Samenvatting
Samenvatting Inleiding Staats- en Bestuursrecht
De samenvatting van het vak Inleiding Staats- en Bestuursrecht waarmee ik een 7.6 heb gehaald.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 51 pagina's
Voorbeeld 4 van de 51 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
HOOFDSTUK 11.1 Benadering van het begrip staat
Staatsrecht is recht, voor en over de staat – de staat is een organisatie die met voorrang boven ander
organisaties effectief gezag uitoefent over de gemeenschap van mensen op een bepaald grondgebied.
1. Organisatie!
2. Gezag!
3. Gemeenschap van mensen
4. Grondgebied
Staatsrecht
De regels die betrekking hebben op de organisatie van de met gezag beklede organen en hun grenzen
van gezag. Dwang ter handhaving van de gemeenschapsnormen is kenmerkend voor de staat.
- Gezag: Een persoon of groep die bevoegd is tot het uitoefenen van dwang.
Dillema staatsrecht
Contrat Social (Rousseau) laat het dilemma zien waarvoor de staatsrecht wetenschap zich geplaatst
ziet: de vrijheid van het individu, door dwang uit oefening te handhaven.
Het probleem van het staatsrecht is de vormen van gebondenheid vinden die zoveel mogelijk vrijheid
aan de enkeling laten.
Er moet dus een compromis tussen individuele vrijheid en dwang van gemeenschap zijn.
Elke burger is gelijkwaardig en heeft recht op gelijke invloed op het staatsbestuur.
Het stelsel van checks and balances
Trias politica (Montesquieu) de scheiding van machten in de staat. Er zijn 3 organen in de staat: de
koning (uitvoerende macht), het Parlement (wetgevende macht) en de rechterlijke macht.
De essentie is dat de staatsmacht gespreid wordt over verschillende organen, die ieder een deel van die
macht uitoefenen en elkaar wederzijds controleren en in evenwicht houden.
Taak van de regering: De uitvoering van wetten en de zelfstandige taak worden in de grondwet
‘bestuur’ genoemd.
Bovendien opereren de 3 organen van de staat niet onafhankelijk van elkaar.
De centrale overheid bestaat uit een samenstel van organen, die ieder slechts een deel van de
overheidstaak uitoefenen en die elkaar dus nodig hebben om te regeren en te besturen.
- Federatieve (bonds)staat: deelstaten hebben eigen grondwettelijk gegarandeerde
bevoegdheden, waar federale organen niet in mogen treden.
- Gedecentraliseerde eenheidsstaat: het verlenen van vrij ver gaande bevoegdheden aan de
gemeentelijke en provinciale organen, waarbij er geen terreinen principieel zijn uitgesloten
van centrale bemoeienis.
DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT
Volgens de democratie is elke burger gelijkwaardig en heeft recht op gelijke invloed op het
staatsbestuur.
Het recht staatsbegrip ziet op de bescherming van de burger tegen het staatsbestuur, De gelijkheid van
Democratie
Vrije en geheime verkiezingen van het Parlement.
- Actief kiesrecht: burgers hebben gelijkelijk het recht om de leden van de
volksvertegenwoordiging te kiezen.
- Passief kiesrecht: burgers hebben gelijkelijk het recht om tot lid van de
volksvertegenwoordiging gekozen te worden.
Openheid voor machtswisseling.
- Het moet duidelijk zijn hoe lang de verkozenen hun functie kunnen uitoefenen.
1
, - Dat niet altijd dezelfde personen aan de macht kunnen blijven.
Het Parlement dient een centrale rol te spelen in het staatsbestel.
- De volksvertegenwoordiging dient een beslissende stem te hebben bij het vaststellen van
wetgeving.
Rechtsstaat
Individuen en particuliere instellingen toekomen een staatsvrije sfeer.
- Grondrechten moeten gerespecteerd worden.
- Minderheden moeten beschermd worden tegen een tirannieke meerderheid.
Optreden van een overheidsorgaan dat voor de burger bezwarend is dient te berusten op een algemene
regel die de bevoegdheid van het desbetreffende overheidsorgaan omschrijft.
- Dit is het legaliteitsbeginsel; rechtszekerheid wordt bevorderd en burgers mogen in gelijke
gevallen niet ongelijk worden behandeld (gelijkheidsbeginsel).
De regels waarin de bevoegdheden van een overheidsorgaan zijn omschreven, moeten zijn vastgesteld
door een ander overheidsorgaan.
- Dit heeft belang voor de rechtszekerheid.
Geschillen tussen burgers en de staat moeten worden beslist door een onafhankelijke en onpartijdige
rechter.
1.4 Grondregels van een democratisch-rechtstatelijke staatsorganisatie
Aan twee grondregels dient een democratisch rechtsstatelijke staatsorganisatie getoetst te worden.
- Deze regels behoren zelf niet tot het positieve recht, het zijn namelijk beginselen.
Legaliteitsbeginsel
Geen bevoegdheid zonder grondslag in wet of grondwet.
Het bestuur heeft zeggenschap over het dwangapparaat van de staat (leger en politie). Om
machtsmisbruik te voorkomen is neergelegd dat de rechter en bestuur beiden die bevoegdheid slechts
mogen gebruiken, voor zover de grondwet of de wet dat uitdrukkelijk toestaat.
- De wetgevende macht (regering en Staten-Generaal) bepaalt de grenzen waarbinnen
bevoegdheden mogen worden uitgeoefend, maar zonder voorafgaande autorisatie van de
volksvertegenwoordiging kunnen geen dwangmaatregelen door de overheid genomen worden.
Het legaliteitsbeginsel wordt in formele zin nageleefd, doordat dit door de formele wetgever gemaakte
wet nauwelijks inhoudelijke regels bevat Maar de bevoegdheid deze regels vast te stellen overdraagt
aan lagere instanties.
Verantwoordingsplicht of controle
Niemand kan een bevoegdheid uitoefenen zonder verantwoording schuldig te zijn of zonder dat er op
die uitoefening controle bestaat.
Het is verantwoordingsplicht aan een ander orgaan: ook over de uitoefening van een bevoegdheid
binnen de wettelijke perken moet verantwoording worden afgelegd.
Vormen van verantwoordingsplicht en controle op overheidsorganen:
I. Politieke verantwoordingsplicht van bestuurlijke organen tegenover vertegenwoordigende organen.
- Het bestuurlijke orgaan moet inlichtingen verstrekken, een debat met de
volksvertegenwoordiging mag niet ontwijken en bij verlies van vertrouwen in beginsel
opstappen.
II. Ambtenaren die bepaalde bevoegdheden hebben zijn verantwoording schuldig aan hun chefs.
Die chef zijn om hun beurt weer verantwoordelijk voor de instructies die zij dan al niet aan de
ondergeschikte ambtenaren hebben gegeven (ondergeschiktheid).
,III. Een bestuursorgaan kan gecontroleerd worden door een ander orgaan (ook zonder ambtelijke
ondergeschiktheid).
De regering heeft in beperkte mate de bevoegdheid zich te bemoeien met het beleid van gemeentelijke
of provinciale organen.
- Preventief toezicht: een bestuursorgaan moet voor een bepaalde handeling goedkeuring vragen
aan een ander orgaan.
- Repressief toezicht: een hoger bestuursorgaan kan een beslissing van een lager orgaan achteraf
corrigeren.
IV. Gezagdragers kunnen strafrechtelijk verantwoordelijk zijn voor hun daden.
Dit is uitsluitend mogelijk wanneer een strafbepaling de gedragingen strafbaar stelt.
- Ook controle, uit oefenen door de rechter op de functionaris.
V. De meeste besluiten van bestuursorganen zijn vatbaar voor beroep.
VI. Wanneer er geen beroepsmogelijkheid bij de bestuursrechter aanwezig is, kan bij de burgerlijke
rechter een actie uit onrechtmatige daad tegen de overheid worden ingesteld.
VII. Er is ook een controle van de rechter op zekere wetgevende organen (toetsen).
De rechter mag nagaan of bijvoorbeeld algemeen verbindende voorschriften in overeenstemming zijn
met hoger recht. MAAR de rechter mag een wet in formele zin niet toetsen aan de grondwet.
Vormen van aanvulling en versterking vertegenwoordigende democratie:
- Inspraak: maakt het mogelijk dat burgers hun zienswijze naar voren brengen over voornemens
van het bestuur.
- Referenda en burgerinitiatieven: de kiezers kunnen zich uitspreken over afzonderlijke
onderwerpen van politieke besluitvorming of regelgeving. Ze kunnen aanvulling bieden op
politieke besluitvorming.
Historisch-systematische methode
Beschrijving van de bestaande en kritische waardering van het bestaande en verder groeiende: Dat is
de taak van de staatsrecht wetenschap, door middel van de historisch-systematische methode.
, HOOFDSTUK 2
Bronnen van het staatsrecht
De bronnen van staatsrecht zijn: grondwet, gewoonterecht gelijke regels en een aantal geschreven
regelingen In de vorm van wet of algemene maatregelen van bestuur.
Betekenis van de grondwet voor het staatsrecht
Rigid constitution: de grondwet is moeilijker te wijzigen dan een gewone wet.
Flexible constitution: de grondwet kan door een gewone wet gewijzigd worden.
De grondwet is bestemd om beginselen te geven, die de grondslag voor wetgeving en bestuur moeten
zijn punt deze grondslagen kunnen later in lagere regelingen worden uitgewerkt..
Als de grondwettelijke terminologie op een bepaald terrein delegatie toestaat, betekent dit niet dat de
lagere regelgever zelfstandig een regeling kan treffen. Het is aan de formele wetgever om uit te maken
of, in hoeverre en aan wie deze delegatie zal plaatsvinden
Ongeschreven staatsrecht
I. Men mag het bestaan van een regel van ongeschreven recht niet aannemen, als zij niet in de
staatsrechtelijke praktijk wordt toegepast.
II. Een rechts overtuiging bij de betrokkenen dat zij volgens die praktijk behoren te handelen,
moet bestaan.
De ongeschreven rechtsnormen vullen vaak de geschreven regels van de grondwet aan.
Organieke wetten: wetten tot uitvoering van een grondwettelijke opdracht om een materie bij de wet
te regelen.
De betekenis van internationaal recht voor het staatsrecht
De staat is soeverein, hij is niet gebonden aan door andere gestelde regels. Vrijwillige bindingen van
de staat op lange termijn hebben internationale en boven nationale organisaties doen ontstaan.
De Verenigde Naties is opgericht door het Handvest van de Verenigde Naties.
Internationale vrede en veiligheid handhaven.
- De Algemene Vergadering: geen besluit nemen die de lidstaten binden. In de vergadering heeft
iedere staat één stem.
- De Veiligheidsraad: wel besluiten nemen die lidstaten binden, zelfs tot wapengeweld
overgaan. 5 permanente leden (China, Frankrijk, Rusland, het Verenigd Koninkrijk en de
Verenigde Staten) hebben een vetorecht.
De Raad van Europa; het Comité van ministers is het orgaan dat optreedt namens de Raad van Europa.
Aanbevelingen kunnen worden uitgebracht door de parlementaire vergadering.
- Het EVRM is fundamenteel in deze intergouvernementele organisatie.
De Europese Unie is een supranationale organisatie. Europese recht wordt voor een deel in Nederland
rechtstreeks toegepast, met voorrang boven Nederlandse wet. Wetgevers moeten ook grenzen in 8
nemen die door het Europese recht aan zijn beleidsruimte zijn gesteld.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fennekijne. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,48. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 48298 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen