Paragraaf 1: Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden? (1515-1572)
Ka:- De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden
- Het begin van staatsvorming en centralisatie
- De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg
had
- Het streven van vorsten naar absolute macht
-
Algemeen:
In de 15e en 16e eeuw werd de positie van de stedelijke burgerij verbeterd door privileges. De
privileges botste met het centralisatie doel van Karel V. De opstand begon door een meningsverschil
over hoe er geregeerd moest worden op de aanhang voor het protestantisme.
Begin 16e eeuw was er een scheuring binnen de katholieke kerk.
Luther vond dat de bijbel in de eigen taal moest te lezen zijn en was tegen aflaathandel, daarvoor
maakte hij de 95 stellingen. De paus deed hem in de kerkelijke ban. In 1521 op de Rijksdag in Worms
deed Karel V hem ook in de ban.
In 1555 werd met cuius regio eius religio afgedwongen dat de vorst het geloof van zijn onderdanen
bepaalde.
In 1531 versterkte Karel V het centrale bestuur door de instelling van drie Collaterale raden.
In Nederland kreeg Calvijn meer volgelingen dan Luther. De calvinisten vonden namelijk dat lage
overheden zich mochten verzetten tegen de hoge als ze zich niet aan Gods geboden hielden.
De plakkaten tegen andersgelovigen werden verscherpt in 1550 kwamen de bloedplakkaten tegen
ketters. Bestaande privileges moesten daarvoor wijken. De adel diende in 1566 verzoek in om de
ketterwetgeving te laten opheffen. De tijdelijke opschorting daarvan leidden tot calvinistische
activiteit en de beeldenstorm. Filips II stelde de adel er verantwoordelijk voor en stuurde Alva naar
Nederland. Alva stelde de raad van Beroerte in. In 1572 lukte het de watergeuzen om een opstand te
ontketenen om via zee in de Nederlanden te komen.
Luther op de Rijksdag in Worms (1521):
Luther was tegen de aflaat, waarmee je een plaats in de hemel kon kopen. Voor de paus was de
aflatenverkoop een grote bron van inkomsten, wat werd gebruikt voor de bouw van de Sint-Pieter. In
1517 stelde Luther de 95 stellingen op als reactie op de aflaten verkoop. Het was bedoeling om de
kerk van binnenuit te hervormen, maar het bleek het begin van de reformatie te zijn. De kritiek op de
aflaatpreken was groot, zo verbood Frederik de Wijze de aflaatpreken in Saksen. In 1518 schreef hij
een boek die hij opdroeg aan paus Leo X. Leo X was er niet blij mee en dreigde Luther in de kerkelijke
ban te doen. In 1521 werd de ban uitgevaardigd tegen Luther. In 1521 ging Luther naar Worms om
zijn opvattingen te verdedigen tegenover onder andere Karel V. Met het edict van Worms werd over
Luther nu ook de rijksban uitgesproken, evenals over zijn aanhangers. Frederik de Wijze beschermde
Luther en daar vertaalde hij de bijbel.
Karel V bestreed en overwon de protestantse vorsten in de schamalkadische oorlog (1546-1547). De
protestantse vorsten kregen de Franse koning als bondgenoot en Karel V sloeg op de vlucht. In 1555
slaagde de broer van Karel V ( Ferdinand) erin om met de Ausburghe vrede een compromis te sluiten.
Wiens land, wiens godsdienst.
De drie collaterale Raden (1531)
In 1543 had Karel V de bestuursmacht over de 17 gewesten. Hij probeerde de bestuursmacht te
centraliseren en daarvoor maakte hij de drie Collaterale Raden.
De geheime raad, was voor de algemene wetgeving en rechtspraak
Raad van Financiën, was om belasting te innen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper hesterx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.