Islam en Moderniteit: Shadi Hamid: Islamic exceptionalism
Hoofdstuk 3: Islam’s reformation
-De Kerk accepteerde democratie en liberalisme, dit waren concessies vanuit een positie van
zwakte.
Binnen de islam was het idee van een terugkeer naar het Schrift - die Luther eeuwen daarvoor
had geïnspireerd - meer praktisch uitvoerbaar.
De Koran, op een manier die de Bijbel nooit was en nooit zou kunnen zijn, was onbetwistbaar
in de ogen van gelovige moslims.
-De fundamentalisten waren toen sterker en waar de fundamenten sterker waren, had
'fundamentalisme' meer een vechtkans. Maar fundamentalisme, of wat later bekend zou
worden als islamitisch revivalisme of islamisme had nog een onwaarschijnlijk voordeel: de
islam, vreemd genoeg, was toevallig de meest flexibele en modernste van de Abrahamitische
religies.
-de islamitische wet / sharia, bleek meer 'seculier' te zijn dan christelijke opvattingen over
recht en politiek.
=het politieke aspect van islam en dat het seculier zou zijn is een kritisch punt in de politiek
vandaag de dag.
Het is niet zozeer dat de premoderne islamitische wet slecht paste in de moderniteit; het is
meer dat, bijna per definitie, elk premodern juridisch systeem - gebaseerd op een geheel
andere reeks veronderstellingen - ongeschikt en irrelevant was voor de moderne realiteit en
verwachtingen. Kortom, de islam moest veranderen en het verhaal van hoe het veranderde en,
belangrijker nog, waarom het in staat was te veranderen, is het onderwerp van dit hoofdstuk.
Zoals we zullen zien, waar het officiële christendom in conflict kwam met de massapolitiek,
pluralisme en democratie - een conflict dat het uiteindelijk verloor - was de islam in staat om
deze vermeend westerse seculiere ideeën op te vangen en zelfs te incorporeren, en ze te
herschikken als authentiek en 'islamitisch'
=reden voor het exceptionele karakter van Islam
Om het debat over het probleem van de moderniteit te snappen is het belangrijk om de
geopolitieke verschuiving te weten in de 18e en 19e eeuw= Ottomaanse rijk= Zieke man van
Europa en raakte in verval en kwam onder leiding van Europeanen(Rusland, Oostenrijk,
Engeland, Frankrijk).
1
,-In de 19e eeuw deed het Ottomaanse rijk nog een poging om het verval tegen te gaan:
Tanzimat: de Tanzimat luidde ingrijpende veranderingen in de Ottomaanse militaire, politieke
en economische bureaucratie in, maar het was te weinig en te laat.
=De religieuze innovaties van de Islamitische modernisten is niet te snappen zonder deze
politieke context, het was namelijk een antwoord op deze problemen: het verval van het rijk.
=Eeuwenlang hadden islamitische denkers neergekeken op christelijk Europa, islamtische
imperiums waren dominant in hun ogen. Maar superioriteit verdween door komst Europeanen
en overschaduwde islamitische rijken hetgeen leidde tot onzekerheid en wrok bij islamieten.
=Modernistische schrijver Rashid Rida: “an overwhelming awereness of Muslim weakness
relative to non-Muslim strength. The calm confidence of classical Islam is lacking.”
=Europeanen waren in staat moslims te onderwerpen omdat moslims zwak waren en moslims
waren zwak omdat ze de ware, oorspronkelijke islam hadden verlaten.
-Secularisten hadden een andere interpretatie van de val van de moslimwereld. Hun oplossing
was niet alleen om de wetenschappelijke en technologische vooruitgang van Europa, haar
arbeidsethos, of de parlementaire politiek te evenaren, maar ook om verder te gaan en
elementen van de Europese cultuur te omarmen, waaronder in ieder geval een scheiding van
religie en politiek. Religie zou volgens hen niet langer in het centrum van het openbare leven
kunnen blijven.
One Man’s Reformer is Another Man’s Fundamentalist
De Islamitische modernisten zijn de Salafisten- vandaag de dag geassocieerd met
ultraconservatisme, theocratische regels en religieus geweld.
Maar voor deze eerste Salsfisten was het anders:
-Ten eerste hoopten ze terug te keren naar de onaangetaste islam: al-Salaf al Salih, de vroege
generaties die het dichtst bij de profeet Mohammed stonden.
-deze islamitische modernisten geloofden dat islam altijd al modern is geweest en het terug
moest in zijn juiste vorm dus zonder alle imitaties en koran commentaren.
-het verliezen van territorium was een ding maar het verliezen van geloof is iets anders. Het
verliezen van territorium, de dreiging van secularisme en aanvallen op de islam waren
onlosmakelijk met elkaar verbonden, allemaal onderdeel van een grotere koloniale
onderneming.
2
,-Moslims waren het meest succesvol in een tijdelijke wereld - in hun verovering van
grondgebied, in hun kennis van de wetenschappen en in hun technologische bekwaamheid -
toen ze dicht bij de islam stonden. Hoe meer ze zich van de religie verwijderden, des te meer
leden ze in deze wereld, net zoals ze in de volgende wereld.
-de modernisten hoopten moslims te wapenen met de middelen om argumenten van
missionarissen te weerstaan.
-Christendom in tegenstelling tot Islam werd gepresenteerd als anders, irrationeel, een religie
van magisch denken.
=Het soefisme legt nadruk op het innerlijke, hetgeen niet te zien is en het niet-politieke, dit
werd gezien als in strijd met het aandringende, zelfbewuste rationalisme van de modernisten.
het was een vroeg teken van wat een van de meest bepalende verschuivingen in de islam zou
blijken te zijn: de in eerste instantie trage en dan snelle achteruitgang van het soefisme.
-Rashid Rida was een schrijver, hij probeerde om Islam zo modern mogelijk te laten lijken, in
een periode waarin het gezien werd als het tegenovergesteld.
Deze obsessie met het laten zien van Islam’s rationaliteit en de superioriteit verklaart de
antiklerikale neiging van de modernisten.
=De islam moest worden bevrijd van de traditie en opnieuw worden bevestigd met bewijs en
reden. Alleen dan kan de islam veilig worden gesteld voor moderniteit en moderniteit veilig
voor de islam. Dit leidde tot een aantal controversiële argumenten.
Bv. Rida: als goddelijke openbaring in strijd lijkt te zijn met 'duidelijk' rationeel bewijs, dan
heeft dit laatste voorrang en moet de onthulde tekst in feite allegorisch geïnterpreteerd worden
in plaats van letterlijk.
=Natuurlijk had het islamitisch modernisme zijn grenzen, en de modernisten waren niet
helemaal liberalen, noch wilden ze liberalen worden.
De Islamitische wet vormde nog steeds de basis voor het sociale en politieke leven, maar
moest opnieuw worden geïnterpreteerd in de context van nieuwe normen voor natie,
democratie en mensenrechten.
Hun visie op de islam en de islamitische wetgeving bleef nog steeds ver achter bij de westerse
liberale normen, tenminste als westerse liberalen ze zouden begrijpen. Dit maakt het een
uitdaging om meer dan een eeuw later de modernistische erfenis te inventariseren.
-het hangt er echt van af hoe je ernaar kijkt.
3
, Al Tunisi, Minster van Tunesië in 1870 dus onder Ottomaans gezag, stelde Shura voor.
Shura is een islamitisch concept dat ‘Consultation’ als een oplossing voor autocratie zag,
autocratie hij beschouwde hij als de primaire ziekte van de moslimwereld.
=Shura ging over beraadslaging, discussie en instemming, dan was het niet al te verschillend
van democratie en kon het gemakkelijk worden gebruikt om democratische praktijken te
rechtvaardigen.
=De meeste modernisten zagen autocratie als een van de grootste kwalen van hun tijd.
Omdat de traditionele kerkelijke klasse ofwel werd weggevaagd in irrelevantie ofwel
samenwerkten met machtige regimes, kon het zijn historische rol van het controleren van
uitvoerende macht niet langer spelen.
In die zin was de verzwakking van de geestelijken al gebeurd, en anders dan in Europa was
dit niet noodzakelijkerwijs in dienst van pluralisme of democratie.
-Modernisten hoopten dat het volk, gekozen door verkiezingen de taak van deze kerkelijke
klasse(controleren van uitvoerende macht) kon overnemen.
Overlegmechanismen en instellingen, zelfs als ze niet volledig democratisch waren in de volle
betekenis van het woord, zouden een balans vinden tussen de snelgroeiende macht of de
uitvoerende macht.
Dit is waar de bovengenoemde flexibiliteit van de islam en de islamitische wet van pas kwam.
De islam, tenminste zoals de modernisten het zagen, kon zich in het Westen bevinden zolang
het goed was, terwijl de culturele excessen die het individu boven de gemeenschap gaven,
werden weggegooid.
=als de koran voor altijd een boek was, dan zouden zijn wetten en principes geschikt moeten
zijn voor de moderne tijd, net zoals ze geschikt waren voor het Arabisch in de zevende eeuw.
de staat staat in het middelpunt van ons verhaal en ook hier waren de modernisten bereid om
nieuwe realiteiten te verwerken. De premoderne islamitische wet was per definitie
onverenigbaar met de moderne natiestaat.
Modernisten waren voor een sterke staat en hoopten vervolgens dat het kon worden gebruikt
voor religieuze doeleinden.
-Modernistische gedachte was een poging om het onverzoenlijke te verzoenen:
Het gaat om het behouden van Islamitische identiteit en authenticiteit aan de ene kant en aan
de andere kant het passen binnen de onomkeerbare beweging van de moderne beschaving.
4