Geschiedenis Samenvatting Hs.5 Tijd van Ontdekkers en Hervormers VWO5+6. Een goede en duidelijke samenvatting die alle stof omvat van hoofdstuk 5 Tijd van ontdekkers en hervormers uit het boek Werkplaats 3e editie.
Hs.5 De tijd van ontdekkers en hervormers (1500-1600)
5.1 De renaissance
KA:
- Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
- De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.
Nieuw mens- en wereldbeeld
Rond 1485 schilderde Sandro Botticelli de geboorte van Venus, de Romeinse godin van de
liefde. Hij maakte het schilderij voor de familie Medici. Deze familie was rijk geworden door
de textielhandel en hadden ook een bank die geld leende aan de paus. Ze beheersten de
staatsstad Florence. De Medici lieten verschillende kunstenaars voor zich werken, oa
Leonardo da Vinci en Michelangelo. Ze stimuleerden kunst.
De kunstenaars kregen omstreeks 1485 een nieuw mens- en wereldbeeld.
In de middeleeuwen:
- De mens is slecht en zondig.
- Wereld was goed geschapen, maar door de duivel zondig geworden.
- Mens moest zich hierdoor van de wereld afwenden, zich losmaken van de natuur.
- En zich volledig richten op God en het hiernamaals.
15e en 16e eeuw Italiaanse elite:
- Wereld is Gods schepping.
- Maar ze genoten van de schoonheid ervan.
- De mens was door God uitverkoren om de schepping te vervolmaken.
- Mens moet zich niet afwenden van de natuur, maar de natuur perfectioneren.
Navolging van de oudheid
Ook had de Italiaanse elite belangstelling voor de oudheid. Veel kunstenaars.
De Italiaanse kunstenaars bestudeerden het klassieke erfgoed = De nalatenschap van de
Grieks-Romeinse cultuur, dat in de vorm van ruïnes en beeldhouwwerken volop in Italië
aanwezig was.
De Italiaanse kunstenaars wilden het evenaren en overtreffen. Ze vonden zelf dat ze de
grootheid van de oudheid lieten herleven.
Ze waren zo tevreden met het resultaat dat ze vonden dat er een nieuwe tijd was
aangebroken = de tijd van de renaissance (= wedergeboorte van de oudheid).
De tijd tussen oudheid en renaissance noemden kunstenaars de middeleeuwen.
De kunst van de middeleeuwen noemen ze gotisch, naar de barbaarse goden die Rome
hadden geplunderd.
In de renaissance begon ook de vroegmoderne tijd = 1500-1800
De eerste eeuw van de vroegmoderne tijd, de 16e eeuw = de tijd van ontdekkers en
hervormers (1500-1600).
,Grote bouwmeester van de vroege renaissance = Filippo Brunelleschi.
Aan de hand van ruïnes van klassieke gebouwen bouwde hij de koepel van de kathedraal
van Florence.
Aan de hand van de koepel van het Pantheon bouwde hij een nóg grotere koepel.
Brunelleschi:
● Een nieuwe architectuurstijl ontstond: Leek op de oudheid, maar was lichter en
gracieuzer (zuilen, ronde bogen, kroonlijsten, koepels).
● Ontdekker van het perspectief
In de oudheid was al de illusie van diepte zichtbaar, maar Brunelleschi verbeterde het:
Berekende hoe voorwerpen kleiner lijken te worden als ze verder weg zijn.
Kon platte vlakken maken hierdoor, die diepte leken te hebben.
Schilderkunst:
Ontdekking perspectief leidde ook in de schilderkunst tot vernieuwing:
2 dimensionaal werd 3 dimensionaal.
Beeldhouwers:
Bestudeerden klassieke voorbeelden. Onderzochten de anatomie, houdingen en
gezichtsuitdrukkingen van mensen.
Grote beeldhouwer: Michelangelo –> zijn beelden zagen er nóg volmaakter uit dan echte
mensen.
Doordat ze een verbeterde versie van de natuur creëerden:
Beeldhouwers en schilders werden niet meer gezien als ambachtslieden, maar als
kunstenaars die verheven waren boven de gewone mensen.
Geleerden:
Richten zich op studie van de oudheid.
Klassieke auteurs zoals de Romein Cicero was een groot voorbeeld.
Men noemde zich humanisten = Geleerden die van omstreeks 1600 klassieke teksten
leerden.
Humanitas = Vriendelijkheid en een levenshouding die de nadruk legt op vrijheid en
waardigheid.
Cicero schreef in oudheid veel over humanitas. Maar bij hem ging het ook om taalbeheersing
en het vermogen met taal anderen te overtuigen.
Klassieke teksten werden in de middeleeuwen bewaard en overgeschreven door monniken,
maar bij het kopiëren werden veel fouten gemaakt, omdat ze weinig begrepen van de
klassieke denkwereld.
De humanisten herkenden bij de klassieke auteurs juist hun eigen levenshouding. De
humanisten bestudeerden de teksten kritisch om de oorspronkelijke betekenis te vinden
en te herstellen.
Humanisten gingen ook op zoek naar verloren teksten, die o.a. in kloosters werden
gevonden.
, Ook klassieke Griekse teksten werden bestudeerd die na de Turkse verovering van
Constantinopel in 1453 door geleerden naar Italië werden meegenomen.
Nieuw type onderwijs ontstond:
De teksten werden ook gebruikt voor onderwijs.
Studie van de klassieken zou leerlingen helpen zich efficiënt en elegant uit te drukken. En zo
beschaafde en verstandige mensen te worden.
Humaniora ontstond = Een nieuw type onderwijs dat gericht was op geestesweten-
schappen.
Door de boekdrukkunst werd het humaniora onderwijs sterk bevorderd. Het lezen van
klassieke teksten ging tot de opvoeding van de rijke burgerij in Europa horen.
Verspreiding over Europa
16e eeuw: De renaissance verspreidde over Europa.
Italiaanse humanisten kwamen in dienst van Europese vorsten. En buitenlandse
kunstenaars, geleerden en studenten gingen juist naar Italië.
Ontwikkeling van het humanisme verschilde in Europa t.o.v. in Italië:
Noorden van de Alpen: Hadden nauwelijks een klassiek verleden. Daarom richtte het niet
op de herleving van de klassieke oudheid, maar op de wedergeboorte van het
oorspronkelijke christendom.
–> Christelijk humanisme
Monnik Erasmus van Rotterdam:
● Belangrijkste vertegenwoordiger van christelijk humanisme.
● Reisde veel door Europa.
● Had afkeer van dogmatische redeneringen (= Onbuigzame geloofsovertuigingen en niet
openstaan voor rationele argumenten) van intolerante theologen.
● Vertaalde het Nieuwe Testament uit oude Griekse handschriften.
● Constateerde dat de Bijbel die de kerk gebruikte vol fouten zat.
● Schreef satirisch boek “Lof der zotheid” over misstanden in de samenleving.
Natuurwetenschappen
De humanisten hielden zich niet bezig met natuurwetenschappen.
Kritisch onderzoek van klassieke teksten was toch ook voor de natuurwetenschappers van
belang.
Kennis over de natuur haalden ze uit klassieke teksten van Aristoteles en andere klassieke
filosofen.
Humanisten ontdekten ook fouten in deze teksten.
Ontstaan van observerend onderzoek:
Renaissance kunstenaars hadden wel belangstelling voor de natuur, die ze immers zo
perfect mogelijk wilden uitbeelden:
Zo sneed Leonardo da Vinci in lijken om te zien hoe het menselijk lichaam in elkaar zit.
Hij tekende gedetailleerde skeletten, lichaamsdelen, spieren etc.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper AnoukHV. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,32. Je zit daarna nergens aan vast.
