Wereldgeschiedenis | Aantekeningen
Ole Lechner, september-oktober 2019
J. Diamond, ‘Guns, Germs and Steel’ 2
Preface: Why is the world like an onion? (p. 1-3) 2
Prologue: Yali’s question (p. 5-27) 2
Chapter 4: Farmer power (p. 87-95) 3
Chapter 5: History’s haves and have-nots (p. 96-108) 4
Chapter 6: To farm or not to farm (p. 109-119) 4
Chapter 7: How to make an almond (p. 120-138) 4
Chapter 11: Lethal gift of livestock (p. 211-233) 5
Chapter 13: Necessity’s mother (p. 260-288) 5
Epilogue: The future of human history as a science (p. 473-496) 6
J.R. McNeill, ‘The World According to Jared Diamond’ 7
Verschillen binnen Eurazië 7
De oriëntatie van het continent 7
Andere bezwaren 7
W.H. McNeill, ‘History Upside Down’ 8
J.A. Goldstone, ‘The Rise of the West - or Not? A Revision to Socio-economic History’ 9
D.S. Landes, ‘The Wealth and Poverty of Nations: Why Some Are So Rich and Some So Poor’
(introductie, hfst. 29) 11
Levensverwachting 11
Convergentie en staatsinterventie 11
Verklaringen voor verschillen in welvaart 11
J. Mokyr, ‘Eurocentricity Triumphant’ 12
Problemen met de discussie 12
Europese invloed 12
Positieve terugkoppeling 12
C. Tilly, ‘A Grand Tour of Exotic Landes’ 13
D.S. Landes, ‘The Wealth and Poverty of Nations: Why Some Are So Rich and Some So Poor’ (hfst. 4) 14
De islamitische wereld en China 14
Europese innovatie 14
D. Acemoglu, J.A. Robinson, ‘Why Nations Fail: the origins of power, prosperity and poverty’ (hfst. 8) 15
D. van Reybrouck, ‘Congo: een geschiedenis’ (hfst. 10) 16
Maatregelen van het IMF 16
Oppositie en paranoia 16
R. van der Veen, ‘De engel van de vooruitgang’ 17
Azië 17
Afrika 17
De theorie van beginnende ontwikkeling 17
J. Diamond, ‘What Makes Countries Rich or Poor?’ 18
Samenvatting 18
Kritiek 18
1
, Gebruiken op eigen risico A.u.b. niet delen
J. Diamond, ‘Guns, Germs and Steel’
Vintage (Londen 1998)
Preface: Why is the world like an onion? (p. 1-3)
- Centrale vraag: Waarom ontwikkelde de geschiedenis zich verschillend op verschillende continenten?
- Meeste wereldgeschiedenis-boeken focussen op Euraziatische en Noord-Afrikaanse samenlevingen
- Meer aandacht voor de niet-westerse wereld
- Ook meer aandacht voor geschiedenis vóór het schrift
- Tegenwoordig meer interesse in niet-westerse wereld (steeds belangrijker in de politiek en economie)
- De geschiedenis sinds het schrift op zich geeft geen diep inzicht in het ontstaan van de moderne wereld
- Geschiedenis slechts gericht op Europa verzuimt de oorzaken van de verschillen in macht en innovatie tussen
het westen en de rest van de wereld te verklaren
Prologue: Yali’s question (p. 5-27)
De verschillende algemene ontwikkeling in verschillende regio’s
- J. Diamond geïnspireerd door gesprek met de Nieuw-Guineaanse politicus Yali om dit boek te schrijven
- Centrale vraag: Waarom ontwikkelde de geschiedenis zich verschillend op verschillende continenten?
- De effecten van ongelijkheid tussen samenlevingen zijn in het heden nog te zien: Afrika heeft nog de effecten
van kolonisatie te verduren, landen als Mexico, Peru, Midden-Amerika, Indonesië, Australië etc. worden nog
steeds gedomineerd door de nakomelingen van indringers
- Ook vele talen sterven uit door de dominantie van Eurazië
Genetische verklaring
- Met de opkomst van het Darwinisme en later de genetica werden verschillen tussen continenten verklaard op
basis van inherente verschillen tussen mensen
- Racistische verklaringen blijven voortleven, hoewel er geen bewijs is voor verschil in intelligentie
- Moderne ‘steentijdvolkeren’ zijn gemiddeld intelligenter dan mensen uit de geïndustrialiseerde wereld
- Verschillen in intelligentie komen meestal door verschillende sociale omgevingen en verschillende
voorziening van educatie
- Volgens J. Diamond zijn westerse mensen mogelijk minder intelligent dan Nieuw-Guineaanse mensen, omdat
er op Nieuw-Guinea meer noodzaak was voor intelligentie, waardoor natuurlijke selectie daar mogelijk heeft
geleid tot intelligentere mensen;
- Een andere reden waarom Nieuw-Guineanen volgens Diamond intelligenter zijn: In het westen worden
kinderen vaak opgevoed met passieve entertainment (TV, films, radio, e.d.), waar op Nieuw-Guinea kinderen
bijna altijd actief bezig zijn, wat tot mentale ontwikkeling leidt
- Volgens Diamond is deze redenering door te trekken naar andere samenlevingen de Nieuw-Guineaanse:
‘Waarom hebben Europeanen meer welvaart en macht kunnen vergaren, ondanks hun mogelijke genetische
en opvoedkundige achterstand?’
2
, Gebruiken op eigen risico A.u.b. niet delen
Klimatologische verklaring
- Een andere verklaring voor de verschillen (populair in Noord-Europa) is een koel klimaat gunstig voor
creativiteit en energie v.d. mens; misschien omdat verschillende seizoenen leiden tot meer uitdaging en dus is
meer inventiviteit nodig. De redenering kan ook omgedraaid worden: langere winters geven meer tijd
binnenshuis en dus meer tijd om dingen uit te vinden
- Dit argument valt makkelijk te ontkrachten: Europa heeft tot de afgelopen duizend jaar weinig uitvindingen
gedaan, maar vooral ontvangen
- Een ander antwoord op ‘de vraag’ is het belang van rivierdalen in droge laaglanden, die grootschalige irrigatie
benodigden en daarom gecentraliseerde overheden nodig hadden. Echter volgt uit archeologisch onderzoek
dat irrigatie gevolgd werd door centraal gezag, niet andersom
Vuurwapens, ziektekiemen en staal
- Europeanen bezaten vuurwapens, besmettende ziektekiemen, stalen gereedschappen en industrieel
geproduceerde producten, waardoor ze makkelijker andere volkeren konden uitmoorden of overheersen;
deze verklaring laat de redenen waarom juist Europeanen deze dingen bezaten onvermeld
- Conclusie: Geschiedenis heeft zich verschillend ontwikkeld voor verschillende mensen door verschillen in de
omgeving en niet vanwege biologische verschillen tussen mensen
- De vakgebieden die Diamond behandelt in dit boek zijn genetica, moleculaire biologie en biogeografie met
betrekking tot gewassen; gedragsecologie met betrekking tot gedomesticeerde dieren en hun wilde
voorlopers; epidemiologie van menselijke ziektes; menselijke genetica; taalwetenschap; archeologie en de
geschiedenis van technologie, het schrift en politieke organisatie
- Dit boek bestaat uit vier delen:
- In het eerste deel worden voornamelijk directe oorzaken van de verschillen tussen mensen beschreven
a.d.h.v. de evolutie en verspreiding van de mens, een blik op eilandomgevingen en op de aanvaring
tussen verschillende culturen;
- Het tweede deel richt zich op de opkomst en verspreiding van voedselproductie en waarom dit
verschillend uitpakte voor verschillende gebieden;
- In het derde deel worden de verbanden gelegd tussen de ultieme en directe oorzaken, door te verklaren
waarom vooral Europeanen van ziektekiemen geprofiteerd hebben, hoe het schrift en andere
technologische uitvindingen de loop van de geschiedenis beïnvloed hebben en hoe de politiek zich
ontwikkeld heeft;
- In deel vier worden de lessen uit deel twee en drie toegepast op verschillende gebieden en
geschiedenissen rond de wereld om Diamonds hypothese verder te bevestigen
Chapter 4: Farmer power (p. 87-95)
De oorsprong van vuurwapens, ziektekiemen en staal
- De meeste planten en dieren zijn niet eetbaar voor mensen of zijn het niet waard om te jagen of verzamelen
- Door de eetbare planten en dieren te selecteren en een stuk land voor bijv. 90% daarmee te vullen in plaats
van bijv. 0,1% worden veel meer eetbare calorieën geproduceerd en dus meer mensen voorzien (meestal 10 of
100 keer meer)
- Gedomesticeerde dieren voorzien mensen van vlees, melk, mest en trekkracht voor ploegen
- Het vestigen op een plek zorgde ervoor dat er meer kinderen geboren konden worden
- Het vestigen op een plek zorgde ervoor dat voedsel opgeslagen kon worden, waardoor men kon specialiseren
(bijv. als vorst of bij genoeg overschot en taxatie als soldaat)
- Planten en dieren kunnen gebruikt worden voor kleding, dekens, netten, touw en bovenal voor transport van
goederen en mensen
- Paarden kunnen dienen als middel voor oorlogvoering
3
