Hoofdstuk 11: Grensvervaging tussen mens en dier (en planten, schimmels en
bacteriën)
§11.1 Van egologisch naar ecologisch denken
Filosoof Timothy Morton stelt dat we geen scherpe grens tussen mensen en andere
levende wezens kunnen trekken. Hij stelt voor om anders over onszelf te denken,
namelijk in termen van verbondenheid met allerlei andere levende wezens. Dit noemt
die ecologisch denken.
Het netwerk dat onvermijdelijk verbonden is met elkaar noemt hij ‘the mesh’.
, De twee implicaties die hierbij komen kijken zijn:
1. Het helpt wetenschappers om in te zien dat ecologische fenomenen zich maar
moeilijk geïsoleerd van elkaar laten beschouwen. Ingrijpen in een onderdeel van
the mesh (zoals bij de stikstofcrisis) heeft gevolgen voor andere wezens die daar
deel van uitmaken. Deze gevolgen zijn vaak niet makkelijk te overzien.
2. Het beeld van onderlinge verbondenheid en afhankelijkheid dat the mesh
oproept, vraagt ons om anders te kijken naar hoe we ons tot de wereld
verhouden: niet als iets wat we volledig kunnen doorgronden, maar als iets
waarmee we met enige bedachtzaamheid en terughoudendheid moeten
omspringen. Morton noemt dit ‘groots denken’: we kunnen er niet meer op
vertrouwen dat we alles kunnen meten en weten, maar deze onzekerheid kan
ons ook uitnodigen om op een andere manier in de wereld te staan.
§11.2 Hoe planten denken en doen
Volgens Plessner zou het maken van morele overwegingen en planmatig handelen bij
dieren en andere niet-menselijke wezens ontbreken, waardoor zij slechts instinctief op
de omgeving reageren.
Dit onderscheid tussen intentioneel handelen en automatisch gedrag is volgens Morton
niet duidelijk te maken.
Het onderscheid tussen gedrag en handelen is gebaseerd op twee vooronderstellingen:
1. Bewust handelen veronderstelt dat we zoiets als een geest of ziel hebben die
nadenkt voordat het lichaam iets doet. Het is de vraag of we bewust denken
(geest) en doen (lichaam) wel zo scherp van elkaar kunnen onderscheiden.
2. We kunnen ook vraagtekens zetten bij het geloof in ons vermogen om
weloverwogen te handelen. We kunnen de gevolgen van ons handelen nooit
compleet voorzien en overzien, en ons vermogen om vooruit te denken en te
plannen wordt flink overschat.
In de plantkunde is een specialisatie in opkomst die onderzoek doet naar het
denkvermogen van planten: plantenneurobiologie.
Stefano Mancuso en Alessandra Viola stellen dat planten net als mensen cognitieve
wezens zijn: ze hebben zintuiglijke vermogens die lijken op die van ons, zoals zien,
ruiken, proeven, horen en voelen.
Een goed voorbeeld is het kruidje-roer-mij-niet plantje dat bij beweging zijn blaadjes
dichtklapt. Opmerkelijk is dat het plantje de blaadjes niet zomaar bij elke trilling of
beweging dichtvouwt; bij regen en wind blijven de blaadjes open.
§11.3 Wat zouden dieren ons vertellen als we de juiste vragen zouden stellen
Barbara Smuts deed veldonderzoek naar bavianen in Tanzania en had de instructies
gekregen om de dieren op een onopvallende manier te benaderen, om te voorkomen
dat hun gedrag door de aanwezigheid van een onderzoeker zou worden beïnvloed.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laurablom2. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.