Externaliserende gedragsproblemen bij peuters.
Lisanne
Datum: 25-08-2024
0
, Afstudeeropdracht HBO bachelor pedagogiek
Een praktijkonderzoek naar externaliserende
gedragsproblemen bij peuters.
Naam: Lisanne
Studentnummer:
Hogeschool: NTI
Opdrachtgever: Unikidz
Plaats:
1
,Voorwoord
Deze scriptie is geschreven voor de opleiding Pedagogiek aan hogeschool NTI. In dit
afstudeeronderzoek, wordt onderzoek gedaan naar de kennis van pedagogisch medewerkers over
externaliserende gedragsproblemen bij kinderen tussen de twee en vier jaar oud. Het onderzoek is
ontstaan vanuit mijn interesse in gedragsproblemen in de context van de kinderopvang. De tot stand
gekomen onderzoeksvraag sloot aan bij zowel de doelen van de organisatie als mijn persoonlijke
interesses. Ik voel me sterk verbonden met de leeftijdsgroep van twee tot vier jaar, omdat ik meerdere
jaren op deze groep heb gewerkt en nu als manager verantwoordelijk ben voor een voortijdige
vroegschoolse educatie (VVE)-groep. Deze kinderen zijn afhankelijk van zorg, gevoeligheid,
responsiviteit, liefde en veiligheid. Het zijn kinderen bij wie het lastig kan zijn om externaliserende
gedragsproblemen te herkennen, begrijpen of diagnosticeren. Daarom is het van groot belang dat er
binnen de kinderopvang voldoende kennis is over deze problematiek, zodat afwijkend gedrag in een
vroeg stadium wordt opgemerkt. Op die manier kunnen de pedagogisch medewerkers van Unikidz
beter inspelen op de specifieke behoeften van elk kind.
Ik hoop dat de resultaten van dit onderzoek kan bijdragen aan een goede aanpak van dit gedrag in de
praktijk. Het is mijn wens dat kinderen met externaliserend probleemgedrag, dankzij dit onderzoek,
ook de kans krijgen om zich optimaal te kunnen ontwikkelen.
Allereerst wil ik mijn scriptiebegeleider …. bedanken voor de begeleiding die hij mij heeft gegeven
tijdens het schrijven van mijn scriptie. Daarnaast gaat mijn dank uit naar de pedagogisch
medewerkers die de enquête hebben ingevuld, want zonder hen had ik dit onderzoek niet kunnen
uitvoeren. Tot slot wil ik mijn familie en vrienden bedanken voor de mental support.
Ik wens u veel leesplezier toe!
2
, Samenvatting
Dit document presenteert een onderzoek dat zich richt op het bieden van handvatten aan
pedagogisch medewerkers om effectief om te gaan met peuters met externaliserende
gedragsproblemen binnen de VVE-groepen van Unikidz. Dit onderzoek is uitgevoerd als onderdeel
van de afstudeerfase van de hbo-bachelor pedagogiek bij kinderopvang organisatie Unikidz. Het is
begonnen met een incident waarbij een peuter met externaliserende gedragsproblemen de aandacht
trok van de pedagogisch medewerkers, die zich machteloos voelden in het omgaan met dit gedrag.
Externaliserende gedragsproblemen bij kinderen zijn gedragingen die zich naar buiten, op anderen
richten. Deze kinderen hebben vaak onvoldoende controle over hun emoties, wat resulteert in dwars
en opstandig gedrag, prikkelbaarheid, woedeaanvallen, antisociaal en agressief gedrag. Bij peuters
komt vooral agressief en onrustig gedrag vaker voor. Dit gedrag kan leiden tot moeilijkheden in de
kinderopvang, peuterspeelzalen of op school. Deze gedragsproblemen geven veel zorg vanwege hun
nadelige effecten op de ontwikkeling van het kind en zijn omgeving, zoals het veroorzaken van
negatieve reacties, conflicten en achteruitgang van sociale contacten.
De centrale vraag is welke vaardigheden, kennis en methodieken pedagogisch medewerkers nodig
hebben voor deze begeleiding. Deelvragen zoals: ‘Welke vaardigheden en kennis zijn nodig voor
pedagogisch medewerkers om effectief te kunnen omgaan met peuters met externaliserende
gedragsproblemen, volgens de literatuur?’ en ‘Welke behoeften hebben de pedagogisch medewerkers
van Unikidz aan deskundigheidsbevordering omtrent het onderwerp externaliserende
gedragsproblemen bij peuters?’ ondersteunen deze centrale vraag en omvatten onder andere de
literatuurstudie naar benodigde vaardigheden en methodieken en empirisch onderzoek naar de
huidige kennis en praktijken van pedagogisch medewerkers bij Unikidz.
Het onderzoek is begonnen met een literatuuronderzoek voor de eerste twee deelvragen, waarbij
voornamelijk wetenschappelijke artikelen zijn geanalyseerd. Hieruit blijkt dat pedagogisch
medewerkers over een breed scala aan vaardigheden moeten beschikken; zoals emotionele
ondersteuning bieden, respect voor autonomie tonen, structuur en grenzen stellen en
ontwikkelingsstimulering. Ze moeten in staat zijn om gedragsproblemen te signaleren en er
constructief op te reageren, evenals een positieve omgeving creëren en samenwerken met andere
professionals en ouders. Er bestaan diverse methodieken voor de begeleiding van peuters met
externaliserende gedragsproblemen, waaronder psycho-educatie, Gorden-cursus,
observatieformulieren, screeningsinstrumenten en specifieke programma's zoals FloorPlay en
TEACCH. Deze methodieken richten zich op het bevorderen van een positief pedagogisch klimaat,
het bieden van structuur en het stimuleren van positieve interacties.
De overige deelvragen worden beantwoord met kwantitatief onderzoek. Hierbij wordt gebruik gemaakt
van een online enquête. Deze enquête, verspreid onder alle 25 medewerkers van de VVE-groepen bij
Unikidz, waarborgt de anonimiteit van de respondenten. De respons op de enquête is 100%.
Vervolgens zijn de gegevens geanalyseerd met descriptieve statistiek om inzicht te krijgen in de
verzamelde informatie. Betrouwbaarheid en validiteit worden verhoogd door zorgvuldige
vraagformulering en een pilottest. Uit het onderzoek blijkt dat pedagogisch medewerkers over het
algemeen basisvaardigheden en kennis hebben in het omgaan met externaliserende
gedragsproblemen. Ze voelen zich competent in het bieden van emotionele veiligheid en het bieden
van mogelijkheden om de ontwikkeling te stimuleren, maar er is ruimte voor verbetering, vooral in het
gebruik van specifieke instrumenten, zoals de beslisboom. Veel medewerkers hebben behoefte aan
verdere deskundigheidsbevordering.
Aanbevelingen voor Unikidz omvatten het organiseren van trainingen, het introduceren van specifieke
tools, het stimuleren van samenwerking en het bieden van continue ondersteuning aan medewerkers.
Door regelmatig trainingen en workshops te organiseren zal de kennis en vaardigheden van de
medewerkers verbeteren. Het introduceren van specifieke tools zal helpen om de gedragsproblemen
beter te begrijpen en te aanvaarden. Door middel van interdisciplinaire samenwerking en continue
ondersteuning kunnen behandelplannen op maat worden gemaakt, wat mogelijkheden biedt voor de
professionalisering van de medewerkers. Deze bevindingen benadrukken het belang van continue
educatie en training om de kwaliteit van zorg voor peuters met externaliserende gedragsproblemen te
verbeteren.
3
