Leesvragen bij bijeenkomst 1 van Hersenen en Gedrag
Stof: lespresentatie week 1 en hoofdstuk 3 van Hersenwerk.
1. Noem voorbeelden die er op wijzen dat er zich meerdere processen in de hersenen afspelen
en dat we ons lang niet van al deze processen bewust zijn.
Een voorbeeld hiervan is het cocktailparty-effect. Dit is de term voor wanneer men op een
feestje staat en in gesprek is met iemand, maar op eens zijn/haar eigen naam aan de andere kant
van de kamer hoort. Het brein is onbewust actief op de achtergrond, en hiervan wordt men zich
bewust als je opeens je naam hoort vallen. Het tip of the tongue-effect is een ander voorbeeld.
Hierbij kan men even niet op iets komen, terwijl het op het puntje van de tong ligt. Als het
gespreksonderwerp is veranderd zal je zien dat ineens de informatie waar men naar zoekt te
boven komt. Het brein is al die tijd onbewust bezig geweest met het zoeken naar het
ontbrekende puzzelstuk.
2. Wat wordt bedoeld met witte stof en grijze stof?
De Grijze stof zorgt voor informatieverwerking. Dit is het deel van het centrale zenuwstesel dat
de cellichamen van de zenuwcellen, dendrieten en de korte axonen bevat en bevindt zich met
name in de cortex.
en de witte stof zorgt voor informatieoverdracht. Dit is het deel van het centrale zenuwstesel dat
de axonen, de gemyeliniseerde uitlopers van zenuwcellen bevat. De witte kleur is het gevolg van
de myelinescheden van de zenuwstelsels.
3. Welke twee typen hersencellen worden onderscheiden?
Neuronen en gliacellen
4. Welke functies hebben deze hersencellen zoal?
Neuronen: overdracht zintuigelijke, motorische en interneuronale informatie
Gliacellen: ‘steuncellen’: structuur/stevigheid, aanvoer voedingsstoffen, opruimen afval, isolatie
axonen (myeline), wegwijzen, vorming bloed-hersenbarriére, bufferfunctie.
5. Wat zijn de uitgangspunten van de biologische psychologie?
- De mens is een beschreven blad. Al bij de conceptie wordt de erfelijke bagage, het
DNA, van een mens vastgelegd. Deze bepaalt of beïnvloedt -daarover lopen de
opvattingen binnen deze stroming uiteen- de gedragsmogelijkheden van de mens
- Gedrag en gedachten, emoties en motieven hangen altijd samen met biologische
processen in het lichaam
- Zo kan gedrag worden veroorzaakt door een virus, een erfelijk gen, een celafwijking
en een teveel of tekort aan hersenen- en lichaamsstofjes zoals neurotransmitters en
hormonen.
- De hersenen zijn het belangrijkste orgaan bij het sturen van gedrag, gedachten, en
moties enz. Zonder hersenen is gedrag onmogelijk.
- Mensen zijn het product van een langdurige evolutionaire geschiedenis. Gedrag van
mensen kan begrijpelijk gemaakt worden door het te plaatsen binnen de evolutie.
,6. Wat zijn de uitgangspunten van de evolutiepsychologie?
- Hersenen zijn, net als alle andere onderdelen van het lichaam, de uitkomst van een
evolutionair proces.
- Daaruit volgt dat, als is iedereen uniek, ieders geest ook kenmerken heeft die terug
te vinden zijn bij alle andere mensen. Deze worden d.m.v. natuurlijke selectie
doorgegeven van generatie op generatie omdat ze helpen bij overleving dan wel
voortplanting
- Deze universele kenmerken van de menselijk geest, psychologische adaptaties
genoemd, zorgen ervoor dat onze gedragsmogelijkheden (die in theorie oneindig
zijn) gereduceerd worden tot een beperkt aantal acties.
- Psychologische adaptaties zijn talrijk, verlopen snel, automatisch en onbewust
- Denk bijv aan snel en gepast reageren op bijvoorbeeld een slang of op een mogelijk
ontrouw partner. Sluit aan bij deze cursus: in de hersenen blijken allerlei functies die
wij als een geheel beschouwen, te zijn opgebouwd uit meerdere deelprocessen.
7. Wat is het verschil tussen natuurlijke en seksuele selectie?
Natuurlijke selectie: Die dieren die het beste zijn aangepast aan hun natuurlijke omgeving, zullen
het gemakkelijkst voedsel kunnen vinden, zich beter kunnen verdedigen tegen aanvallers, beter
bestand zijn tegen parasieten en soepeler weten om te gaan met de eisen van het klimaat en…
…meer gezonde nakomelingen produceren dan minder goed aangepaste soortgenoten.
Toch kunnen dieren die niet goed zijn aangepast toch overleven en dat komt door de seksuele
selectie. Bepaalde kenmerken doen het dan goed bij het andere geslacht en daarom worden ze
alsnog doorgegeven. Seksuele selectie selecteert dus op andere eigenschappen dan natuurlijke
selectie. Het is de selectie van partners op grond van eigenschappen die als seksueel
aantrekkelijk worden ervaren, maar die voor de overleving van het individu geen of zelfs nadelige
gevolgen hebben.
8. Wat is een adaptatie?
Aanpassingen. De kenmerken die bijdragen aan overleving en reproductie worden adaptaties
genoemd. Aangepast zijn.
9. Wat betekent het woord ‘fit’ in ‘survival of the fittest’?
Fit betekent hier passend. (Alleen de sterkst overleefd en het overleven van de best aangepaste).
Gaat om de best passende.
10. Wat is ‘seksueel dimorfisme’ en wat is de verklaring ervoor?
Seksuele selectie heeft meer invloed op het uiterlijk en gedrag van mannetjes dan op dat van
vrouwtjes en dit verschil heet seksueel dimorfisme. Dit komt door de hoeveelheid tijd en energie
die beide seksen in het nageslacht stoppen. De sekse die snel reproduceert (mannetje) heeft te
maken met een sterkere druk van seksuele selectie dan de sekse die langzaam reproduceert
(vrouwtje). Het vrouwtje investeert meer in het nageslacht. Mannetjes moeten zich
onderscheiden om op te vallen bij kieskeurige vrouwtjes waardoor de seksuele selectie veel
sterker is.
, 11. Welke vier vragen stelt men in de ethologie bij het onderzoek naar de adaptieve waarde van
het gedrag van dieren? Pas ze toe op een zelfgekozen voorbeeld.
- Wat is de directe oorzaak van gedrag?
- Hoe ontwikkelt gedrag zich?
- Wat is de functie voor overleving?
- Wat is de evolutionaire geschiedenis van gedrag?
Antwoorden voor gedrag van jonge eendjes:
- De beweging van de moeder roept het gedrag op
- Na een aantal maanden neemt het gedrag af
- Het gedrag zorgt ervoor dat ze dicht bij de moeder blijven, waardoor ze grotere
overlevingskansen hebben
- Hetzelfde gedrag is terug te zien bij andere vogelsoorten die een
gemeenschappelijke voorouder met de eend hebben.
12. Wat betekent ‘inclusive fitness’?
Het gaat niet alleen om het individu maar ook om genetische verwantschap. Het draait om het
directe, eigen succes wat betreft voortplanting.
13. In het boek noemt men ‘cumulatieve cultuur’ en ‘shared intentionality’ als kenmerkend voor
mensen. Mee eens? Zie je nog andere verschillen tussen mens en dier?
Cumulatieve cultuur: we nemen niet alleen dingen van elkaar over maar brengen ook
verbeteringen aan.
Shared intentionality: samen iets doen en bereiken.
è Eens.
14. Welke kritiekpunten op de evolutionaire psychologie worden in het boek genoemd?
- Er is veel discussie geweest over de massive-modularity-hypothese omdat deze een
Star beeld zou geven van de menselijke psyche. Alsof ons gedrag hoofdzakelijk wordt
bepaald door aangeboren instincten.
- Het is lastig, zo niet onmogelijk om een evolutionair psychologische hypothese te
toetsen. Het zijn vaak verklaringen achteraf. Het is dan ook lastig om voor
evolutionaire verklaring duidelijk wetenschappelijk bewijs te vinden omdat er van
gedrag meestal geen fossielen overblijven. Het is heel gemakkelijk om er een
verhaaltje bij te bedenken.
- De evolutionaire psychologie zou een politieke agenda hebben. Waarbij het bericht
wordt op seksisme, omdat er onderzoek wordt gedaan naar sekseverschillen. Een
probleem met dit soort kritiek is dat algauw een denkfout wordt gemaakt die de
naturalistic fallacy wordt genoemd. Het idee dat men in de praktijk aantreft vindt
men ook direct juist. Er wordt vanuit gegaan dat een wetenschappelijke bevinding
ook betekent dat onze samenleving zo georganiseerd hoort te zijn.
- Het zou te veel nadruk leggen op een eenzijdige invloed van genen op ons gedrag.
De relatie tussen genen en gedrag is erg complex. Er is nog te weinig kennis over
epi-genetica: het tot expressie komen van genen in samenspel met de omgeving.
