1. Wat leert (empirisch) onderzoek ons over de werking van wetgeving en beleid? In
plaats van werking is het ook oké effectiviteit te noemen. Werking dekt echter
beter de lading.
E. Niemeijer & C. Klein Haarhuis - Wetten in werking
Wetgeving en beleid zijn nauw verweven.
Beleid bevat het inzetten van interventies met het zicht op bepaalde doelen. Wetgeving is
een specifieke vorm van beleid. Eén wet bevat vaak meerdere interventies:
1. Bestuursinstrumenten: interventies op uitvoerende instellingen met een publieke
taak.
2. Juridische interventies: de afdwingbare rechten, plichten en verboden voor
normadressanten.
3. Financiële interventies: worden consequenties mee verbonden aan gedrag via
heffingen en subsidies.
Gezien het karakter van wetten als ‘bundels’ van interventies is een wet een problematische
‘eenheid van analyse’ voor onderzoek
Perspectieven op werking van wetgeving
Instrumentalistisch perspectief: rechtsregels zijn het gereedschap van de staat om het
gedrag van burgers te sturen en zo beleidsdoelen te verwezenlijken. Beoogde doelen staan
centraal.
Voor de maatschappelijke context waarin wetgeving landt en voor andere dan de beoogde
gevolgen van wetgeving bestaat in dit perspectief nauwelijks aandacht.
- Wetgever is autonome monopolist
- Wetgever is in staat om wetten uniform en onvervormd bij de burger over te brengen
- De visie op mensen is sterk individualistisch
Sociale werking van het recht kijkt naar de betekenis van een wet in een concrete situatie
waarin mensen hun gedrag bepalen. De ‘sociale organisatie’ van de samenleving moet op de
voorgrond worden gesteld.
- De mens is in beginsel sociaal van aard
- Wetgeving is niet een autonome, onafhankelijke factor, maar één die in voortdurende
wisselwerking staat met de normatieve en sociale processen in de samenleving
Griffith heeft kritiek op instrumentalisme, maar eigenlijk sluiten de perspectieven juist bij
elkaar aan.
Heuristiek ‘realistic evaluation’: biedt houvast voor evaluatie van wetgeving bestaat uit
het nagaan welke meer of minder impliciete theorieën in wetten verscholen liggen, in
hoeverre zij plausibel zijn, en of zij zich voordoen in de werkelijkheid.
De twee perspectieven samen CMO-methode:
- Context: onder welke omstandigheden; doelgroep, sociale en economische andere
omstandigheden. Wet kan op ene plek goed werken, andere plek niet.
o Verzamel zoveel mogelijk kennis over een interventie
- Mechanism: op welke manier is dit resultaat tot stand gekomen?
o Breng in kaart wat de bedoelde mechanismen waren
o Leg deze naast de mechanismen die zich hebben voorgedaan
, - Outcome: welke interventies hebben resultaat? Wat levert de wet concreet op?
o Onderzoek de omstandigheden
o Wat zijn de verschillen tussen de veronderstelde en werkelijke werking van de
interventie?
Wetten zijn een bundeling van interventies.
Mechanismen
Institutionele mechanismen: worden in werking gezet door bestuursinstrumenten. Richten
zich op instellingen die een publieke taak hebben. Zijn gericht op terugbrengen van centrale
overheidsbemoeienis.
1. Zelfsturing
2. Verzelfstandiging
3. Integrale aanpak
4. Regierol
5. Checks and balances
a. Zorgen voor voldoende controle en evenwicht in het functioneren van het
openbaar bestuur. Kan zorgen voor meer regionale controle.
6. Versobering en transparantie
Sociale mechanismen: worden geactiveerd met juridische en financiële interventies. Doel is
goed gedrag stimuleren en slecht gedrag afremmen.
1. Rechtshandhaving
2. Rechtsbescherming
3. Financiële stimulering
4. Communicatie
5. Publiek-private afstemming
Uit onderzoek komt naar voren:
- Een wet die alleen uit bestuursinstrumenten bestaat haalt het vaakst de vooraf op
gestelde doelen
- Als een wet een ingrijpende verandering van gedrag vraagt is vooraf opgestelde doel
behalen moeilijker
- Wetten hebben tijd nodig, voordat ze goed landen in de maatschappij
Context kan ervoor zorgen dat andere mechanismen invloed hebben.
Context heeft werking op drie niveaus:
1. Systemen: landen/economieën
2. Organisaties/netwerken: wetten moeten passen bij organisatie- en bestuurscultuur/-
capaciteit
3. Individuen: kenmerken van mensen binnen een doelgroep
a. Homo economicus: een mens maakt rationele kosten-baten-analyses, maar
ook een sociale.
Met behulp van een synthese kunnen bevindingen uit evaluaties op een systematische
manier bij elkaar worden gebracht, zodat meer algemene conclusies over de werking en
effectiviteit van interventies kunnen worden getrokken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anneliekespanninga. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,16. Je zit daarna nergens aan vast.