Hoofdstuk 1: Criminologie: een
terreinverkenning.
De opdracht van de criminologie
- Vooral als men bepaalde sociale kenmerken gemeen heeft met het
slachtoffer, kunnen angstgevoelens snel oplopen. Het kan ook zorgen voor
schuldgevoelens, wat ervoor zorgt dat mensen roepen om een strenge
bestraffing van de dader.
- Ernstige misdrijven roepen naast empathie met de slachtoffers en
gevoelens van angst ook gevoelens van afschuw en woede op.
- Gevoelens van morele verontwaardiging zijn vooral sterk als het slachtoffer
weerloos en onschuldig was, zoals kleine kinderen.
- Durkheim: criminaliteit vervult juist door het oproepen van negatieve
emoties een positieve sociale functie. Door de gevoelens van morele
verontwaardiging met elkaar te delen, bevestigen de leden van een
gemeenschap elkaar in hun normbesef
- Morele superioriteit = “wij
zouden zoiets nooit
doen”.
- Politie en justitie worden
in de marxistische visie
gezien als instrumenten
om de arbeidersklasse te
onderdrukken.
Emotionele reactiewijzen op
criminaliteit
Het koele oog van de
strafrechtspleging zijn criminologen, omdat wij zoeken naar informatie en deze
objectief proberen te interpreteren.
- De beroepsethiek van de criminologie
= een criminoloog is iemand die zich beroepshalve toelegt op de
bestudering van misdaad en straf, maar daarbij, net als de rechter, het
hoofd koel probeert te houden, juist wanneer de emoties bij anderen hoog
oplopen. Hij/zij streeft bij zijn/haar oordeelsvorming naar een zo groot
mogelijke mate van objectiviteit. Pas als alle inzichten en feiten grondig
zijn overwogen, komt de criminoloog met zijn eigen, al dan niet politiek of
emotioneel gekleurde, oordeel.
Wat is criminologie?
Criminologie als praktijkgerichte wetenschap
- Criminologie = de wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van
de aard en achtergronden van menselijke gedragingen die door de
wetgever strafbaar zijn gesteld en van de wijze waarop de overheid en
maatschappij daarop reageert.
, o Volgens deze definitie wordt de criminaliteit dus bepaald door de
inhoud van de strafwetgeving.
Criminoloog bestudeert gedragingen die door de wet strafbaar
zijn gesteld.
- Binnen het strafbaar gestelde gedrag kan onderscheid worden gemaakt
tussen gedragingen die naar hun aard moreel verwerpelijk zijn, zoals
moord, verkrachting of diefstel. En gedragingen die door de overheid
verboden zijn op bestuurlijke gronden, zoals verkeersovertredingen.
What’s in the name?
- Oorspronkelijke termen als misdadigers worden niet meer gebruikt, omdat
het te veroordelend klinkt. Nu vaker delinquentie (: iemand die in de fout is
gegaan).
De relativiteit van het begrip criminaliteit
- De aard van het strafbaar gestelde gedrag, dat wil zeggen wat onder
criminaliteit wordt verstaan, wordt bepaald door de wetgever en dit zal dus
van tijd tot tijd en van land tot land enigszins verschillen.
- De opvattingen over welke gedragingen als moreel verwerpelijk worden
gezien, zijn voortdurend aan verandering onderhevig en dit geldt nog meer
voor de praktische overwegingen van overheden om burgers bepaalde
regels op te leggen.
- Het Nederlandse Wetboek van Strafrecht dateert van 1886 was
terughoudend om gedrag strafbaar te stellen dat geen concreet letsel of
schade toebracht aan medeburgers.
- Er worden wetten afgeschaft, maar ook toegevoegd. Denk bijvoorbeeld
aan het vervuilen van water en het hacken van iemand computer.
- Doxing = het verspreiden of verzamelen van persoonsgegevens met
intimiderende oogmerken.
- Criminalisering = de invoering van nieuwe wettelijke bepalingen, waardoor
op bepaalde gedragingen strafsancties worden gesteld.
- Decriminalisering = schrappen van bepaalde strafbepalingen.
- Consequentie van verschillen in wetgeving per land is dat het
wetenschappelijke object van de criminoloog tot op zekere hoogte zowel
tijd- als plaatsgebonden is.
- Door de relativiteit van het criminaliteitsbegrip moet zowel bij historische
als internationaal vergelijkende criminologische onderzoeken de nodige
voorzichtigheid worden betracht.
o Je wilt bijvoorbeeld onderzoek doen naar de psychische problemen
met drugscriminelen. In zweden kan het zijn dat iemand incidenteel
gerookt heeft of wiet op zak had, terwijl dit in Nederland helemaal
niet strafbaar is.
De geschiedenis van de criminologie
- Je kan moeilijk een beginpunt van de criminologie aanwijzen. Je zou
kunnen zeggen dat misdaad en straf even oud is als de menselijke
beschaving.
Van de klassieke oudheid tot de middeleeuwen
, - Oudste bekende geschriften over misdaad en straf betreft te wetten die in
circa 1750 voor Christus werden opgesteld door koning Hammurabi van
Mesooptamië. Deze Codex Hammurabi bevatte naast regels over
familierecht en handel ook bepalingen over onder andere diefstal, heling,
moord en geweldpleging.
o Codex werd door hem geschreven ‘om de goden te behagen’.
- Als er geen dader werd gevonden voor een delict, was de gemeente
verantwoordelijk schadevergoeding te betalen.
- Oude Grieken hadden De Staat, geschreven door Plato, hierin werd
onderscheid gemaakt tussen 3 soorten mensen op basis van hun
‘zielsdeel’.
o Hoogste klasse waren de wijsgeren en de laagste klasse waren
gedreven door begeerte en genot.
o Een volgens Plato verwerpelijke staatsvorm is de democratie, omdat
die bestuurd werd door dit soort mensen, die hij aanduidde als
‘darren’ (bijen).
Hij maakt daarbij een onderscheid tussen darren met angel
(criminelen) en darren zonder angel (bedelaars).
- Het huidige recht in Europese landen zijn een gebaseerd op de Romeinse
wetten.
- Het Germaanse leenstelsel werd door keizer Karel de Grote ontwikkeld tot
het feodale stelsel dat hij gebruikte om zijn grote rijk te bestuderen. Deze
konden delen weer laten beheren door vazallen, waaruit in de
middeleeuwen de hogere en lagere adel ontstond.
o Criminele gedragingen werden niet gezien als inbreuk op de
burgers, maar meer als inbreuken op de rechten van de leenheer en
werden om die reden bestraft.
- In de late middeleeuwen werd het gezien als de manifestatie van ‘het
kwade en de zondige mens’ die volgens het Christelijke geloof in ons allen
zit.
- Er kwam op het Europse continent ene verschuiving van het accusatoir
systeem naar een inquisitoir systeem.
o Accusatoir systeem = misdrijven worden beschouwd als een
particuliere aangelegenheid waarvan de oplossing door
overheidsbemiddeling tot stand komt.
o Inquisitoir systeem = misdrijven worden gezien als schendingen van
het vorstelijke vredesgebod waartegen dus de overheid met inzet
van alle middelen dient op te treden.
Het eerste inquisitoir systeem, inclusief de mogelijkheid tot
het toepassen van marteling voor bewijsvergaring, is
neergelegd in de eerste publicatie over misdaad en straf in
Nederland: Practycke ende handbouck in criminele zaken uit
1555.
Van de Renaissance naar de Verlichting
- In het humanisme was levensbeschouwing niet langer gebaseerd op het
goddelijke en wat de kerk daarover voorschreef, maar op de ratio en
universele waarden zoals menselijke waardigheid.
- Coornhert schreef Boeventucht, ofte middelen tot mindering der
schadelyke ledighghanghers.
