WEEK I en II literatuur
Bestuurlijke handhaving algemeen, H.20
Bestuurlijke handhaving: toezien op naleving van wettelijke voorschriften en
het sanctioneren van handelingen die hiermee in strijd zijn, door
bestuursorganen.
Sancties: het eenzijdig wijziging brengen in de rechtspositie van overtreders.
Optreden in kader van handhaving > secundair/handhavend karakter; er
worden geen nieuwe rechtsverhoudingen in leven geroepen. Algemeen
verbindende voorschriften doen dit wel en zijn primaire/normstellende
besluiten. Gemengd normstellend/handhavend karakter: Woningwet,
aanwijzing in markttoezicht --> overtreedt men de norm, dan kan
bestuursrechtelijke of strafrechtelijk worden opgetreden.
Hoofdvormen handhaving:
1. Actief onderzoek of een norm wordt nageleefd > toezicht op naleving
2. Sanctie wel of niet opleggen > sanctionering (herstelsanctie of
punitieve sanctie)
Overtredingen worden vaak met beide soorten sancties bedreigd.
Handhavingstekort --> bereidheid om regels na te leven neemt af en de
geloofwaardigheid van de overheid ook.
Sanctiebeslissingen leveren ook weer besluiten op, die ook moeten voldoen
aan de normen die de Awb en de bijzondere wet stellen over het nemen van
besluiten.
Toezicht op de naleving, H.21
Handhavingstoezicht/controle/inspectie. Toezicht wordt uitgeoefend zonder
dat sprake hoeft te zijn van een redelijke vermoeden van strafbaar feit; deze
verdenking is wel vereist voor het uitvoeren van opsporingsactiviteiten.
Opsporing: strafrechtelijk. Toezicht: bestuursrechtelijk karakter.
Opsporingsonderzoek: niemand kan worden verplicht aan zijn eigen
veroordeling mee te werken (nemo-tenetur) en hierbij bestaat de
cautieplicht (29 Sv). Handhavingstoezicht: verplichting om medewerking te
verlenen aan de toezichthouder (5:20 Awb).
,Algemene regeling over toezicht op naleving is van toepassing als sprake is
van een toezichthouder (5:11). Identificatie (5:12), evenredigheidsbeginsel
(5:13), toezichthoudende bevoegdheden (5:15-20), tenzij beperkt (5:14).
5:11 > toezichthouder is een persoon die bij of krachtens wettelijke
voorschrift is belast met het houden van toezicht op de naleving van het
bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift. 5:12 verplicht een
toezichthouder bij de uitoefening van zijn taak een legitimatiebewijs te
dragen.
De bevoegdheden van een toezichthouder kunnen bij 5:14 worden beperkt,
en alleen bij wet in formele zin worden uitgebreid. 5:13 bepaalt dat de
toezichthouder slechts gebruik mag maken van zijn bevoegdheden voor
zover dat redelijkerwijs voor de vervulling van de taak nodig is
(evenredigheidsbeginsel).
Bevoegdheden: elke plaats betreden met uitzondering van een woning
(5:15), inlichtingen vorderen (5:16), inzage vorderen van zakelijke gegevens
en bescheiden en daarvan kopieen te maken (5:17), zaken onderzoeken aan
opneming onderwerpen en monsters ervan nemen (5:18), vervoermiddelen
en hun lading onderzoeken en vorderen dat de bestuurder hun
vervoermiddel stilhoudt en naar een aangewezen plaats overbrengt (5:19).
Eenieder is verplicht medewerking te verlenen, tenzij men beroep kan doen
op een geheimhoudingsplicht (5:20).
Belangrijke sanctie op het niet-naleven van de verplichtingen jegens
toezichthouders in art. 184 Sr > opzettelijk niet voldoen aan een bevel of
vordering krachtens wettelijk voorschrift gedaan door een toezichthouder of
opsporingsambtenaar of het opzettelijk belemmeren of verijdelen van
handelingen van deze ambtenaren ter uitvoering van een wettelijk
voorschrift.
Tegen toezichthandelingen staat meestal geen bestuursrechtelijke
rechtsbescherming open > meeste toezichthandelingen zijn geen besluiten,
hetzij omdat het geen rechtshandelingen zijn, hetzij omdat zij niet schriftelijk
zijn. Dus er staat geen beroep hiertegen bij de bestuursrechter open. Beroep
kan wel tegen een sanctiebesluit waarbij men de rechtmatigheid van het
handhavingsonderzoek aan de orde stelt.
Sancties, H.22
Bestuurlijke sancties: sancties waarvan de bevoegdheid tot oplegging bij de
bestuursorganen ligt (5:2 lid 1). Kenmerkend voor bestuurlijke handhaving is
,dat er bij het opleggen van bestuurlijke sancties in eerste instantie geen
rechter te pas komt. Belanghebbenden moeten hiervoor zelf naar de rechter
gaan bij onenigheid (efficiencyvoordeel voor de rechter).
Herstelsancties > 5:2 lid 1 onder b. Belangrijkste vormen zijn last onder
bestuursdwang (5:21-31c) en last onder dwangsom (5:31d-39).
Bestraffende sancties> 5:2 lid 1 onder c. Belangrijkste vormen zijn
bestuurlijke boete (5:40-5:54) en de berisping en strafontslag in het
ambtenarenrecht.
De vraag of er sprake is van een criminal charge als in art. 6 EVRM,
hangt af van twee elementen:
- Is de aard van de overtreding criminal --> als een delict naar nationaal
recht tot strafrecht behoort is een belangrijke aanwijzing van wel. Als
dit niet zo is betekent het niet meteen dat art. 6 en 7 niet van
toepassing zijn; er moet dan naar de reikwijdte van de geschonden
norm worden gekeken en naar het doel, de aard en de zwaarte van de
opgelegde sanctiel. Vooral naar de aard > de opgelegde sanctie moet
een afschrikkend en bestraffend karakter dragen om te voldoen.
- Is er sprake van een charge --> een mededeling van verdenking van
een dergelijke overtreding.
Bestuurlijke boete valt onder criminal charge, last onder bestuursdwang in
beginsel niet.
Onderscheid tussen herstel en punitieve sancties is van belang want er zijn
bijzondere waarborgen die zijn verbonden aan het opleggen van een
punitieve sanctie > zijn voor een groot deel terug te voeren op art. 6 en 7
EVRM, art. 48-50 Handvest en art. 14 en 15 IVBPR.
De waarborgen bij een criminal charge:
Grondslag van de straf > nulla poena beginsel (geen straf zonder
tevoren gestelde norm), lex certa beginsel, ne bis in idem (geen
dubbele vervolging van hetzelfde feit)
Procedure van vervolging > onschuldpresumptie, mededeling van
beschuldiging, nemo tenetur beginsel (zwijgrecht en cautieplicht),
recht op bijstand
Rechtsbescherming door de rechter > toegang tot eerlijke behandeling
bij onafhankelijke en onpartijdige rechter, volledige toetsing aan het
evenredigheidsbeginsel, openbaarheid van de uitspraak
, PUNITIEF = VOLDOEN AAN DEZE WAARBORGEN.
Er bestaan geen bijzondere regels over bewijsrecht in het bestuursrecht,
waardoor onrechtmatig verkregen bewijs gebruiken mogelijk is bij
herstellende sancties. Ze willen gewoon herstel en de manier waarop de info
is verkregen boeit niet echt.
Bij opsporing van strafbare feiten: het gebruik van onrechtmatig verkregen
strafrechtelijk bewijs is alleen niet toegestaan wanneer het is verkregen op
een manier die zozeer indruist tegen hetgeen van een behoorlijk handelende
overheid mag worden verwacht, dat dit gebruik onder alle omstandigheden
ontoelaatbaar moet worden geacht.
Bij een criminal charge moet onrechtmatig verkregen bewijs buiten
beschouwing blijven.
Nog een onderscheid tussen punitieve en herstellende sancties ligt bij
toetsing door de rechter; de rechter toetst een bestraffende sanctie naar
haar inhoud vol (aan 3:4 lid 2), en een herstelsanctie marginaal.
De bevoegdheid om een herstelsanctie op te leggen mag berusten op een
algemene wettelijke grondslag, bestraffende sancties moeten op een
specifieke wettelijke grondslag berusten (7 EVRM).
Overtreder, 5:1 lid 2 > degene die de overtreding pleegt of medepleegt, of
de persoon die de ander opdracht geeft dit te doen. Medeplichtigheid aan
overtredingen is niet strafbaar, doen plegen is buiten 5:1 gehouden,
uitlokken ook zoiets. Bij medeplegen, bewuste samenwerking en
gezamenlijke uitvoering, kan je wel een sanctie krijgen.
Functioneel daderschap: 5:1 lid 3 bepaalt dat overtredingen kunnen worden
begaan door natuurlijke personen en rechtspersonen. Art. 51 Sr zegt dat ook
de leidinggevenden van een overtredende rechtspersoon als overtreder kan
worden aangemerkt.
Beginselplicht tot handhaving: een bestuursorgaan dat kennis krijgt van
een overtreding en bevoegd is hiertegen met een herstelsanctie op te
treden, moet dit ook doen. Drie denkstappen voor het opleggen van
sancties:
1. Possibiliteit > is er sprake van een overtreding, en bestaat er een
bevoegdheid tot sanctioneren? Uitzondering: rechtvaardigheidsgrond.
