Kennis passend onderwijs in beeld – HGW
Pameijer, J. (2017). Handelingsgericht werken: samenwerken aan
schoolsucces. Den Haag: Acco. H1 en H2.
Hoofdstuk 1. Handelingsgericht werken en passend
onderwijs: inleiding
HGW: kosten en baten
HGW kost tijd en energie. Tegelijkertijd kunnen aspecten van HGW tijd besparen
en , vanwege de positieve effecten, energie en werkplezier geven. Het handzame
kader geeft onderwijsprofessionals meer grip op hun dagelijkse werk. HGW biedt
tevens houvast voor de communicatie met collega’s, leerlingen en ouders. De
uitgangspunten zijn doorgaans makkelijker toe te passen bij een individuele
leerling dan bij een groep.
Het implementeren en borgen van HGW is een intensief, dynamisch en uitdagend
proces. Als een school met HGW aan de slag wil, dan maakt de schoolleider
samen met het bestuur en het team bewuste keuzes, passend bij de schoolvisie
en ontwikkelingen in de school. het gaat altijd om HGW op maat. Relevante
vragen zijn daarom: past HGW bij onze missie, visie, waarden, opvattingen en
overtuigingen? Sluit het aan bij de doelen die wij nastreven? Wat levert het ons
op? Et cetera.
HGW en Passend onderwijs?
Alle leerlingen hebben recht op goed onderwijs dat aansluit bij hun
mogelijkheden en onderwijsbehoeften. Passend Onderwijs, in 2014 ingevoerd,
beoogt het onderwijs en de ondersteuning zodanig te verbeteren dat er geen
leerling meer buiten de boot of tussen wal e schip vallen. HGW is ontwikkeld in
de periode van Weer Samen Naar School (1998-2024). Het bestond dus al voor
Passend Onderwijs. De uitgangspunten van HGW blijken echter goed te passen bij
de doelstellingen van Passend Onderwijs, en omgekeerd. HGW geeft bijvoorbeeld
handvatten voor hoe het onderwijs beter af te stemmen is op de mogelijkheden
en onderwijsbehoeften van leerlingen. HGW stelt bovendien de cruciale vraag
wat een leerkracht nodig heeft om passend onderwijs te bieden. De
ondersteuningsbehoeften van leerkrachten verschillen van situatie tot situatie en
van leerkracht tot leerkracht. Met HGW is hier ook zicht op te krijgen.
Passend onderwijs focust op wat leerlingen wél kunnen en willen en op hun
talenten en interesses. HGW helpt om gericht naar de positieve kenmerken van
iedere leerlingen te zoeken, die uit te bouwen en te benutten in het passend
maken van het onderwijs en de ondersteuning. De leerling zelf speelt daarbij een
belangrijke rol.
Ouders dragen bij aan het schoolsucces van hun kinderen. Hier is nog veel winst
te behalen. Passend Onderwijs zet daarom eveneens in op het versterken van
ouderbetrokkenheid. De sterke positie van ouders in HGW draagt hieraan bij.
HGW biedt een handreiking voor de samenwerking en communicatie met ouders,
zodat zij kunnen meedenken over het onderwijsaanbod dat past bij wat hun kind
nodig heeft zodat ze met plezier naar school kan gaan en optimaal kan leren.
,Met doelgericht of opbrengstgericht werken zijn de leerprestaties van een school,
bouw, groep en individuele leerlingen te maximaliseren. HGW is te benutten bij
het analyseren en verbeteren van de opbrengsten en de effecten van de extra
ondersteuning. HGW ondersteunt eveneens het werken met een
ontwikkelingsperspectief. Een OPP bevat onder andere het beoogde
uitrstroomprofiel, de tussentijdse doelen voor taal, rekenen, werkhouding en
gedrag en het onderwijsaanbod dat nodig is om die doelen te behalen.
Met de transitie in de jeugdzorg en de ontwikkeling van integrale kindcentra
komen externe deskundigen, als het goed is, de school in. Succesvolle
samenwerking tussen professionals in en buiten de school vergt een gezamenlijk
kader: welke doelen streven we na en welke taal spreken we? De uitgangspunten
van HGW helpen hierbij, omdat ze ook herkenbaar en toepasbaar zijn voor de
professionals die betrokken zijn bij het opgroeien en opvoeden van kinderen.
Onderwijs- en ondersteuningsroute
Als alle onderwijsprofessionals en deskundigen in en rondom de school werken
volgens dezelfde 7 uitgangspunten, dan hanteren ze eenzelfde visie, streven ze
hetzelfde na en spreken we ze dezelfde taal. Zo’n gemeenschappelijk kader
vergemakkelijkt hun samenwerking aanzienlijk.
Fungeert HGW ook als inspiratiebron voor een bestuur of samenwerkingsverband,
dan ontstaat en doorgaande lijn vanuit een gedeeld werkconcept:
- De teams van de reguliere scholen en de interne deskundigen werken
handelingsgericht, evenals de deskundigen rondom de school;
- De toekenning van extra externe ondersteuning gebeurt
handelingsgericht;
- De teams van de speciale (basis)scholen werken volgens dezelfde
principes.
Doorgaans onderscheiden we 3 niveaus, die te visualiseren zijn in een driehoek
zoals hieronder.
, Niveau 1: alle leerlingen – de HGW-cyclus voor de groep
Het basisaanbod bevat kwalitatief goed onderwijs en effectieve ondersteuning
voor alle leerlingen. Hoe sterker deze basis is, hoe minder leerlingen buiten de
boot of tussen wal en schip vallen. De HGW-cyclus bevat de fasen waarnemen,
begrijpen, plannen, realiseren en evalueren. De cyclus ondersteunt teams bij het
in kaart brengen van de overeenkomsten en verschillen in een groep en bij het
afstemmen van het onderwijs hierop. Doorlopen teamleden de HGW-cyclus
meerdere keren per schooljaar, dan monitoren en evalueren ze de ontwikkeling
van alle leerlingen en analyseren de impact van het geboden onderwijs. Hiermee
heeft de school een goed zicht op haar opbrengsten.
Niveau 2: leerlingen over wie zorgen en vragen zijn – de leerlingbespreking
In een leerlingbespreking participeren de leerkracht, intern begeleider en
eventueel een ander interne deskundige van de school. ook de leerling en diens
ouders zijn er direct of indirect bij betrokken. In een leerlingbespreking gaat het
om de volgende vragen:
- Wat is er aan de hand en wat betekent dit voor de doelen en de aanpak?
- Hoe kunnen we deze leerling en diens leerkracht en ouders ondersteunen?
Daarna gaan de betrokkenen doelgericht aan de slag en evalueren ze de impact
van de ondersteuning. Zijn de doelen behaald, dan kan de leerling terug naar het
basisaanbod.
Niveau 3: leerlingen die externe ondersteuning nodig hebben - multidisciplinair
overleg
In een multidisciplinair overleg (MDO) op school participeren naast de school, de
ouders en de oudere leerling 1 of meer externe deskundigen uit het onderwijs
en/of de jeugdhulp. Na een analyse van de situatie rondom de leerling ontwerpen
zij samen een onderwijs- en/of jeugdhulparrangement: dat wat nodig is om de
doelen te behalen.
De route doet vermoeden dat de niveaus elkaar een voor en opvolgen, maar in
de praktijk kunnen ze door elkaar heen lopen. Indien nodig kan een niveau
overgeslagen worden. de toepassing is dus flexibel en op maat.
