Introductie Maatschappij Wetenschappen
Leerdoelen:
- Het verwerven van kennis met betrekking tot centrale theorieën en concepten in de sociologie
ten aanzien van maatschappelijke problemen, processen, structuren en ins<tu<es.
- Het verwerven van kennis van de geschiedenis van de sociologie als wetenschapsgebied, in het
bijzonder de ontwikkeling in theorie.
- Het kunnen analyseren van actuele maatschappelijke vraagstukken aan de hand van relevante,
centrale sociologische theorieën en concepten.
- Het kunnen toepassen van centrale sociologische theorieën en concepten op concrete sociale
problema<ek.
- Het leidinggeven aan en begeleiden van een werkgroep bijeenkomst (moderatorschap) over
een actueel maatschappelijk vraagstuk.
Mensen vormen iets met elkaar, het zijn individuen die iets met elkaar delen. De sociologie gaat over
hoe mensen met elkaar de samenleving vormen en beïnvloeden waar we in leven. Wat maakt ons tot
individu in betrekking tot het geheel.
Het gedrag van mensen is aEankelijk van de samenleving/ omgeving waarin zij verkeren, dit heeG
invloed op ons. In Nederland zijn bepaalde rechten en plichten waar de bevolking zich aan moet
houden, maar het ins<tuut heeG dit ook tegenover de bevolking. Dit verschilt van land tot land. Wat
zorgt ervoor dat men zich hieraan verbindt? Welke keuzes maakt men om zich hieruit te
onderscheiden/ aKeren van anderen? De context geeG ons mogelijkheden maar ook beperkingen.
De term post-truth poli,cs heeG betrekking op een poli<eke cultuur waarbij poli<ci voornamelijk
beroep doen op de emo<es van de publieke opinie in plaats van op objec<eve feiten.
Sociologie
De sociologie is een wetenschap die zich richt op hoe mensen vormgeven aan het samenleven. Het is
‘de wetenschappelijke studie van de maatschappij en haar interne verhoudingen processen en
structuren.’
Sociologie is een werkelijkheidsconstruc<e van de 2e graad. 1e graad: vanzelfsprekende dingen. Een 2e
graad, omdat men er kri<sch op reflecteert.
Er zijn verschillende verhoudingen in de samenleving. De maatschappij veranderd con<nu. De
samenleving is ingericht a.d.h.v. bepaalde ins<tuten die vormgeven hoe en wie er invloed hebben op
ons. (Bijv. een universiteit die langer dan een mensenleven al invloed heeG op ons)
Met welke vragen over hoe wij met elkaar samenleven, welke invloed we op elkaar hebben en hoe de
omgeving waarin we leven met de ins<tu<es die we hebben gemaakt, ons mogelijkheden biedt en
beperkingen geeG. (Amerikanen vinden het heel raar dat wij geen wapens kunnen kopen).
Structuren
Een structuur kan bestaan uit verschillende ins<tuten, maar ook de mate waarin een groep een plek
heeG in de samenleving.
De sociologie kijkt naar individu en samenleving en het verband daartussen. (Verschillende waarden
en normen in subgroepen, organisa<es waar men zich kan verbinden aan het ins<tuut.) Wat maakt dat
er armoede en rijkdom is? Wat is ongelijkheid? De context waar men leeG heeG invloed op wat men
stemt.
,Individuele keuzes vs. Context
Zijn individuele keuzes wel echt zo individueel? Is er een patroon of een maatschappelijke rol?
- Op wie wordt men verliefd? De structuur van de samenleving speelt een rol, dus de posi<e of plek
waar men zich bevindt in de samenleving. Hierdoor kiest men bijv. een partner met hetzelfde
opleidingsniveau. à Vergroot de afstand tussen groepen in de samenleving.
- Hoe veel en wanneer neemt men kinderen? Keuze wordt bepaald door waar men geboren wordt,
en welke mogelijkheden geboden worden.
De samenleving of context heeG invloed op hoe we als individu handelen en welke vrijheden men heeG
in keuzes maken. De optelsom van deze individuele keuzes leidt tot een groei of afname. Vrije wil wordt
gevormd door normen en waarden die in het dagelijks leven gebracht zijn.
De sociologie richt zich op de interac<e en ontwikkeling van maatschappelijke structuren en hoe deze
macro structuren de organisa<e van ons sociale leven vormgeven. Denk hierbij aan verschillende
culturen.
Dillen: ‘sociologie richt zich op individuen en hun interac<es (microdynamics) en hoe die beïnvloed
worden door de context waarin zij zich begeven (hoe deze context de keuzes en mogelijkheden van
individuen beïnvloeden en beperken). En de keuzevrijheid (agency) die individuen daarbinnen
gebruiken’
Sociologen beves<gen de keuzevrijheid (agency) die individuen persoonlijk (stemmen etc.) en collec<ef
(sociale beweging) uitvoeren, als reac<e op sociale structuren en processen.
Ontstaan sociologie
Comte
In de 17e en 18e eeuw was sociologie nog geen begrip. Omdat men nog überhaupt niet nadacht over
het ‘sociale’ en hier ook niet de ruimte voor had, ontstond het niet. Denken over de samenleving werd
gedaan door filosofen. Dit is bedacht door Comté (1789-1857). Sociologie is een samentrekking van
socius en logos, de leer van de medemens.
Het is een reac<e op de veranderingen in de Europese samenlevingen, waar de verlich<ng van
toepassing was. (Men is een ongeschreven blad, en heeG een eigen wil en kennis) Hier werd gesteld
dat als de mensheid verder wil komen, men zich niet moet richten op tradi<e, religie of god, maar men
moet uit gaan van de ra<o van de mens, wat ons verder brengt in het opdoen in kennis over de mens.
Men heeG bepaalde rechten (inalienable rights), die een autoriteit niet kan afpakken. Maar ook al
hebben ze een vrije wil, bepalen ze niet alleen zelf wat er in de samenleving gebeurt. In deze <jd kwam
ook het belang van emancipa<e/ democra<sche revolu<es. Zie verlichte denkers bij Karl Marx.
Men moet zich baseren op datgene wat waarneembaar is (eviden<e), niet wat ons gegeven is. Door de
verlich<ng is ‘scien<fic reasoning’, oGewel natuurwetenschappen ontstaan. Waar dingen gebaseerd
worden op uitlegbare logica. Een belangrijk aspect hiervan was het empirisme (Francis Bacon) dat
belang geeG aan observa<e en ervaring (dus niet abstract, maar meetbaar). Kennis gebaseerd op
‘scien<fic data-gathering’ is het enige dat belangrijk is. Er is bewijs nodig dat het een het ander
veroorzaakt. Deze ideeën stonden niet in lijn met de kerk, dus in de 15e/16e eeuw werd men met de
dood bedreigt hiervoor.
Posi*visme
,De verlich*ng
• Sociologie is een rela<ef nieuwe discipline. De sociologie analyseert sociale structuren.
Hiervoor moeten deze structuren worden gezien als menselijke sociale crea<es en dus vatbaar
voor kri<ek en verandering. Voor de Verlich<ng was dit niet het geval en kon sociologie dus
ook niet ontstaan
• De verlich<ng zece de toon voor de opkomst van de sociologie:
- De verlich<ng benadrukte de menselijke ra<o en de sociale vooruitgang
- De verlich<ng keerde zich af van de verklarende krachten uit het verleden, zoals mythe, tradi<e
en despo<sme
- De rede in de poli<ek vertaalt zich in idealen van gelijkheid democra<e en collec<ef zeldestuur
- Tot de Amerikaanse en Franse revolu<e waren individuen gewend te denken dat het normaal
en juist was dat ze onderworpen waren aan een heersende macht die niet hun eigen keuze
was. In plaats daarvan stelden de revolu<onairen dat het gezag van regeringsleiders moest
voortkomen uit de wil van het volk.
- Wetenschappelijk redeneren legt de nadruk op waarneembare, empirische verschijnselen
Auguste Comté (1798-1857) (Empirisch, posi<ve science)
Comté paste de verlich<ng toe op de studie van menselijke samenleven. Hij geloofde dat de studie van
de samenleving nodig was voor sociale progressie. Hij was geïnspireerd door Claude Henri de Saint-
Simon. Hij vond science en empirisme superieur, een ‘posi<ve science’. Hieruit is Comte’s visie ‘het
posi<visme van sociologie/ filosofie’ ontstaan. De regels van de natuurwecen worden toegepast op
regelma<gheden in de samenleving. Sociologie focust zich hier op alleen waarneembare data. Dezelfde
objec<viteit van fysieke onderzoekers, en zelfde processen als biologen onderzoeken. Verandering in
de samenleving maken hetgeen beter dan dat er al was. Voor hem is sociologie ‘het onderzoek naar de
mensheid’ en de ‘meest systema<sche theorie over de menselijke orde’. Wanneer men de wecen van
de samenleving onderzocht heeG, kan men progressie maken.
Auguste Comte (1798-1857)
• Comte geloofde dat de wetenschap van de samenleving noodzakelijk was voor sociale
vooruitgang
• Hij geloofde in posi<eve sociologie: een gebied waarvan de kennis van de mensheid zou
worden bepaald door empirische bevindingen, niet door specula<e, en door de beves<ging
van alleen datgene wat vindbaar en objec<ef evident is in de samenleving
• Ook zouden de wecen van de samenleving wetenschappelijk ontdekt moeten worden
• Er is wel kri<ek op het posi<visme van Comte, want sociale fenomenen kan je niet observeren
op de manier waarop biologen bacteriën observeren. Eerst zou het geopera<onaliseerd
moeten worden
Harriet Mar<neau (studie over moraal en manieren)
Comte’s visie is vertaald naar het Engels door haar. Ze beschouwde zijn ‘posi<eve psychologie’ als een
van de belangrijkste eerbetuigingen van de 19e eeuw, voor o.a. verspreiding als sociale vooruitgang. Ze
schreef een handleiding waarin ze de systema<sche manier uitlegde waarop "moraal en manieren" -
haar defini<e van het onderwerp van de sociologie - wetenschappelijk waargenomen zouden moeten
worden. (How to observe Morals and Manners (1838)). Ze had een breed scala aan onderwerpen in
haar onderzoeken. Ze waarschuwde onderzoekers om niet bevooroordeeld te zijn aan gewoontes, en
morele waardes die je zelf hebt ontwikkeld. Ze wijkt van Comté af, omdat ze emo<es van mensen en
empathie gebruikt in haar onderzoek.
, Harriet Mar*neau
• Sociologie als de wetenschappelijke studie van normen en waarden
• Het onderwerp van sociologie verschilt van dat van natuurwetenschappen, omdat het
menselijke emo<es en waarden omvat krijg je andere uitdagingen dan biologen tegenkomen.
Hierdoor moesten sociologen empathie hebben tegenover degene die onderzocht werden
WCE
Wetma<gheden, Condi<es, Explanandum.
Men wil iets verklaren, het explanandum. Wetma<gheden worden toegepast op de condi<e, als dit
waar is, wordt dit dan weer toegepast op een explanandum.
- W: naarmate er meer in de publieke gezondheidszorg wordt geïnvesteerd, is de levensverwach<ng
van mensen hoger
- C: in rijke landen wordt er meer in de publieke gezondheidszorg gein dan in arme landen
- E: in rijke landen is de levensverwach<ng hoger dan in arme landen.
Er zijn algemene regelma<gheden, er doet een bepaalde condi<e voor, daar moet dan weer iets uit
voort komen
Interpreta9eve benadering (bedacht door Mar9neau, uitgesproken door Dilthey (interpre9eve
benadering))
Posi<visme staat tegenover interpreta<eve benadering.
- Het onderwerp van de sociale wetenschappen betreG de mens en haar gedrag, wat niet te vangen
is in de wecen in de samenleving
- Een sociaal wetenschapper verhoudt zich anders tot zijn onderzoeksobject dan een natuurweten-
schapper. Het gaat niet over logica, maar over content (sociaal leven en ervaringen). Hersenen
ervaren alledaags gedrag.
- Het heeG een methode nodig voor empathisch vermogen voor de interpreta<e van degene die we
onderzoeken. Max Weber zei dezelfde dingen. Hij benadrukte het belang van het onderzoeken van
de onderliggende gedachtes.
Wilhelm Dilthey
• Sociologie als een interpreterend begrip: Omdat sociologie menselijke ervaringen bestudeert
(in tegenstelling tot fysieke fenomenen) hebben sociologen een methodologie nodig die hen
in staat stelt menselijk sociaal gedrag empathisch te begrijpen.
Dus twee dominante (elkaar aanvullende) benaderingen:
1. Posi<vis<sch: richt zich op de verklaring van de sociale werkelijkheid met behulp van
verschillende maatstaven als indicatoren van bepaalde sociale verschijnselen en het aantonen
van de sta<s<sche rela<es daartussen
2. Interpreta<ef: sociale fenomenen verklaren door de alledaagse, gecontextualiseerde realiteit
van individuen en organisa<eculturen te begrijpen
Sociologisch onderzoek kan gebruikt worden om emancipatoire kennis, onderzoeksresultaten die
mensen kunnen helpen bevrijden van verschillende historische en sociale structurele barrières die
deelname aan de samenleving belemmeren, te bevorderen. Emancipatoir onderzoek biedt kennis die
gebruikt kan worden om patronen van ongelijkheid te veranderen. Doordat men steeds opnieuw
vragen blijG stellen veranderen aannames over de wereld.
