Hoorcollege 7A – procederen in massaschadezaken
Procederen in massaschadezaken; procesrechtelijke aspect.
Massaschades: woekerpolissen, Groningen, kartel met champignons, Kone cartel
(umbrellapricing), staatsloterij (winkans) etc.
Kartelschade, vermogensschade, strooischade. Heel verschillend. Collectieve
afwikkeling. Leven in een complexe maatschappij -> gebeuren heel veel dingen. En
individuele procedure is duur en kan heel erg ingewikkeld zijn (kartelschade bereken
je niet zomaar), en er kan sprake zijn van rationale apathie (kosten-batenanalyse
over of het wel zinvol is om een procedure te starten. Wegen de baten van de
procedure niet op tegen de kosten van de procedure).
Om die redenen, steeds meer aandacht voor collectieve afwikkeling. Daar waar in
VS class actions al jaren lang de normaalste zaak van de wereld zijn. In de EU is dat
allemaal nog maar aan het ontwikkelen.
Doelen van collectieve afwikkeling:
1. het compenseren van benadeelde partijen (kunnen allemaal verschillende
soorten benadeelde partijen zijn en die moeten worden vergoed voor de
geleden schade),
2. tweede belangrijk doel: preventie en afschrikking (je wilt voorkomen dat
schadeveroorzaker ook in de toekomst dat gedrag weer gaat verrichten),
3. en je wilt niet dat er 100/1000’en individuele claims bij rechtbank terecht
komen (efficiënte rechtspleging).
Schikking is ook een oplossing, maar opt-out geeft de mogelijkheid alsnog een
individuele procedure aan te spannen. Dat kost ontzettend veel manuren, en het
risico bestaat dat rechters verschillende beslissingen gaan geven. Bestaat de kans
op tegenstrijdige uitspraken -> dat is niet echt efficiënt. Om die redenen, nadenken
over collectieve afwikkeling.
In heel veel landen in EU daarom hele hoop gebeuren aan massaschadezaken.
Niet alleen nationaal, maar ook op Europees niveau gebeurt er veel in
massaschaden: collective redress. IN beginsel sectoraal: in beginsel vooral op
niveau van consumentenrecht (consument moet immers worden beschermd, en die
gaan vaak niet individueel naar de rechter, dus EU denken over manieren waarop
consumenten geholpen om collectief hun claim in te dienen)>
Daarnaast gebeurde datzelfde: denken over collectief verhaal op het onderwerp
mededigingsrecht (kartelschadezaken).
Die liepen gelijk op, dachten allebei tegelijk na, totdat aantal commissarissen zeiden:
krachten gaan bundelen = 2011; op horizontaal niveau: op al het privaatrechtelijke
recht -> aanbeveling en mededelingen juni 2013;
- Niet-bindende gemeenschappelijke beginselen stonden daarin.
Wat zijn dat en wat kunnen we er mee: soft law! Werkt langzaam door in het wel
bindende recht. Het is bedoeld als een hele algemene leidraad: dit zijn een aantal
beginselen, wij willen graag dat op EU niveau collectief verhaal op deze wijze wordt
vormgegeven, dus willen jullie als jullie nieuwe mechanismen interpreteren, of
, collectief verhaal, wil je rekening houden met die beginselen. Maar over die
beginselen wordt lang niet in elk land hetzelfde gedacht. Partijen hebben
bijvoorbeeld commerciele motieven, daar waar EU zegt: dat willen we niet hebben,
willen juist non-profit partijen. Consumentenbond of consumentenorganisatie die
door overheid gefinancierd, juist dat dat soort partijen optreden op de markt (en niks
geen VS toestanden). Daar is men heel erg bang voor (US-style class actions).
Vanuit EU is dat het beeld: ze zijn niet bindend. Maar het is soft-law en kunnen er op
die manier over nadenken.
Toen in 2018 evaluatie: loopt nog geen storm. Wordt wel over nagedacht en hier en
daar wel geïmplementeerd, maar collectieve actie staat nog in de kinderschoenen.
Ook opvallend, de consumer New Deal; heel pakket aan consumentenrechtelijke
maatregelen (richtlijnvoorstel etc.); die richt zich heel erg op het consumentenrecht.
Dus nu wordt het eigenlijk weer sectoraal -> verschillende hokjes krijgen.
In NL heel erg horizontaal te houden (alle vormen privaatrecht), maar EU lijkt nu
weer terug te keren naar hokjes.
In NL ligt dat dus iets anders. Je kan op twee manieren collectief procederen:
- Via het huidige procesrecht
- Een aantal speciaal ontworpen mechanismen (collectieve actie: 305a boek 3
BW, WCAM -Wet collectieve afwikkeling massaschade (artikel 907 e.v. boek 7
BW); en wetsvoorstel WAMCA (collectieve schadevergoedingsactie, ter
opheffing van 305a lid 3
- Collectieve actie: op grond daarvan kan je nu nog geen SV vorderen, maar
kan je slechts verklaring voor recht krijgen (dat iedereen daarna zelfstandig
een schadestaat procedure kan voeren -> Sv krijgen)).
- middels een schikking = WCAM; schikking -> Hof A’dam -> worden alle
consumenten die de schade hebben geleden gebonden aan de schikking
(schikking op initatief van een belangenbehartiger); Dus zonder dat je daar
van op de hoogte bent wordt er een schikking voor je getroffen. Stel: je wil niet
gebonden worden: dan leg je een opt-oud verklaring af, waarin je zegt: ik wil
niet gebonden worden aan de schiking. Dus: regel: Je bent dan gebonden,
tenzij je uitstapt. Je hebt ze overigens ook met opt-in mechanismen (was in
Staatsloterij) (instap: let op; hiermee doe je afstand van al je rechten). Dat is
het verschil tussen de WCAM: daar moet je actief uitstappen, en een
buitengerechtelijke schikking (waarbij je moet instappen; daar moet je zelf
actie ondernemen).
Omdat je bij een opt-out mechanisme ineens gebonden kan worden aan een
schikking, is het belangrijk dat de rechter controleert of de schikking redelijk is.
Reguliere routes
- proefprocedure: 1 persoon tegen een gedaagde procederen, en kan daarna,
als die succesvol is een belangenbehartiger/groep benadeelden proberen om
naar aanleiding van procedure alsnog een schikking te treffen.
- Subjectieve cumulatie en voeging -> met z’n allen een vordering in stelling
tegen karteldeelnemers;
- Cessie, lastgeving, cessie ter incasso, volmacht = een derde die optreedt; die
gaat voor hen procederen: wordt vordering overgedragen aan die kerel. Geef
