In dit document is hoofdstuk 1 t/m 13 van het boek 'An introduction to qualitative research' van Uwe Flick samengevat in het Nederlands. Deze samenvatting heb ik gebruikt voor het vak 'Kwalitatieve methoden in de sociale wetenschappen' dat gegeven wordt aan de SPO/RUG.
Samenvatting hoofdstuk 1 t/m 13 / Part 1 en 2:
An Introduction to qualitative research (Uwe Flick, 6e editie)
Inhoud
Samenvatting: An introduction to qualitative research (Uwe Flick)........................................................2
Hoofdstuk 1 Waarom en hoe zet je kwalitatief onderzoek in?............................................................2
Hoofdstuk 2 Het onderscheid tussen kwalitatief en kwantitatief.......................................................6
Hoofdstuk 3 Theoretische kaders.......................................................................................................9
Hoofdstuk 4 Methoden en data in kwalitatief onderzoek.................................................................12
Hoofdstuk 5 Teksten als gegevens in kwalitatief onderzoek.............................................................14
Hoofdstuk 6 Een onderzoeksvraag formuleren.................................................................................16
Hoofdstuk 7 Het kiezen en bouwen van de onderzoeksopzet...........................................................19
Hoofdstuk 8 Planning van het proces in kwalitatief onderzoek........................................................24
Hoofdstuk 9 Ethiek van het doen van kwalitatief onderzoek............................................................26
Hoofdstuk 10 Gebruik maken van de bestaande literatuur..............................................................29
Hoofdstuk 11 Het veld betreden.......................................................................................................32
Hoofdstuk 12 Steekproeftrekking/bemonstering.............................................................................35
Hoofdstuk 13 Kwalitatieve methoden uitbreiden met triangulatie...................................................40
,Samenvatting: An introduction to qualitative research (Uwe Flick)
Hoofdstuk 1 Waarom en hoe zet je kwalitatief onderzoek in?
De relevantie van kwalitatief onderzoek komt vooral door de pluralisering van leefwerelden
(pluralization of life worlds). De nieuwe onbekendheid (the new obscurity) (Habermas, 1996)
probeert de groeiende individualisering van leefpatronen en biografische patronen en de oplossing
van ‘oude’ sociale ongelijkheden in de nieuwe diversiteit van milieus, subculturen, levensstijlen en
manieren van leven in kaart te brengen.
Deze ontwikkelingen worden veroorzaakt door de huidige processen van mondialisering en de
toenemende migratie binnen en tussen continenten. Snelle sociale veranderingen en de daaruit
voortvloeiende diversificatie van leefwerelden confronteren sociale onderzoekers steeds vaker met
nieuwe contexten en perspectieven. Als gevolg hiervan falen hun traditionele deductieve
methodologieën – waarbij ze onderzoeksvragen en hypothesen afleiden uit theoretische modellen en
deze toetsen aan empirisch bewijs – vanwege de differentiatie van objecten.
In plaats van uit te gaan van theorieën en deze vervolgens te testen, wordt onderzoek steeds meer
gedwongen gebruik te maken van inductieve strategieën, daarbij zijn sensibiliserende concepten
(sensitizing concepts) nodig om de te bestuderen sociale contexten te benaderen. Theorieën worden
ontwikkeld op basis van empirische studies (berustend op ervaring). Kennis en praktijk worden dus
bestudeerd als lokale kennis en praktijken (Geertz, 1983).
De belangrijkste reden voor het gebruik van kwalitatief onderzoek is dat er sprake moet zijn van een
onderzoeksvraag met het gebruik van dit soort aanpak en niet een andere. We hebben
sensibiliserende concepten nodig voor het verkennen en begrijpen van deze leefwereld en de
processen die daaraan ten grondslag liggen. Om deelnemers te begrijpen, moeten wij betekenissen
die zij aan dergelijke ervaringen koppelen in hun contexten. Zo pakken we het probleem van moeilijk
bereikbare personen (bijvoorbeeld alcoholisten en mensen met een SOA) en onze doelgroep aan
door gebruik te maken van kwalitatieve methoden.
De beperkingen van kwantitatief onderzoek zijn altijd als uitgangspunt genomen voor het
ontwikkelen van kwalitatief onderzoek. Leidende principes voor onderzoek en planning van
onderzoek zijn gebruikt voor de volgende doeleinden: het duidelijk isoleren van oorzaken en
gevolgen; theoretische relaties goed kunnen operationaliseren; het meten en kwantificeren van
verschijnselen; onderzoeksontwerpen creëren die de generalisatie van bevindingen mogelijk maken;
en om algemene wetten te formuleren.
Onderzoeken zijn zo opgezet dat de (subjectieve) invloed van de onderzoeker (maar ook die van de
interviewer, waarnemer, etc.) zoveel mogelijk kan worden uitgesloten. Dit moet je objectiviteit van
het onderzoek garanderen. Er zijn algemene verplichte normen geformuleerd voor het uitvoeren en
evalueren van empirisch sociaal onderzoek.
Psychologisch onderzoek heeft lange tijd vrijwel uitsluitend gebruik gemaakt van experimentele
ontwerpen. Deze hebben enorme hoeveelheden gegevens en resultaten opgeleverd die de
psychologische relaties tussen variabelen en de omstandigheden waaronder deze geldig zijn,
aantonen en testen. Daarom lange tijd gebaseerd op gestandaardiseerde enquêtes. Het doel was om
de frequentie en de verspreiding van sociale verschijnselen te documenteren en te analyseren.
,Weber (1919) verkondigde dat de taak van de wetenschappers bestaat uit de wereld te
ontgoochelen (disenchantment of the world) door analyses en verklaringen te verschaffen via het
onderzoek dat zij doen. Bonb en Hartmann (1985) hebben de toenemende ontgoocheling van de
wetenschappen beschreven: hun methoden en hun bevindingen. De lage mate van toepasbaarheid
van de resultaten en de problemen om deze te verbinden met theorie en maatschappelijke
ontwikkeling worden gezien als indicatoren van deze ontgoocheling.
Beck en Bonb (1989) tonen aan dat wetenschappelijke bevindingen niet zo vaak worden
overgedragen in de politieke en institutionele praktijken als verwacht. De wetenschap produceert
niet langer absolute waarheden die kritiekloos kunnen worden aangenomen. Het biedt beperkte
mogelijkheden voor interpretatie, die verder reiken dan alledaagse theorieën, maar in de praktijk
flexibel kunnen worden gebruikt.
Sociaalwetenschappelijke resultaten worden zelden gebruikt in het dagelijks leven. Om aan
methodologische normen te voldoen, staan hun onderzoeken en bevindingen vaak te ver af van
alledaagse vragen en problemen. Aan de andere kant kunnen geformuleerde (abstracte) idealen van
objectiviteit slechts ten dele kunnen worden gerealiseerd bij het uitvoeren van concreet onderzoek.
Invloed van interesses en sociale en culturele achtergronden zijn moeilijk te vermijden. Deze factoren
beïnvloeden de formulering van onderzoeksvragen, hypothesen, gegevens en relaties.
De ontgoocheling (disenchantment) van Bonb en Hartmann heeft twee grote gevolgen:
1. Het heeft gevolgen op wat we van het onderzoek kunnen verwachten. We kunnen niet langer
ondoordacht uitgaan van de notie van objectief ware zinnen;
2. We moeten verwachtingen terugbrengen van objectiviteit en waarheid naar uitspraken die
verband houden met onderwerpen en situaties, en die een sociologisch kennisconcept zou moeten
bewerkstelligen. Het formuleren van dergelijke subject- en situatiegerelateerde uitspraken, die
empirisch goed gefundeerd zijn, is een doel dat met kwalitatief onderzoek kan worden bereikt.
Kernpunten waarom kwalitatief onderzoek gebruiken (box 1.1):
- Beslissingen om kwalitatief onderzoek te doen kunnen voortvloeien uit specifieke ontwikkelingen in
de te bestuderen sociale werelden;
- Specifieke onderzoeksvragen kunnen het uitgangspunt zijn;
- Beperkingen van kwantitatief onderzoek kunnen de achtergrond zijn bij het kiezen voor een
kwalitatieve aanpak.
Essentiële kenmerken:
- Geschiktheid van methoden en theorieën;
- De herkenning en analyse van perspectieven van de deelnemers en hun diversiteit;
- Flexibiliteit van de onderzoeker en het onderzoek (reflexivity);
- Verscheidenheid aan benaderingen en methoden in kwalitatief onderzoek.
Wetenschappelijke disciplines hebben methodologische standaarden gebruikt om zich te
onderscheiden van andere disciplines, bijvoorbeeld experimenten of enquêtes. Methoden worden
het referentiepunt bij het bepalen van de geschiktheid van kwesties voor empirisch onderzoek.
Het is zinvol om na te denken of een onderzoeksvraag empirisch onderzocht kan worden. De meeste
verschijnselen kunnen niet op zichzelf worden verklaard, een gevolg van hun complexiteit in de
werkelijkheid. Als alle empirische onderzoeken uitsluitend zouden moeten ontworpen met een
duidelijke oorzaak-gevolgrelatie, zouden alle complexe objecten moeten worden uitgesloten. Een
oplossing hiervoor is het niet bestuderen ervan. Een tweede oplossing is om rekening te houden met
contextuele omstandigheden en om complexe modellen empirisch en statistisch te begrijpen.
, Een andere manier om complexe vraagstukken met kwalitatief onderzoek te bestuderen, is door
methoden te ontwerpen die voldoende open staan voor de complexiteit van het onderwerp van het
onderzoek. In dergelijke gevallen is het onderzochte object bepalend voor de keuze voor een
methode en niet andersom. Objecten worden hier in hun geheel weergegeven in hun alledaagse
context. Uitzonderlijke situaties en personen worden op deze manier veelvuldig bestudeerd.
Het doel is dan om te ontdekken en verkennen van het nieuwe en het ontwikkelen van empirisch
gefundeerde theorieën. Hier volgt de validiteit van het onderzoek niet uitsluitend abstracte
academische criteria van de wetenschap, zoals bij kwantitatief onderzoek. Het wordt eerder
beoordeeld met verwijzing naar het object dat wordt bestudeerd.
Kwalitatief onderzoek naar een onderwerp als psychische aandoeningen demonstreert de
verscheidenheid aan perspectieven op het object en vertrekt van de subjectieve en sociale
betekenissen die eraan verbonden zijn. Kwalitatieve onderzoekers bestuderen de kennis en praktijk
van deelnemers. Kwalitatief onderzoek houdt er rekening mee dat de standpunten en praktijken
verschillend zijn vanwege de verschillende subjectieve perspectieven en sociale achtergronden.
In tegenstelling tot kwantitatief onderzoek beschouwen kwalitatieve methoden de communicatie van
de onderzoeker met het veld en zijn leden als een expliciet onderdeel van kennis van deze als een
tussenliggende variabele te beschouwen. De subjectiviteit van de onderzoeker en van degenen die
worden bestudeerd, wordt onderdeel van het onderzoeksproces (reflexiviteit).
Bij kwalitatief onderzoek kenmerken verschillende theoretische benaderingen en hun methoden de
discussies en de onderzoekspraktijk. Subjectieve standpunten vormen een eerste uitgangspunt. Een
tweede onderzoek bestudeert het ontstaan en het verloop van interacties, terwijl een derde de
structuren van het sociale veld en de betekenis van praktijken probeert te reconstrueren.
De geschiedenis van kwalitatief onderzoek geeft inzicht in de verscheidenheid van opvattingen die
zich manifesteren in kennisleer (epistemology) van methoden van (data)onderzoek. Psychologie en
sociale wetenschappen hebben een lange traditie in het gebruik van kwalitatieve methoden.
Tijdens de verdere ontwikkeling van wetenschappen hebben steeds meer ‘harde’, experimentele,
standaardiserende en kwantificerende benaderingen zich echter doen gelden tegenover ‘zachte’
begrip en open en kwalitatieve beschrijvende strategieën.
Denzin en Lincoln (2005) identificeren acht momenten van kwalitatief onderzoek. De traditionele
periode loopt van het begin van de twintigste eeuw tot WO2. De modernistische fase tot de jaren 70
wordt gekenmerkt door pogingen om kwalitatief onderzoek te formaliseren. Hier hoort ook de
ontdekking van de geaarde theorie (The Discovery of Grounded Theory) van Glaser en Straus bij.
Experimenteel schrijven omvat de benadering auto-etnografieën (autoethnographies). Dit is een
methode van zelfonderzoek, die vele vraagtekens zet bij zichzelf. Postexperimentele schrijvers
proberen hun geschriften te verbinden met de behoeften van een vrije democratische samenleving.
Het achtste moment van Denzin en Lincoln is de ontwikkeling van kwalitatief onderzoek dat is
gefocust op bewijs gebaseerde praktijk (evidence-based pratice). Evidence-based verwijst naar een
beperkt begrip van welk soort onderzoek resultaten oplevert die relevant kunnen zijn voor de
praktijk. Dit wordt gezien als een referentie voor de ontwikkeling van kwalitatief onderzoek.
Glaser en Strauss (1967) uit Duitsland hebben een model ontworpen waarbij discussies worden
gemotiveerd door het doel om meer recht te doen aan de onderzoeksobjecten dan bij kwantitatief
onderzoek mogelijk is. Het object wordt samengesteld op basis van de methoden die voor het
bestuderen ervan worden gebruikt. Later kwam in Duitsland een discussie over het toepassen en
analyseren van interviews.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Shanna123. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,46. Je zit daarna nergens aan vast.
