Roze = begrippen ITS
Blauw = ik denk dat het belangrijk kan zijn
Agogiek samenvatting
Dichter bij de basis
Hoofdstuk 3
Het cyclisch werkproces gaat in eerste instantie om het contact maken
en onderzoeken wat de wensen en mogelijkheden zijn. deze wensen
moet je stimuleren en ontlokken. Als iemand niet weet wat er allemaal
mogelijk is, zal hij ook geen moeite doen. je moet mensen leren
dromen. Het cyclisch werkproces is meer uitgewerkt voor werken met
mensen in probleemsituaties, maar biedt ook handvaten voor
kansgericht werken waarin niet direct grote problemen spelen. Per
situatie beoordeel je met welke taak je begint en in welke volgorde je de
taken afwikkelt. Je gebruikt het cyclisch werkproces om cliënten aan de
slag te laten gaan met kleine stappen maken. het is niet te voorspellen hoe een situatie zal lopen, dus
je plan moet flexibel zijn, zodat het aangepast kan worden aan de situatie. soms is de cliënt nog niet
gemotiveerd genoeg om in actie te komen, dan moet je terugschakelen naar een eerdere taak. Dit
kan doordat de cliënt ambivalent is over het wel of niet willen veranderen. Om te kunnen veranderen
moet de cliënt ervan overtuigd zijn dat een te nemen stap zinvol en haalbaar is. Bij het verhelderen
van wensen en oplossingen kan ineens iets nieuws naar voren komen wat nog niet boven water lag.
Je gaat dan weer verkennen.
De taak contact leggen begint al voordat je iemand hebt ontmoet. Van tevoren zoek je zoveel
mogelijk informatie en je zoekt naar de beste ingang. Bij heftige onderwerpen moet je goed
nadenken hoe je op neutrale wijze kunt vertellen waarvoor je komt. Als je eenmaal binnen bent,
moet je goed afstemmen, betrokken en belangstellend zijn. dit is belangrijker dan precies te weten te
komen wat er allemaal speelt. Contact leggen en het opbouwen van vertrouwen kan soms wel
maanden duren. moeilijke situaties en problemen beperken zich vaak niet tot 1 persoon, maar treffen
ook mensen om hen heen. Je betrekt het cliëntsysteem in je verkenning en je analyse. Je moet je
afvragen per situatie of het van belang is om anderen te betrekken. Als het je lukt de directe
omgeving te betrekken/versterken is de cliënt vaak langduriger geholpen. Soms is dit niet haalbaar of
wenselijk: een vrouw is slachtoffer van huiselijk geweld en wil niet dat je contact opneemt met haar
man.
Je start dan alleen met de cliënt zelf en andere leden betrek je zo nodig in een later stadium.
De empowermentbenadering stimuleert sociaal werkers om vooral te kijken naar wat mensen voor
elkaar krijgen in hun leven, waar zij zich nog voor inzetten, dus niet alleen naar stoornissen, tekorten
en mislukkingen. Focus ligt op kansen die zich voordoen in de directe omgeving, sociale omgeving en
het sociale systeem en op wat er nodig is om deze kansen te pakken. Mensen laten soms allerlei
financiële mogelijkheden liggen, omdat ze. Iet weten dat ze bestaan of hoe ze hiervoor in aanmerking
komen. de kijk die mensen hebben op hun situatie speelt een grote rol bij het oplossen van
problemen. Geef cliënten niet zomaar adviezen. Betrek cliënten voortdurend bij de verschillende
opties en wees zuinig met ongevraagde adviezen. Verken de voor- en nadelen van verschillende
opties en help op die manier bij het vinden van een oplossing.
4 doelen van rapporteren:
-voortgang vastleggen voor de cliënten
-kwaliteit van het werk bewaken en innoveren: zijn onze werkwijzen geschikt om doelen te bereiken?
-structurele problemen en tekorten signaleren: is er voldoende zorg, hulp?
-rekenschap afleggen aan opdrachtgevers: kunnen we duidelijk maken wat onze bijdrage is aan het
verminderen van sociale problematiek?
,Wees open over wat je vastlegt met je cliënt. Cliënten hebben recht hun dossier in te zien. Schrijf je
rapportage doelgericht en geef niet meer of minder informatie dan nodig. Je rapportage moet een
duidelijke weergave zijn van wat de cliënt op dit moment wil bereiken, waaraan je op dit moment
werkt en welke acties er zijn afgesproken. Je kunt cliënten betrekken bij het schrijven van een
rapportage.
Er zijn situaties waarin je rapporteert zonder dat de cliënt ervan weet: huiselijk geweld of
vermoedens of bij ernstige problematiek die nog niet bespreekbaar is met de cliënt. Je moet kunnen
verantwoorden waarom je informatie deelt met een derden.
Je kunt niet alle observaties in de cliëntsituatie delen met cliënten. Soms zie je bepaalde risico’s of
aspecten van een probleem. Je kunt deze dan vastleggen in een ander dossier. Hou altijd de
empowermentvisie in gedachte bij het vastleggen van gegevens. Focus niet op wat problematisch is,
maar kijk vooral naar de inzet van mensen om greep op hun situatie te krijgen. wees kritisch op jezelf
en houd er rekening mee dat dossierinformatie makkelijk een eigen leven kan leiden. Strooi niet
onnodig met psychiatrische termen en schrijf zo concreet en neutraal mogelijk.
Systematisch signaleren gaat over het onder aandacht brengen van problemen die wijzen op
tekortkomingen buiten het cliëntsysteem: falend beleid gemeente, bepaalde wet- en regelgeving. Je
komt ze vaak tegen bij individuele kwesties. Als je de signaleren verder analyseert en in bredere
context plaatst, zul je patronen zien. Er moet voldoende deskundigheid zijn om te onderzoeken of
signalen wijzen op structurele tekortkomingen die individuen in problemen brengen.
Organisaties moeten tegenwoordig veel rekening houden met eisen van opdrachtgevers. Dit
resulteert in meer bureautijd. Doelmatig rapporteren kan dan de bureautijd weer naar beneden
brengen.
Hoofdstuk 1:
Wanneer moeilijke omstandigheden langer aanhouden, kunnen mensen vastlopen in de samenleving
en geïsoleerd raken. Ze verliezen de greep op hun leven en beschikken onvoldoende over hulbronnen
om de moeilijkheden op eigen kracht te overwinnen. Verschillende factoren die een rol spelen hierbij:
- Persoonlijke beperkingen
- Persoonlijke omstandigheden
- Levensomstandigheden
- Afkomst
Of iemand in staat is moeilijkheden te overwinnen is een samenspel van persoonlijke factoren,
omstandigheden en maatschappelijke, economische en politieke factoren.
Het sociaal werk heeft de opdracht mensen te ondersteunen in het opbouwen van zelfredzaamheid,
maar ook in het leren omgaan met kwetsbaarheid en het gebruik maken van formele en informele
netwerken en voorzieningen en van de kansen die de samenleving biedt.
Daar waar omstandigheden systematisch ongunstig zijn, heeft sociaal werk de taak dit te signaleren
en aan de orde te stellen bij andere organisaties en de overheid.
De kern van sociaal werk: mensen in hun sociale omgeving sterker maken door hen toegang te laten
krijgen tot persoonlijke, sociale en maatschappelijke hulpbronnen.
Methodisch werken biedt sociaal werkers handvaten om mensen te ondersteunen op een manier die
hen vaardiger maakt in het oplossen van hun problemen en in het ontdekken en realiseren van
mogelijkheden. Om dit te kunnen doen moet je inzicht krijgen in de welzijnsbehoeften van mensen
voor wie je werkt en in de (on)mogelijkheden die de maatschappij biedt om mensen tot groei en
ontwikkeling te laten komen. hiervoor is direct contact met cliënten nodig.
,Trek aan de bel als er sprake is van belemmeringen door wet- en regelgeving of door niet goed
functionerende instanties. Dit hoort bij de signaleringstaak van sociaal werk. Uiteindelijk gaat het niet
alleen om het aanpassen van mensen aan de samenleving, maar ook om het aanpassen van de
samenleving en instanties en organisaties aan behoeften en mogelijkheden van mensen. Het doel is
bij te dragen aan een rechtvaardige maatschappij waarin iedereen voldoende kansen krijgt om tot
zijn recht te komen.
Verschillende manieren om met mensen in contact te komen:
- Mensen melden zichzelf
- Je zoekt mensen op en je onderzoekt of je iets voor hen kunt betekenen
- Je legt contact naar aanleiding van signalen van derden
- Je legt contact naar aanleiding van meldingen van maatschappelijke organisaties
Als sociaal werker voer je verschillende taken uit:
- Financiële en administratieve problemen ontrafelen en oplossen
- Belangen behartigen van mensen die vastlopen in de complexe samenleving
- Ontmoeting en onderlinge steun organiseren zodat mensen weer deelnemen aan het sociale
leven en hun mogelijkheden en talenten kunnen ontdekken
- Bemiddelen bij conflicten
- Afstemmen en samenwerken met iedereen die een rol kan spelen bij het oplossen van
problemen, verbeteren van omstandigheden of realiseren van ontwikkelingskansen
- Effecten van beleid, wet- en regelgeving signaleren
Veerkracht: als het mensen lukt adequaat te reageren op dreigende omstandigheden
Een aanhoudende stroom van problemen kan de veerkracht van mensen aantasten.
Als gevolg van sociale ongelijkheid beschikt niet iedereen over dezelfde hulpbronnen.
Individuele kwetsbaarheid is mede een gevolg van ongelijke toegang tot hulp- en steunbronnen.
Een sociaal werker probeert de persoonlijke, sociale en maatschappelijke hulpbronnen van mensen te
vergroten om hun veerkracht te versterken. Waar nodig grijpt hij in om omstandigheden te wijzigen
of problemen op te lossen.
Empowerment: een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen
greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van controle,
aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie.
Empowerment is een gelaagd begrip:
- Individueel niveau: gericht op het bevorderen van de eigen regie: aanspreken en vergroten
van het zelfhelpend vermogen
- Collectief niveau: gericht op het bevorderen van zelforganisatie en zelfhulp
- Politiek-maatschappelijk niveau: vergroten van de macht om verandering door te voeren in
de maatschappij
Hulpbronnen kunnen onderscheiden worden door te kijken naar de verschillende vormen van
kapitaal waarover mensen beschikken.
kapitaal: om succesvol te kunnen zijn in de samenleving moet je beschikken over verschillende
kapitaalvormen: economisch, cultureel en sociaal kapitaal.
Economisch kapitaal: geld
Cultureel kapitaal: kennis, vaardigheden, opleiding
Sociaal kapitaal: relaties en netwerken
, Sociaal werk richt zich op het versterken van verschillende kapitaalvormen:
- Individueel niveau: versterken van iemands kwaliteiten en vaardigheden gekoppeld aan
zelfvertrouwen en zelfbewustzijn. Het gaat om het zoeken naar de juiste balans tussen het
aanspreken van de eigen krachten en het bieden van ondersteuning en mogelijkheden om
deze te ontwikkelen
- Op collectief niveau: krachtbronnen in de eigen omgeving staan centraal: het sociaal kapitaal
wordt gevormd door de sociale steun en contacten die iemand kan inzetten om zijn situatie
te verbeteren.
- Op politiek-maatschappelijk niveau: versterken van de invloed die groepen burgers hebben
om hun situatie te verbeteren. Dit gaat om het tegengaan van uitsluiting en het accepteren
van hun anders zijn.
In principe gaat het dus om een tweesporenbeleid: mensen in een kwetsbare situatie stimuleren en
ondersteunen om voor het bredere maatschappelijk belang op te komen en anderzijds
belangenbehartigen en ondersteuning om de positie van een specifiek individu of een specifieke
groep direct te verbeteren.
Onderzoekers maken een indeling in 6 groepen op basis van aanwezigheid van veel of weinig kapitaal.
Deze indeling komt overeen met de beleving van mensen over waar ze staan op de maatschappelijke
ladder en in hoeverre ze zich gelukkig voelen.
- De groep die het slechts afgaat: 15%: weinig kapitaal, laag inkomen, weinig sociale contacten
- 2e groep: 17%: de onzekere werkenden: onzekere arbeidsmarkt en weinig zelfvertrouwen.
Deze mensen hebben iets meer cultureel kapitaal en zijn iets hoger opgeleid. Vaak hebben ze
tijdelijke banen
De groepen die het minst kapitaal hebben bestaan meer uit vrouwen dan mannen. Groepen met niet-
westerse achtergrond beschikken vooral over weinig economisch kapitaal.
Er is een maatschappelijke verantwoordelijkheid van de overheid en ondernemingen om te zorgen
dat er voldoende werk is voor laagopgeleiden, maar ook dat jongeren voldoende mogelijkheden
hebben om startkwalificaties te behalen waarmee ze een goede kans maken op de arbeidsmarkt.
Je ontwikkelt een basishouding door je te verdiepen in de samenleving en het gedrag van mensen en
door training in agogische en methodische vaardigheden. Daarnaast is het belangrijk je bewust te zijn
van je eigen opvattingen over wat het leven zinvol maakt en over wat goed en fout handelen is. Ook
moet je kritisch leren nadenken waarom je handelde zoals je deed zodat je ervan kan leren.
Als sociaal werker maak je je druk over onrecht en sociale uitsluiting. Je onderkent dat
maatschappelijke kwetsbaarheid samenhangt met sociale ongelijkheid en processen van sociale
uitsluiting. Je kijkt breed naar sociale problemen, wat wil zeggen dat je situaties analyseert vanuit
verschillende invalshoeken. Kennis van sociale wetenschappen is belangrijk om de draagkracht en
draaglast van mensen te kunnen analyseren. Tegelijkertijd moet je erop letten deze kennis niet
eenzijdig te gebruiken. Je kent de levensomstandigheden van mensen en kunt je verplaatsen in de
wijze waarop zij daarmee omgaan en wat voor hen van waarde is. Mensen zijn gevormd door aanleg,
ervaringen en door hun specifieke sociale en culturele context en geven ieder op een eigen manier
betekenis aan het leven.
Vanaf het eerste contactmoment voelt de ander aan of je op een gelijkwaardige manier met hem
omgaat. Dat doe je door een samenwerkende houding aan te nemen en geen sturende houding. je
werkt vanuit de opvatting dat mensen hun leven op hun eigen manier mogen leven.
