Plato
Rechtvaardigheid als eigenschap is precies hetzelfde op individueel niveau als op niveau van
de staat, de polis
De polis heeft drie delen: de elite, de helpers en de handwerkers
In de polis zijner vier eigenschappen: wijsheid (elite), dapperheid (helpers), gematigdheid
(rest) en rechtvaardigheid (als de andere drie er zijn)
Als ieder deel doet wat ie moet doen (specialisatiebeginsel), dan is de polis rechtvaardig
Specialisatiebeginsel in een basale polis is hoofddoel overleven, door taken te verdelen,
specialisatie, wordt dit efficiënter, hoe efficiënter hoe groter de bevolking = begin luxe. De
polis breidt zich dan uit en zal oorlog gaan voeren = ontstaan militaire klasse, deze gaat ook
weer specialiseren en zo ontstaat de elite.
Ook de ziel heeft drie delen: de rede (wijsheid), zinnelijke begeerten (gematigdheid) en
emoties = drift (dapperheid)
Zinnelijke begeerte moet in toom worden gehouden, net zoals de emoties. De rede heerst in de
deugdzame ziel
Naar de individuele ziel worden de vier eigenschappen vertaald naar de deugd, dit is de
eigenschap waardoor individuen goed kunnen functioneren. De vier eigenschappen worden
vertaald naar de cordiale deugden.
Volgens Plato en Aristoteles kan iemand pas deugdzaam zijn als diegene alle deugden bezit en
daarom kan alleen de elite deugdzaam en dus rechtvaardig zijn.
Deugdzaamheid ontstaat door opvoeding en talent (jonge kinderen weghalen en opleiden tot
leider met liefde voor het collectief)
De volmaakte polis kan alleen bestaan als de heersers filosofen zijn, een soort aristocratie van
mensen die heersen op basis van de deugd = groep koningfilosofen legitimiteit staat op
basis van persoonlijke kenmerken heersers (de deugd)
Kennis = de idee of de vorm
Werkelijkheid bestaat uit 2 delen:
o De waarneembare wereld om ons heen = de wereld van de schijn empirische
wereld die uiteindelijk altijd veranderd
o De wereld van het zijn, het werkelijke zijn alles is hier onveranderlijk en stabiel,
niet waarneembaar
Aristoteles
Niet eens met de ideeënwereld van Plato er zijn wel vormen maar die zijn alleen
toegankelijk voor het menselijk denkvermogen en ze zijn eeuwig, onveranderlijke en
noodzakelijk = de notie van essentie, vormen = essenties
De essentie bepaalt het zijn van hetgeen waarvan het de essentie is
De mens is een redelijk dier en de mens is een soort een soort is een vorm (want
onveranderlijk tot Darwin en onzichtbaar)
Vormen zijn aanwezig in de empirische wereld, maar niet zichtbaar
De essentie van … = de natuur van … dit is hetgeen waar … zich naartoe ontwikkeld
oftewel het doel van …
Door de rede en ons denkvermogen kan de mens toegang krijgen tot vormen
In tegenstelling tot Plato kan in de basis iedereen de redelijkheid en rechtvaardigheid bereiken
Gedrag en ontwikkeling van individuen wordt mede verklaard door doelen
Theologisch natuurbegrip, hoe de mens zich ontwikkelt kan verklaard worden in termen van
het doel = de natuur ontwikkelen biologische wezens hebben inherent een doel waarnaar zij
zich ontwikkelen
Hoe bereikt men de redelijkheid? Aanleg/talent + balans in de ziel + opvoeding + emoties
en begeerten beteugelen + denken trainen door gewenning, via straf en beloning + bepaalde
deugden, de deugden van karakter, kan je alleen ontwikkelen door gewenning + streven naar
geluk
2 soorten rede:
o De praktische rede
o De theoretische rede
, Deugd van het karakter correspondeert met de praktische rede
Geluk is een heel leven lang deugdzaam handelen, hier moet men naar streven
Geluk in de polis: polis waarin deugdzame burgers de hele dag bezig zijn met deugdzaam
handelen
De polis als natuurlijk verschijnsel, dus polis is een doel
De mens is van nature een politiek dier, van polis, dus politiek, is een doel en men ontwikkelt
zich naar dat doel. Politiek, dus leven in de polis, is de essentie van de mens. Men realiseert
zijn doel in de polis. Realisering natuurlijk doel mens door burger te zijn.
De polis ontstaat omwille van overleven maar bestaat omwille van het goede leven
De polis is een samenklontering van huishoudens en huishouden is verzameling relaties: man-
vrouw, vader-kind en meester-slaaf
De polis is een gemeenschap die wordt gedefinieerd door een bepaalde vorm van
heerschappij, de essentie van de polis = staatsvorm = politeia
Politeia is de verhouding van bepaalde functies tot elkaar, ook politeia in de ziel
Classificatie staatsvormen:
o Wie regeert?
o Deugdzaam of corrupt?
Beste staatsvorm is koningschap, maar in praktijk is er niemand deugdzaam genoeg om dat
legitiem te laten zijn (zelfde met aristocratie), dus beste staatsvorm is in de praktijk politeia =
mengeling van oligarchie en democratie. Deze zorgen samen voor controle en dus
machtsevenwicht. Vaak met volksvergadering en senaat.
Machiavelli
Je moet als heerser prudent zijn:
o Stap 1: schande vermijden
o Stap 2: ondeugdelijk handelen moet heel strikt genomen nodig zijn, functioneel
o Stap 3: als je een slechte reputatie niet kan mijden, moet je je er niet te veel van
aantrekken
Mens wordt gezien als wezen dat van nature met elkaar in conflict is en de menselijke natuur
is onveranderlijk
Virtu = energie, daadkracht (moeilijk te vertalen maar niet de klassieke of theologale deugden)
o Attribuut van een succesvolle leider
o Alle eigenschappen die een heerser moet hebben om succesvol te zijn
o Heerser moet wetten gebruiken maar soms ook (buitenwettelijk) geweld
o Virtu moet flexibel zijn
o Virtu vaak in samenhang geplaatst met fortuna = wispelturig, onberekenbaar, pech of
geluk
Fortuna men kan zich te weer stellen tegen de fortuin + fortuin bepaalt veel maar niet alles,
geluk kan je afdwingen
Als heerser moet je heel goed zijn in “het lezen van de wedstrijd” opportunisme en timing
Prudenca/prudencia = “meesterdeugd” heerser, is kennis van particuliere feiten (geschiedenis,
oude teksten, etc. om daar lessen uit te halen voor de toekomst)
“Vele mensen zijn niet goed en de heerser die tussen die mensen wil handhaven moet leren
niet goed te zijn.” Vorst moet het algemene doel dienen en soms moet dat door
ondeugdzaam handelen
Vorst is beter gierig dan vrijgevig, want vrijgevig zijn kost geld = hogere belasting = haat en
gierig zijn = slechte reputatie, maar geen hoge belasting = slechte reputatie zonder haat = beter
Hobbes
Sociaal contract denker, sociaal contract = afspraak tussen individuen die de staat in het leven
roept en die instantie/persoon bevoegdheden geeft
Focus van de deugd naar de menselijke wil = de vrije wil, want contract is alleen geldig als
mensen het willen
Staat = artificial man = personificatie staat
