................................17
2.13 Antimisbruikwetgeving ............................................................................................................................................... 17
Wet Ketenaansprakelijkheid................................................................................................................................................. 17
Wet Bestuurdersaansprakelijkheid .......................................................................................................................................17
Hoofdstuk 3 – Rechtspraak in belastingzaken .......................................................................................................................... 18
3.1 Administratieve rechtspraak ........................................................................................................................................18
De bezwaarprocedure........................................................................................................................................................... 18
De beroepsprocedure ........................................................................................................................................................... 18
1
, De cassatieprocedure ........................................................................................................................................................... 18
Termijnbepalingen ............................................................................................................................................................... 19
3.2 Stelplicht en bewijs ..................................................................................................................................................... 19
3.3 Fiscale rechtsvinding ................................................................................................................................................... 19
Hoofdstuk 4 – Structuur van de Wet op de inkomstenbelasting .............................................................................................. 20
4.2 Het belastingsubject .................................................................................................................................................... 20
Individuele belasting of gezinsbelasting ............................................................................................................................... 20
Fiscale behandeling partners ................................................................................................................................................ 21
Inkomenstoerekening van kinderen ......................................................................................................................................22
4.3 Het belastingobject ...................................................................................................................................................... 22
Componenten van het verzamelinkomen .............................................................................................................................. 22
Het bronnenstelsel geïmplementeerd in het boxenstelsel ......................................................................................................22
Kenmerken van de bron ....................................................................................................................................................... 23
De vermogensvergelijkingstheorie: een alternatief?.............................................................................................................. 23
Overstap naar de boxenstructuur ..........................................................................................................................................23
Korte beschrijving inkomensbestanddelen van box 1 ...........................................................................................................24
Korte beschrijving inkomensbestanddelen van box 2 ...........................................................................................................24
Korte beschrijving inkomensbestanddelen van box 3 ...........................................................................................................24
De persoonsgebonden aftrek ................................................................................................................................................ 24
Verliescompensatie .............................................................................................................................................................. 25
4.4 Het tarief .....................................................................................................................................................................25
De heffingskorting ............................................................................................................................................................... 25
Sleutelbegrippen bij de tariefgroepindeling .......................................................................................................................... 25
Referentieperiode .................................................................................................................................................................26
Het tarief.............................................................................................................................................................................. 26
4.5 Loonbelasting geldt soms als eindheffing .................................................................................................................... 26
4.6 Buitenlandse belastingplichtigen .................................................................................................................................26
Hoofdstuk 5 – Loonheffingen ..................................................................................................................................................... 28
5.1 Vier categorieën loonheffingen ....................................................................................................................................28
Wezenskenmerk van de loonbelasting ..................................................................................................................................28
Wezenskenmerk van de premieheffing volksverzekeringen ..................................................................................................28
Wezenskenmerk van de zorgverzekering.............................................................................................................................. 28
Wezenskenmerk socialewerknemersverzekeringen .............................................................................................................. 28
5.2 Wie is aan de loonheffingen onderworpen? (heffingssubject) ...................................................................................... 28
Wie is onderworpen aan de loonbelasting? ........................................................................................................................... 28
Wie is onderworpen aan de premieheffing volksverzekeringen? ........................................................................................... 29
Wie is onderworpen aan de premieheffing zorgverzekering? ................................................................................................ 29
Wie is onderworpen aan de premieheffing werknemersverzekeringen? ................................................................................ 29
De dienstbetrekking ............................................................................................................................................................. 29
Fictieve dienstbetrekkingen .................................................................................................................................................. 30
Uitzondering: huispersoneel ................................................................................................................................................. 30
Oneigenlijke dienstbetrekkingen ..........................................................................................................................................30
5.3 Inhoudingsplicht .......................................................................................................................................................... 30
5.4 Op basis waarvan worden de loonheffingen bepaald? (heffingsobject) .........................................................................30
Heffingsgrondslag loonbelasting ..........................................................................................................................................30
Heffingsgrondslag premieheffing volksverzekeringen ..........................................................................................................32
Heffingsgrondslag premieheffing zorgverzekering ............................................................................................................... 32
Heffingsgrondslag premieheffing werknemersverzekeringen ............................................................................................... 32
Kostenvergoedingen en aftrekbare kosten ............................................................................................................................ 32
5.5 Tarief ..........................................................................................................................................................................32
Loonbelastingtabellen .......................................................................................................................................................... 32
Premiestructuur volksverzekeringen .....................................................................................................................................33
Premiestructuur zorgverzekering ..........................................................................................................................................33
Premiestructuur werknemersverzekeringen .......................................................................................................................... 33
Hoofdstuk 6 – De ondernemer in de inkomstenbelasting .........................................................................................................34
6.1 Ondernemingsvormen ................................................................................................................................................. 34
6.2 Het belang van de ondernemersstatus .......................................................................................................................... 34
6.3 Wie is ondernemer? ..................................................................................................................................................... 34
Feitelijk ondernemerschap ................................................................................................................................................... 34
Verbonden ondernemerschap ............................................................................................................................................... 35
Winstgerechtigden ............................................................................................................................................................... 35
6.4 Totale winst .................................................................................................................................................................35
Kwalitatief winstbegrip ........................................................................................................................................................ 35
Kwantitatief winstbegrip ...................................................................................................................................................... 37
De fiscale jaarwinst .............................................................................................................................................................. 37
Eindafrekeningswinst ........................................................................................................................................................... 37
2
, 6.5 Regimeverschillen winstsoorten ..................................................................................................................................37
6.6 Objectieve vrijstellingen .............................................................................................................................................. 37
Bosbouwvrijstelling ............................................................................................................................................................. 37
Landbouwvrijstelling ........................................................................................................................................................... 37
Vrijstelling kwijtscheldingswinst .........................................................................................................................................38
Stakingsaftrek ......................................................................................................................................................................38
Vrijstelling pensioenaanspraken ...........................................................................................................................................38
6.7 Stakingslijfrenteaftrek ................................................................................................................................................. 38
Hoofdstuk 7 – De jaarwinst als onderdeel van de totale winst .................................................................................................39
7.1 Gewone jaarwinst ........................................................................................................................................................ 39
7.2 Stakingswinst als sluitstuk ...........................................................................................................................................39
7.3 Eindafrekeningswinst als sluitstuk ............................................................................................................................... 39
7.4 De wettelijke hoofdregel voor de jaarwinstbepaling .....................................................................................................39
Grondslagen van goed koopmansgebruik ............................................................................................................................. 39
Waardering van bedrijfsmiddelen.........................................................................................................................................40
Waardering van voorraden en onderhanden werken ............................................................................................................. 41
Waardering van debiteuren .................................................................................................................................................. 42
Waardering van schulden ..................................................................................................................................................... 42
Waardering van pensioenverplichtingen ............................................................................................................................... 42
Open fiscale reserves ........................................................................................................................................................... 43
7.5 Stakingswinst en doorschuiffaciliteiten ........................................................................................................................ 44
Staking door overlijden ........................................................................................................................................................ 44
Gedeeltelijke staking door ontbinding huwelijksgemeenschap ............................................................................................. 44
Staking door overdracht of liquidatie ...................................................................................................................................44
Voortgezet ondernemerschap of langlopende overdracht ......................................................................................................44
7.6 Niet met het kalenderjaar samenvallende boekjaren .....................................................................................................44
Hoofdstuk 8 – Ondernemersfaciliteiten .....................................................................................................................................45
8.2 In de onderneming meewerkende partner..................................................................................................................... 45
8.3 De fiscale oudedagsreserve (FOR) ............................................................................................................................... 45
Systematiek FOR .................................................................................................................................................................45
Opbouw, verlaging en opheffing van de reserve ................................................................................................................... 45
8.4 Investeringsfaciliteiten................................................................................................................................................. 46
De bestaande investeringsfaciliteiten ....................................................................................................................................46
Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek .....................................................................................................................................47
Energie-investeringsaftrek ................................................................................................................................................... 47
Milieu-investeringsaftrek ..................................................................................................................................................... 47
8.5 Doorschuiffaciliteiten voor ondernemers ..................................................................................................................... 47
Doorschuiving tussen verschillende subjecten ...................................................................................................................... 47
Doorschuiving bij overlijden van de ondernemer ................................................................................................................. 48
Doorschuiving bij ontbinding huwelijksgemeenschap anders dan door overlijden van de ondernemer..................................48
Doorschuiving naar ondernemers of werknemers ................................................................................................................. 48
Doorschuiving van (een deel van) een onderneming tussen partners ..................................................................................... 48
Doorschuiving bij inbreng van een onderneming in een NV of BV (geruisloze inbreng) ...................................................... 48
Doorschuiving stakingswinst bij bedrijfsverplaatsing ...........................................................................................................48
Doorschuiving van de FOR .................................................................................................................................................. 49
8.6 Zelfstandigenaftrek ...................................................................................................................................................... 49
8.7 Aftrek speur- en ontwikkelingswerk ............................................................................................................................ 49
8.8 MKB-winstvrijstelling ................................................................................................................................................. 49
8.9 Ondernemersauto en ondernemingswoning.................................................................................................................. 49
Hoofdstuk 9 – Samenwerkingsvormen en omzettingen van rechtsvorm ................................................................................. 50
9.1 Indeling .......................................................................................................................................................................50
9.2 Samenwerkingsvormen zonder rechtspersoonlijkheid ..................................................................................................50
Algemeen ............................................................................................................................................................................50
De maatschap.......................................................................................................................................................................50
De vennootschap onder firma ............................................................................................................................................... 50
De commanditaire vennootschap ..........................................................................................................................................51
9.3 Vennootschappen met rechtspersoonlijkheid (inbreng- en terugkeeraspecten).............................................................. 51
Motieven voor oprichting van een BV ..................................................................................................................................51
Andere fiscale beoordelingspunten bij oprichting van een BV .............................................................................................. 51
Twee inbrengvarianten ......................................................................................................................................................... 51
Geruisloze inbreng en FOR .................................................................................................................................................. 52
Inbreng in een BV en de investeringsaftrek .......................................................................................................................... 52
Geruisloze terugkeer uit de BV ............................................................................................................................................52
Hoofdstuk 10 – Overige werkzaamheden, periodieke uitkeringen, eigen woning en oudedagsvoorzieningen in box 1 .........53
10.1 Inkomsten uit werkzaamheid .......................................................................................................................................53
Verzamelbegrip: inkomsten uit werkzaamheid ..................................................................................................................... 53
3
, Meewerkende partners ......................................................................................................................................................... 53
Uitbreiding van het begrip werkzaamheid ............................................................................................................................ 53
Bepaling van het resultaat uit werkzaamheid ........................................................................................................................ 54
10.2 Inkomsten uit periodieke uitkeringen en verstrekkingen .............................................................................................. 54
Vermogensrechtelijke p.u.’s die o.g.v. een tegenprestatie zijn verkregen .............................................................................. 54
Vermogensrechtelijke p.u.’s die niet o.g.v. een tegenprestatie zijn verkregen .......................................................................55
Familierechtelijke p.u.’s ....................................................................................................................................................... 55
Publiekrechtelijke p.u.’s ....................................................................................................................................................... 55
10.3 Lijfrente en lijfrentebanksparen ...................................................................................................................................55
Het lijfrentebegrip ................................................................................................................................................................ 55
Gefacilieerde lijfrente .......................................................................................................................................................... 56
10.4 Inkomsten uit eigen woning .........................................................................................................................................57
Inpassing van de eigen woning in het boxenstelsel ............................................................................................................... 57
Eigenwoningforfait als vereenvoudigde regelgeving ............................................................................................................57
Aftrekbare kosten eigen woning ...........................................................................................................................................59
Kwalificatie tot hoofdverblijf ............................................................................................................................................... 59
Hoofdstuk 11 – De aanmerkelijkbelanghouder ......................................................................................................................... 60
11.1 De plaats van het belastbare inkomen uit aanmerkelijk belang in de inkomstenbelasting.............................................. 60
11.2 Wie is aan te merken als aanmerkelijkbelanghouder? ..................................................................................................60
Het gewone aanmerkelijk belang..........................................................................................................................................60
Het meesleepaanmerkelijkbelang .........................................................................................................................................61
Het meetrekaanmerkelijkbelang ...........................................................................................................................................61
Het fictief aanmerkelijk belang ............................................................................................................................................61
11.4 Het belastbare feit ........................................................................................................................................................ 61
Reguliere inkomsten uit aanmerkelijkbelangpakketten .........................................................................................................61
Vervreemdingsvoordelen uit aanmerkelijkbelangpakketten ..................................................................................................62
11.5 Doorschuiffaciliteiten .................................................................................................................................................. 63
11.6 Persoonlijke omstandigheden die op de ab-status van invloed zijn ............................................................................... 63
Het overlijden van de aanmerkelijkbelanghouder ................................................................................................................. 63
Echtscheiding van de aanmerkelijkbelanghouder ................................................................................................................. 63
Emigratie van de aanmerkelijkbelanghouder ........................................................................................................................ 64
11.7 Omstandigheden die de vennootschap betreffen en die van invloed zijn op de ab-status .............................................. 64
Aandelenfusie ......................................................................................................................................................................64
Liquidatie van de vennootschap waarin een aanmerkelijk belang wordt gehouden ............................................................... 64
11.8 Het tarief .....................................................................................................................................................................64
11.9 Fictieve dienstbetrekking en gebruikelijkloonfictie voor de directeur-grootaandeelhouder ...........................................64
Hoofdstuk 12 – Beleggers in de inkomstenbelasting ................................................................................................................. 65
12.2 Voordeel uit sparen en beleggen ..................................................................................................................................65
12.3 Rendementsgrondslag .................................................................................................................................................. 65
12.4 Vrijgestelde vermogensbestanddelen ........................................................................................................................... 66
12.5 Waarderingsregels ....................................................................................................................................................... 66
De hoofdregel ......................................................................................................................................................................66
Waardering genotsrechten .................................................................................................................................................... 66
Waardering van courante effecten ........................................................................................................................................66
Waardering van incourante aandelen in aandelenvennootschappen ...................................................................................... 66
Overige waarderingsregels ................................................................................................................................................... 66
12.6 Heffingsvrij vermogen en tarief ...................................................................................................................................66
Hoofdstuk 13 – De vennootschapsbelasting ............................................................................................................................... 67
13.2 Het klassieke stelsel..................................................................................................................................................... 67
13.3 Het stelsel van volledige integratie .............................................................................................................................. 67
13.4 Het verrekeningsstelsel ................................................................................................................................................ 67
13.5 Cijfermatige vergelijking van de diverse stelsels..........................................................................................................67
13.6 Rechtsgrond vennootschapsbelasting ........................................................................................................................... 67
13.7 Het belastingsubject .................................................................................................................................................... 67
Binnenlandse belastingplichtigen .........................................................................................................................................68
Buitenlandse belastingplichtigen ..........................................................................................................................................68
13.8 Het belastingobject ...................................................................................................................................................... 69
Heffingsgrondslag binnenlandse belastingplichtigen ............................................................................................................69
Heffingsgrondslag buitenlandse belastingplichtigen ............................................................................................................. 69
Verliescompensatie .............................................................................................................................................................. 69
13.9 Kwalitatief winstbegrip en totale winst ........................................................................................................................ 69
13.10 Tarief ......................................................................................................................................................................71
13.11 De leer van het globale evenwicht ........................................................................................................................... 71
13.12 Verhouding commerciële en fiscale winst ............................................................................................................... 71
Hoofdstuk 14 – Speciale regelingen in de vennootschapsbelasting ........................................................................................... 72
14.1 Deelnemingsvrijstelling ............................................................................................................................................... 72
4
, Reikwijdte van de deelnemingsvrijstelling ........................................................................................................................... 72
Geen onderscheid binnenlandse/buitenlandse deelneming ....................................................................................................72
Deelnemen contra beleggen ................................................................................................................................................. 72
De vrijgestelde deelnemingsvoordelen .................................................................................................................................73
Financieringskosten in deelnemingsverhoudingen ................................................................................................................ 73
Verlies op de deelneming ..................................................................................................................................................... 73
14.2 Fiscale eenheid ............................................................................................................................................................ 73
Wettelijke vereisten ............................................................................................................................................................. 73
Voor- en nadelen van de fiscale eenheid............................................................................................................................... 74
Boekhoudkundige verwerking van de samenvoeging ...........................................................................................................74
Fiscale eenheid en verliescompensatie .................................................................................................................................74
14.3 Fiscale beleggingsinstelling en vrijgestelde beleggingsinstelling ................................................................................. 74
Voorwaarden voor status beleggingsinstelling (FBI) ............................................................................................................74
Ratio afwijkend regime voor beleggingsinstellingen ............................................................................................................75
Vrijgestelde beleggingsinstelling (VBI) ............................................................................................................................... 75
14.4 Innovatiebox ............................................................................................................................................................... 75
Hoofdstuk 15 – Fusie en splitsing............................................................................................................................................... 76
15.1 Fusiemogelijkheden..................................................................................................................................................... 76
15.2 Aandelenfusie.............................................................................................................................................................. 76
15.3 Bedrijfsfusie ................................................................................................................................................................ 76
15.4 Juridische fusie ............................................................................................................................................................ 77
Hoofdstuk 16 – Belasting van vermogen ...................................................................................................................................78
16.1 Inleiding ......................................................................................................................................................................78
16.2 Successiewet ............................................................................................................................................................... 78
Algemeen ............................................................................................................................................................................78
Erfbelasting .........................................................................................................................................................................78
Schenkbelasting ...................................................................................................................................................................78
Heffingsterritoir ...................................................................................................................................................................79
Grondslag van heffing .......................................................................................................................................................... 79
Tarief ................................................................................................................................................................................... 79
16.3 Overdrachtsbelasting ................................................................................................................................................... 79
16.4 Gemeentelijke onroerendezaakbelastingen................................................................................................................... 80
Hoofdstuk 17 – Omzetbelasting ................................................................................................................................................. 81
17.2 Harmonisatie van omzetbelastingsystemen .................................................................................................................. 81
17.3 Systemen van de omzetbelasting .................................................................................................................................81
17.4 Het belastbare feit ........................................................................................................................................................ 81
Bestemmingslandbeginsel .................................................................................................................................................... 81
Definities belastbare feiten ................................................................................................................................................... 81
De positie van de ondernemer in de Wet OB ........................................................................................................................ 83
17.5 De heffingsgrondslag................................................................................................................................................... 83
Voldoening van belasting ..................................................................................................................................................... 83
Aftrek van voorbelasting ...................................................................................................................................................... 84
17.6 Tarief ..........................................................................................................................................................................85
17.7 Verschuldigdheid van de belasting .............................................................................................................................. 85
17.8 Formele bepalingen ..................................................................................................................................................... 85
17.9 Bijzondere regelingen .................................................................................................................................................. 85
17.10 Onroerende zaken ................................................................................................................................................... 86
Levering .............................................................................................................................................................................. 86
Verhuur en verpachting ........................................................................................................................................................ 86
Hoofdstuk 18 – Internationale aspecten van de belastingheffing ............................................................................................. 87
18.1 Algemeen ....................................................................................................................................................................87
18.2 Internationale dubbele belasting ..................................................................................................................................87
18.3 Regelingen ter voorkoming van internationale dubbele belasting ................................................................................. 88
18.4 Inkomsten uit vermogen .............................................................................................................................................. 88
Inkomsten uit onroerende zaken ...........................................................................................................................................88
Dividendinkomsten .............................................................................................................................................................. 89
Vervreemdingswinsten......................................................................................................................................................... 89
18.5 Winst uit onderneming ................................................................................................................................................ 89
Dochtervennootschap of vaste inrichting .............................................................................................................................. 89
Vaste inrichting....................................................................................................................................................................89
Verschil tussen de vaste inrichting in de inkomstenbelasting en de vennootschapsbelasting ................................................. 89
18.6 Internationale winstsplitsing ........................................................................................................................................89
18.7 Werken in het buitenland ............................................................................................................................................. 89
18.8 Pensioenen ..................................................................................................................................................................90
Hoofdstuk 19 – Europese aspecten van de belastingheffing .....................................................................................................91
19.1 Interne markt ............................................................................................................................................................... 91
5
,19.2 Fasen van harmonisatie ............................................................................................................................................... 91
Omzetbelasting ....................................................................................................................................................................91
Vennootschapsbelasting ....................................................................................................................................................... 91
Mobiliteits- en milieubelastingen .........................................................................................................................................91
19.3 Fiscale aspecten van de algemene rechtsbeginselen van de EU .................................................................................... 91
Subsidiariteitsbeginsel ......................................................................................................................................................... 91
Algemene beginselen van gemeenschapsrecht ...................................................................................................................... 91
Beginsel van de gemeenschapstrouw....................................................................................................................................91
Non-discriminatiebeginsel ................................................................................................................................................... 91
6
,Hoofdstuk 1 – Economische kenmerken van de belastingheffing
1.1 Plaatsbepaling belastingleer
- Groepsgoederen zijn voor de groep, en zijn voor de nuttigheid niet te individualiseren, bv. kunstbewaking, het handhaven
van veiligheid en het onderhouden van infrastructuur.
- Collectieve goederen staan ter beschikking aan alle personen die deel uitmaken van de gemeenschap, niemand kan van
het gebruik van deze goederen worden uitgesloten
- Quasi collectieve goederen hebben individuele nuttigheid, maar kunnen op de markt verhandelbaar zijn, bv.
onderwijsdiensten, zorg en brandweeractiviteiten.
- Individuele goederen worden o.b.v. particulier initiatief voortgebracht.
1.2 Fiscale politiek
- Functies van belastingheffing:
Budgettaire functie Het bekostigen van publieke voorzieningen en de verdeling van collectieve lasten.
Instrumentele functie Belastingheffing is inzetbaar als instrument in de beleidsvorming van de overheid. De
belastingheffing fungeert als stuurgeld.
- Doelstellingen van belastingheffing van de economische politiek:
Redelijke inkomensverdeling Evenwicht op de betalingsbalans
Aanvaardbare economische groei Stabiel prijspeil
Volledige werkgelegenheid Bescherming van het fysieke leefmilieu
- Categorieën beleidsinstrumenten die de bewindslieden ter beschikking staan:
Financiële sfeer Gericht op de regulering van de geldstroom
Reële sfeer Gericht op de regulering van de goederenstroom
Kan hiermee investeringsfaciliteiten bevorderen, belastinguitstel voor pensioenopbouw stimuleren, milieubewust
gedrag afdwingen en tabak- en alcoholconsumptie ontmoedigen.
1.3 Functies van de belastingheffing
- Instrumentele functies van de belastingheffing:
Allocatieve functie Via de belastingheffing probeert de overheid invloed uit te oefenen op de samenstelling
van de productie- en consumptiepatronen.
Stabilisatiefunctie Via de belastingheffing kan de overheid invloed uitoefenen op een gelijkmatig verloop van
de economische bedrijvigheid.
Verdelingsfunctie Via de belastingheffing kan de overheid trachten de gewenste inkomensverhoudingen te
bereiken en zodoende de verdeling van de goederen bijsturen.
Het allocatieve instrument
- Voorbeelden van de allocatieve functie:
Investeringsaftrek Fiscaal begunstigde groenfondsen
Willekeurige afschrijvingen op milieu- en Milieuheffingen
energie-investeringen Accijnzen
Studiefaciliteiten Tariefdifferentiatie in de omzetbelasting
Spaar bevorderende regelingen Invoerrechten
- Het beginsel van rechtsgelijkheid eist dat alle personen die zich in dezelfde omstandigheden bevinden, fiscaal op gelijke
wijze worden behandeld. Gelijke inkomens moeten dan tot gelijke belasting leiden.
- Belastingsubsidies zijn tegemoetkomingen in de belastingwetgeving die inbreuk maken op de normale structuur van de
wet, maar die in de wet zijn opgenomen om een beleidsdoelstelling te realiseren die de overheid ook via directe uitgaven
had kunnen nastreven.
Dit zijn doorgaans beperkingen op de belastinggrondslag in de vorm van aftrekposten, tarieffaciliteiten of
vrijstellingen.
Zie voor de voor- en nadelen blz. 7.
Het stabilisatie-instrument
- M.b.v. de wiebeltax kan de belastingheffing met maximaal 5% stijgen of dalen bij onder- of overbesteding. Zodat het
uitgavenpatroon altijd gelijk blijft.
Denk ook aan de btw-verhoging van 6% naar 9% in 2019.
Het verdelingsinstrument (herverdelingsbeleid)
- Instrumenten van inkomensbeleid die aan de overheid ter beschikking staan:
Belastingen De overheid kan progressieve tarieven toepassen bij hogere inkomens en bestedingen die
hoofdzakelijk door personen met een hoog inkomen worden gedaan, worden zwaarder belast.
Subsidies Subsidies zijn hoger naarmate het inkomen lager is.
Inkomensprijzen Bij een lager inkomen betaalt met een lagere prijs, bv. huursubsidie, studiefinanciering,
thuiszorg en kinderopvang.
7
,1.4 Grondbeginselen van de belastingheffing
- Beoordelingscriteria voor een belastingstelsel:
Eerlijk Het wordt gedragen door de rechtvaardigheidsopvattingen van de samenleving.
Effectief De gestelde doelstellingen van fiscaal beleid wordt ook daadwerkelijk gerealiseerd.
Efficiënt De gestelde doelstellingen moeten met zo weinig mogelijk uitvoeringskosten worden
verwezenlijkt.
Eenvoudig Een grotere begrijpelijkheid van de regels zorgt ervoor dat de rechten en verplichtingen duidelijker
kenbaar zin.
- Beginselen die aan het belastingrecht ten grondslag liggen:
Draagkrachtbeginsel
Profijtbeginsel Rechts- of verdelingsbeginselen
Beginsel van de bevoorrechte verkrijging
Welvaartbeginsel
Beginsel van de minste pijn Doelmatigheidsbeginselen
Beginsel van de optimale realisatie
Het draagkrachtbeginsel
- Het draagkrachtbeginsel houdt in dat belasting kan worden geheven naar rato van de draagkracht van de
belastingplichtigen. Er moet overeenstemming zijn over de maatstaf van draagkracht en de tariefstructuur.
- Soorten maatstaven van draagkracht:
Inkomen
Consumptie
Vermogen
- Bij een consumptiebelasting blijft het bespaarde gedeelte van het inkomen onbelast tot het moment van de consumptieve
besteding.
Wordt niet gebruikt in Nederland omdat omliggende landen ook gebruik maakt van de inkomstenbelasting.
- Het gelijkheidsbeginsel ligt ten grondslag bij het draagkrachtbeginsel.
Horizontale gelijkheid Personenhef met dezelfde draagkracht (gelijk inkomen) betalen een gelijk bedrag aan
belasting.
Verticale gelijkheid Er is een evenredige toepassing van het gelijkheidsbeginsel.
- Technieken van tariefstructuur:
Inkomensaftrekmethode (belastingvrije som)
Belastingkorting methode
- Bij de inkomensaftrekmethode wordt met de primaire levensbehoeften rekening gehouden door het inkomen als maatstaf
van draagkracht te verminderen met de belastingvrije som. Er wordt pas een bijdrage geleverd aan de collectiviteit nadat
men in staat is zichzelf en zijn gezin te onderhouden.
Werd tot 2001 toegepast.
- Bij de belastingkorting methode wordt het gehele inkomen aan het (progressieve) tarief onderworpen. Vervolgens wordt
het verschuldigde belastingbedrag verminderd met het vastgestelde belastingkorting bedrag (in beginsel voor iedereen
gelijk).
Wordt vanaf 2001 toegepast.
Het profijtbeginsel
- Het profijtbeginsel houdt in dat belasting wordt geheven naar de mate waarin het individu profijt heeft getrokken uit de
door de overheid bekostigde voorzieningen, bv. een voordelige overheidsverstrekking of een waardestijging van
persoonlijk bezit die het gevolg is van overheidsactiviteiten.
Het beginsel van de bevoorrechte verkrijging
- Belastingheffing o.b.v. het beginsel van de bevoorrechte verkrijging houdt in dat een speciale belasting geheven kan
worden indien de verkrijger bij de verkrijging van een bate in een bevoorrechte positie verkeert in vergelijking met
anderen, bv. kansspelbelasting, schenkbelasting en erfbelasting.
- Op grond van het beginsel van de moeizame verkrijging kunnen belastingverminderingen worden toegestaan aan
degenen die zich bij de inkomensvorming extra inspanningen moeten getroosten, bv. extra lange werktijden, vuil of
gevaarlijk werk.
Het welvaartsbeginsel
- De toepassing van het welvaartsbeginsel betekent een inbreuk op de rechts- of verdelingsbeginselen in het belang van de
hele samenleving.
Het beginsel van de minste pijn
- Het beginsel van de minste pijn houdt in dat de belastingheffing zo is ingericht dat deze zo weinig mogelijk ergernis
veroorzaakt, het moet efficiënt zijn georganiseerd, bv. accijnzen.
Het beginsel van de optimale realisatie
- Het beginsel van de optimale realisatie houdt in dat beginselen nooit ten volle, maar optimaal moeten worden
gerealiseerd. De eisen die de uitvoerbaarheid aan de belastingwetgeving stelt, mogen niet over het hoofd worden gezien.
8
,1.5 De belastingstructuur van het Rijk
- Er is sprake van een begrotingstekort wanneer de uitgaven de inkomsten overtreffen. De dekken hiervan kan op de
volgende manieren plaatsvinden:
Afsluiten van geldleningen In de eurolanden mag de staatsschuld niet hoger zijn dan 60% BBP.
Inflatoire financiering De overheid financiert (een deel van) haar uitgaven d.m.v. geldschepping.
Belastingverhoging Dit heeft echter een remmend effect op de economische groei.
Beperking van de overheidsuitgaven Voor eurolanden mag het begrotingstekort niet hoger zijn dan 3% BBP.
- Collectieve lasten zijn alle heffingen die worden opgelegd door publiekrechtelijke lichamen die behoren tot de
overheidssector.
- De collectieve belastingdruk bestaat uit de belastingdruk en de premiedruk.
- De premies voor de sociale verzekeringen worden meegerekend in de collectievelastendruk. Dit zijn verplichte
betalingen die ten gunste komen van de sociale fondsen waaruit uitgaven moeten worden betaald:
Volksverzekeringen De premies hebben een inkomensafhankelijk karakter, de uitkeringen zijn voor
iedereen min of meer gelijk.
Werknemersverzekeringen Er is een band tussen de omvang van de heffing en de geleverde tegenprestatie.
Zorgverzekering
Nominale premie Moet rechtstreeks worden afgedragen aan de zorgverzekeraar.
Inkomensafhankelijke premie Moet de werkgever over het loon van zijn werknemer afdragen.
Sociale voorzieningen Wanneer tegenover een sociale uitkering geen premieheffing staat, deze uitkeringen
worden uit de belastingopbrengst betaald.
1.6 Definitie van belasting
- Definities van belasting:
Juridisch Belasting is datgene, wat de nationale wetgever als belasting wenst aan te duiden.
Economisch Belastingen zijn inkomens- (of vermogens)overdrachten die –anders dan bij wijze van straf-
plaatsvinden van niet-overheidshuishoudingen naar en ten behoeve van een of meer
overheidshuishoudingen als zodanig, en wel krachtens rechtsregels.
1.7 Directe en indirecte belastingen
- Onderscheidingen in belastingen:
Directe belastingen Belastingen naar inkomen, vermogen en winst (incl. voorheffingen, loonbelasting en
dividendbelasting).
Indirecte belastingen Belastingen op rechtsverkeer en de successiebelasting
Accijnzen
Invoerrechten
1.8 Bronheffingen
- Bij bronheffingen moet degene die inkomsten uitbetaald (inhoudingsplichtige) een bepaald deel van de inkomsten op het
uit te betalen bedrag inhouden en dit aan de Belastingdienst afdragen. In NL zijn dit de loonbelasting, dividendbelasting
en in uitzonderingsgevallen kansspelbelasting.
1.9 Voorheffingen
- Voorheffingen zijn belastingen die met andere belastingen worden verrekend. Zij hebben dus geen belastingdruk
verhogend effect. Die andere belastingen worden eerst berekend alsof de voorheffing niet heeft plaatsgevonden,
vervolgens wordt dat belastingbedrag met dat van de voorheffing verminderd.
In NL zijn loonbelasting en dividendbelasting voorheffingen voor de inkomstenbelasting.
1.10 Belastingheffing lagere overheden
- NL is een gedecentraliseerde eenheidsstaat, waar de lagere overheden vrijheid hebben voor zover die niet het
totaalverband schaadt.
- NL kent voor de belastingheffing van lagere overheden een gesloten heffingsstelsel, waar de nationale wetgever de
heffingsruimte voor de lokale belastingheffer afbakent.
1.12 Economische effecten van de belastingheffing
-Belastingarbitrage is een poging om de belastingheffing te vermijden of te beperken door de meest gunstige
belastingroute te volgen. Reactiepatronen zijn:
Belastingontwijking
Fraude
Afwenteling
Belastingontwijking
- Substitutie-effecten zijn wijzigingen in het consumptie- en/of productiepatroon die door de belastingheffing worden
opgeroepen, zo is de progressieve tariefstructuur van de loon- en inkomstenbelasting van invloed op het aanbod van
arbeid.
9
, - Inkomenseffect is dat de werknemer die zijn inkomenspositie op peil wil houden, mogelijk juist meer arbeidsuren gaat
aanbieden dan voorheen, omdat de belastingheffing het nettoloon doet afnemen.
Het substitutie- en inkomenseffect kunnen tegengesteld aan elkaar uitwerken; zo kan bv. de niet-aftrekbaarheid van
de kosten van vervangend huishoudelijk personeel ertoe leiden dat men afzien van het verrichten van
werkzaamheden buitenshuis en dat men de werkzaamheden binnenshuis zelf gaat verrichten (substitutie-effect),
maar ook dat juist extra veel buitenshuis wordt gewerkt om de kosten van huishoudelijk personeel via een hoger
inkomen te compenseren (inkomenseffect).
Fraude
- Bij belastingfraude handelt de belastingplichtige in strijd met de wet door bv. inkomsten te verzwijgen, documenten te
vervalsen of bewust onjuiste informatie te verschaffen. Factoren die van invloed zijn op fraude:
Ontduikingsmilieu De mate waarin het ontduiken een maatschappelijk aanvaarde omstandigheid is.
Ontduikingsrendement Wanneer het ‘loon’ van de fraude hoog is, zal er meer gefraudeerd worden (hoge
tarieven werken fraude in de hand).
Sanctie Naarmate belastingfraude zwaarder wordt bestraft, zal de fraudegeneigdheid afnemen.
Pakkans Het gewicht dat aan de strafsanctie wordt toegekend is in hoge mate afhankelijk van de
kans dat de fraude feitelijk wordt ontdekt en bewezen kan worden.
Af- en terugwenteling
- Er is sprake van afwenteling als de belasting wordt doorberekend in de verkoopprijzen.
- Er is sprake van terugwenteling als de belastingdruk wordt gecompenseerd door het afdwingen van lagere inkoopprijzen
of factorkosten (lager loon).
10
