Jay Tromp
Begrip Definitie
Adaptatie Aanpassing, een aanpak of paradigma volgens welk er gestreefd wordt
naar het bereiken van verandering waarbij rekening gehouden wordt
met of zelfs gebruik gemaakt wordt van natuurlijke omstandigheden,
krachten of processen; tegenhanger van beheersing.
Allochtonen Mensen die afkomstig zijn uit andere landen en culturen, of daarvan
kinderen zijn (tweedegeneratieallochtonen). Tegengestelde van
autochtonen.
Beheersing Een aanpak of paradigma volgens welk het mogelijk is om een situatie te
behouden of te veranderen op grond van eigen kracht, waarbij de
natuurlijke omstandigheden, krachten of processen geheel of
grotendeels genegeerd kunnen worden; tegenhanger van adaptatie.
BNP = Bruto Nationaal Product.
Bottom-up Aanpak waarbij acties ondernomen worden door individuele mensen,
op eigen initiatief, afzonderlijk of in groepen. Wanneer veel mensen aan
hetzelfde doel werken kan dit grote gevolgen hebben. Tegengestelde
van topdown.
Brundtland Commissie De 'Wereldcommissie voor Milieu en Ontwikkeling', ingesteld door de
Verenigde Naties. De meest bekende definitie van duurzame
ontwikkeling is opgesteld door deze commissie. In het Engels: 'World
Commission on Environment and Development' (WCED).
Bruto Nationaal Product Het totaal van alles wat er per jaar in een land verdiend wordt.
Disciplinair Vanuit of door een bepaald vakgebied (discipline).
Duurzaam Geschikt om lang te blijven bestaan.
Duurzame ontwikkeling Ontwikkeling die ertoe leidt dat een steeds groter deel van de mensen
een behoorlijk bestaan hebben, in een wereld waarin dat steeds langer
kan worden volgehouden. Enkele vertalingen: Engels: Sustainable
Development. Duits: Nachhaltige Entwicklung. Frans: Développement
durable.
Duurzame samenleving Denkbeeldige samenleving die het eindpunt zou zijn van duurzame
ontwikkeling. Deze samenleving zal wel nooit bereikt worden, omdat de
oplossingen van oude problemen altijd wel nieuwe problemen zullen
oproepen. Toch zal, als de duurzame ontwikkeling succesvol is, deze
denkbeeldige samenleving steeds dichter benaderd worden.
Ecologische hoofdstructuur Samenhangend netwerk van bestaande en nog te ontwikkelen
natuurgebieden in Nederland, gericht op behoud of herstel van de
biodiversiteit en van de veerkracht van de natuur.
Genetically engineered (GE) zie: genetisch gemodificeerd.
Genetisch gemodificeerd Genetisch gewijzigd, d.w.z. gewijzigd in het erfelijk materiaal. Wordt
(GM) ook 'genetisch gemanipuleerd' genoemd. Engels: Genetically modified,
afgekort tot GM. GM Planten en dieren worden samen aangeduid als
genetically modified organisms (GMO). Voedsel dat daaruit bereid is,
heet GM food. Vaak wordt de aanduiding 'Bt' gebruikt, wat staat voor
genetische modificatie met behulp van de 'Bacillus thuringiensis'.
Basisboek Duurzame Ontwikkeling – Begrippen hoofdstuk 1
1
,Jay Tromp
Hergebruik Het terugwinnen van complete onderdelen uit afgedankte producten
om die (na reiniging, controle en eventueel reparatie) opnieuw te
gebruiken.
Infrastructuur Verzamelterm voor: wegen, spoorwegen, dijken, bruggen, vliegvelden,
havens, windmolens, elektrische leidingen en centrales, gasnetten,
riolen, zendmasten, enzovoort.
Interdisciplinair Werkwijze van een team dat is samengesteld uit deskundigen van
verschillende vakgebieden (disciplines), zodanig dat de combinatie van
hun deskundigheden meer of andere resultaten oplevert dan wanneer
elk van hen apart zou werken.
Multifunctioneel Toepassing van gebieden voor meerdere doelen tegelijk: bijvoorbeeld in
ruimtegebruik lagen boven elkaar, onder en boven de grond, of door elkaar heen.
Onduurzaamheid Instabiele situatie, waarin oorzaken aanwezig zijn die zozeer niet
duurzaam zijn dat de situatie zo niet kan voortbestaan.
Paradigma Fundamenteel woord, beeld of begrip met behulp waarvan men de
wereld begrijpelijk maakt en beheerst.
Paradigmaverschuiving Ontwikkeling waarbij bepaalde paradigma's, die voorheen bepalend
waren voor het heersende wereldbeeld, verdwijnen of sterk van
betekenis veranderen, om plaats te maken voor geheel nieuwe
paradigma's.
People Een van de drie hoofdaspecten van duurzame ontwikkeling: mensen.
Plaats Een van de twee voornaamste dimensies van duurzame ontwikkeling.
Wordt ook wel aangeduid met 'hier en daar'. Heeft te maken met de
verdeling van welvaart en welzijn over steeds grotere delen van de
wereld.
Planet Een van de drie hoofdaspecten van duurzame ontwikkeling: milieu.
Profit Een van de drie hoofdaspecten van duurzame ontwikkeling: economie
(zie ook 'prosperity').
Prosperity Term die door de WSSD (Johannesburg, 2002) is aanbevolen als
vervanger van 'profit', met een wat ruimere betekenis: welvaart en
economie.
Rebound-effect Effect dat optreedt als het succes van een bepaalde actie onbedoeld
neveneffecten oproept die de gunstige gevolgen van die actie
tenietdoen of zelfs in het tegendeel doen omslaan.
Recycling Het terugwinnen van materialen uit afgedankte producten om die te
gebruiken als grondstof voor nieuwe producten.
Ruimte voor de rivier Nationaal programma gericht op het verkleinen van de risico's van
overstroming door rivierwater, door de watergebieden deels in hun
oorspronkelijke staat terug te brengen.
Systeem Geheel dat bestaat uit onderdelen die op allerlei manieren op elkaar
inwerken.
Basisboek Duurzame Ontwikkeling – Begrippen hoofdstuk 1
2
, Jay Tromp
Tijd Een van de twee voornaamste dimensies van duurzame ontwikkeling.
Wordt ook wel aangeduid met 'nu en later'. Heeft te maken met
toekomstige ontwikkelingen, die hopelijk zo verlopen dat steeds minder
roofbouw gepleegd wordt op natuur en milieu, en de
welvaartsverdeling steeds eerlijker wordt, waardoor de samenleving
steeds stabieler (duurzamer) wordt.
Topdown Aanpak waarbij beleid wordt ontwikkeld en besluiten worden genomen
op hoog niveau, door regeringen, internationale organisaties of de top
van bedrijven, met veelal gevolgen voor veel mensen. Tegengestelde
van bottom-up.
Transitie Veelomvattende omslag in de samenleving waarbij niet alleen de
fysieke structuren veranderen maar ook de wijze waarop de wereld
wordt ervaren, samengaande met paradigmaverschuivingen en
systeeminnovaties.
Triple bottom line Het drietal: people, planet en prosperity. Deze term wordt vaak gebruikt
wanneer duurzame ontwikkeling gehanteerd wordt als richtinggevend
principe voor bedrijven.
Triple P Het drietal: people, planet en prosperity.
Verwijderingsbijdrage Klein bedrag dat de koper van bepaalde elektrische apparatuur extra
betaalt. Uit deze bijdragen wordt de retourstroom van de apparatuur
naar de fabrikant betaald, zodat deze kunnen worden gerecycled of
hergebruikt.
Weeffout Fundamentele fout in de manier waarop de mensheid zijn wereld heeft
ingericht.
Basisboek Duurzame Ontwikkeling – Begrippen hoofdstuk 1
3