Personen- en familierecht samenvatting
Week 1
§Hoofdstuk 1 & 3
Het personenrecht regelt de rechtspositie van een natuurlijke persoon (identiteit). Familierecht heeft
betrekking op de rechtsverhouding tussen natuurlijke personen op terrein van families en relaties. Verticale
relaties die ontstaan door afstamming van de ene persoon van de andere, horizontale relaties ontstaan door
affectieve relaties tussen volwassenen, zoals huwelijk.
Privaatrecht kenmerkt zich door partijautonomie: partijen kunnen naar eigen inzicht afspraken maken;
aanvullend recht. Personen- en familierecht behoren veel regels tot het dwingend recht, omdat het merendeel
van de familierechtelijke verhoudingen niet ter vrije bepalingen van partijen staat.
Art. 815 tot 828 RV bevatten specifieke bepalingen voor scheidingszaken nu huwelijk en geregistreerd
partnerschap.
§Hoofdstuk 6
De wet beschouwt het huwelijk alleen in zijn burgerrechtelijke betrekkingen art. 1:30 lid 2 BW. Nederland kent
alleen het burgerlijk huwelijk juridische betrekkingen betekenis toe die is gesloten voor de ambtenaar van de
burgerlijke stand volgens de regels van de wet. Een huwelijk voltrokken volgens godsdienstige regels heeft
geen juridische gevolgen, en godsdienstige plechtigheden mogen niet plaatsvinden voor de registratie van het
burgerlijk huwelijk art. 1:68 BW.
Verschil tussen huwelijk en een overeenkomst is dat de inhoud van het huwelijk geïnstitutionaliseerd is: de
rechten en verplichtingen van echtgenoten net als de andere rechtsgevolgen van het huwelijk
dwingendrechtelijk zijn bepaald en niet door partijen bij de huwelijksvoltrekking kunnen worden
overeengekomen of op een alter tijdstip kunnen worden veranderd. Dit verschil vloeit voort uit de aard van het
huwelijk; de bijzondere betekenis van het huwelijk is het leven van de partijen, zijn duur en zijn
veelomvattende en affectieve karakter. Vanwege deze bijzonderheden kan het huwelijk ook niet met
wederzijds goedvinden van partijen worden ontbonden, maar kan de echtscheiding slechts bij aanwezigheid
van de wettelijke gronden worden uitgesproken door de daartoe bevoegde overheidsinstantie (rechter).
In 2001 werd het homohuwelijk opengesteld. De echtgenoot van de moeder van een kind wordt van
rechtswege juridisch ouder van dat kind. Dit geldt ook voor de echtgenote van de moeder, mits het kind is
verwekt door het zaad van een onbekende donor.
Art. 12 EVRM: mannen en vrouwen van huwbare leeftijd (18) hebben het recht te huwen en een gezin te
stichten volgens de nationale wetten die de uitoefening van dit recht beheersen.
Huwelijk: is een door de wet geregelde duurzame levensgemeenschap van 2 (natuurlijke) personen. Vereisten
voor het aangaan van het huwelijk:
1. Absolute inwendige huwelijkse vereisten: worden absoluut genoemd, omdat ze voor iedere persoon
gelden, ongeacht met wie deze wil trouwen, art. 1:31 tot 1:40 BW.
Het eerste van deze vereisten is dat de aanstaande echtgenoten de huwbare leeftijd van 18 moet
hebben bereikt, art. 1:31 BW.
De wilsverklaring van partijen volgt uit hun jawoorden tijdens de huwelijksvoltrekking.
Als de geestvermogens van een partij zodanig verstoord zijn dat deze niet in staat is om haar wil te
bepalen of de betekenis van haar wilsverklaring te begrijpen art. 1:32 BW, is er sprake van het
ontbreken van vrije wil. De ambtenaar van de burgerlijke stand die dit waarneemt, moet weigeren om
het huwelijk te sluiten. Mocht een huwelijk onder deze omstandigheden toch gesloten worden, dan
kan het op grond van art. 1:73 BW nietig worden verklaard.
De geestelijke stoornis valt niet samen met een onder curatelestelling. Een persoon die wegens zijn
lichamelijk of geestelijk toestand onder curatele is gesteld, kan een heldere periode hebben waarin hij
zijn wil kan bepalen. In dat geval kan hij met toestemming van de kantonrechter een huwelijk sluiten
art. 1:38 BW.
Vrije toestemming van partijen betekent dat de toestemming zonder dwaling of dwang is gegeven.
Dwaling: dwaling in de persoon van de aanstaande echtgenoot/in de aard van de afgelegde verklaring
begrepen, art. 1:71 lid 2 BW. Dwang: een onrechtmatige ernstige bedreiging, art. 1:71 lid 1 BW.
1
, Het monogamievereiste betekent dat geen van de aanstaande echtgenoten reeds een andere
persoon getrouwd mag zijn art. 1:33 BW of door een geregistreerd partnerschap mag zijn verbonden
art. 1:42 BW. Bigamie is strafrechtelijk verboden, art. 237 Sr.
2. Relatieve inwendige huwelijkse vereisten: worden relatief genoemd, omdat het huwelijksbeletselen zij die
alleen in relatie tot huwelijk met een concreet bepaald persoon gelden.
Tussen de aanstaande echtgenoten mag een te nauwe bloedverwantschap bestand. Bloedverwanten
in de rechte lijn (kinderen/ouders) en bloedverwanten in zijlinie in de tweede graad (broer/zus incl.
Adoptie) niet met elkaar in het huwelijk treden, broers en zussen door adoptie kunnen de minister van
V&J om ontheffing vragen, art. 1:41 lid 1 BW.
Krachtens art. 1:41a BW mogen bloedverwanten in zijlinie in de derde en vierde graad niet met elkaar
trouwen, tenzij een beëdigde verklaring afleggen dat zij trouwen uit vrije wil.
3. Uitwendige/ formele huwelijkse vereisten: zijn voorvoorschriften die de wet aan de geldige sluiting van een
huwelijk stelt, art. 1:43 tot 49a en 1:58 tot 68 BW.
Het kenbaar maken van het voornemen om in het huwelijk te treden aan de ambtenaar van de
burgerlijke stand van de gekozen gemeente. Ten behoeve van dat kenbaar maken moeten de
aanstaande echtgenoten in art. 1:44 lid 1 BW genoemde gegevens verstrekken aan de ambtenaar van
de burgerlijke stand. Dat kan op traditionele wijze in persoon of schriftelijk/ elektronisch.
- Het huwelijk wordt niet voor de 14e dag voltrokken na de datum waarop het voornemen om in
het huwelijk te treden aan de ambtenaar van de Burgerlijke stand kenbaar is gemaakt, ten
overstaan dat hij 2 tot 4 meerderjarige getuigen, in het openbaar, in het gemeentehuis van de
gemeente die door partijen is aangewezen, art. 1:62 en 63 BW.
- Bij aanwezigheid van een gewichtige reden (echtgenoot terminaal ziek) kan het OM een
ontheffing verlenen van de wachttijd art. 1:62 BW. Indien de partijen niet naar het gemeentehuis
kunnen komen (een ligt in het ziekenhuis), kan het huwelijk in aanwezigheid van 6 getuigen
worden voltrokken in een bijzonder huis binnen dezelfde gemeente art. 1:64 BW.
- De partijen moeten in persoon verschijnen voor de ambtenaar van de burgerlijke stand art. 1:65
BW. Het huwelijk wordt voltrokken doordat de partijen het jawoord geven. Daarna verklaart de
ambtenaar van de burgerlijke stand dat de partijen zijn gehuwd en maakt daarvan een akte op
art. 1:67 BW.
Geregistreerd partnerschap is mogelijk voor paren, gelijk/verschillend geslacht, om hun relatie te formaliseren.
Overeenkomst tussen huwelijk en geregistreerd partnerschap: de sluiting van partnerschap geschiedt op
dezelfde wijze als de sluiting van het huwelijk. De regels inzake de inwendige en uitwendige vereisten voor de
sluiting van het huwelijk en geregistreerd partnerschap zijn van overeenkomstige toepassing.
Verschil tussen huwelijk en geregistreerd partnerschap:
1. De wijze van voltrekking, het huwelijk wordt voltrokken door de uitwisseling van jawoorden ten
overstaan van een ambtenaar van de burgerlijke stand. Partnerschap wordt voltrokken door een
akte van registratie van het geregistreerd partnerschap, opgemaakt door de ambtenaar van de
burgerlijke stand en ondertekend door partijen, art. 1:80a a lid 3 BW.
2. Het sluiten van het huwelijk volgens religieuze rituelen mag alleen plaatsvinden na het aangaan
van een burgerlijk huwelijk deze regel geld niet voor partnerschap, art. 1:68 BW.
3. De regels inzake de scheiding van tafel en bed gelden niet voor het geresisteerd partnerschap. De
ontbinding van het partnerschap verschilt van het huwelijk, omdat het partnerschap zowel
gerechtelijk als buitenrechtelijk kan worden ontbonden, terwijl het huwelijk enkel door
rechterlijke beschikking kan worden ontbonden.
Art. 1:149 BW: Overlijden, echtscheiding, nieuw huwelijk of geregistreerd partnerschap na vermissing of
ontbinding na scheiding van tafel en bed.
Art. 1:80 c lid 1 BW: overlijden, door een nieuw huwelijk/geregistreerd partnerschap na vermissing van een
partner, door buitengerechtelijke beëindiging op gemeenschappelijk verzoek; door gerechtelijke ontbinding op
eenzijdig of gemeenschappelijk verzoek, en door omzetting in een huwelijk.
Art. 1:80 c lid 3 BW: geregistreerd partnerschap van partners zonder minderjarige kinderen kan met wederzijds
goedvinden van de partners buitengerechtelijk, door de ambtenaar van de burgerlijke stand, worden
beëindigd. De beëindiging van het huwelijk door omzetting in een geregistreerd partnerschap, flitsscheiding, is
niet mogelijk.
2
