WEEK 5
5.3 College: De structuur en financiering van de langdurige zorg
Langdurige zorg: Zorg die langer dan één jaar duurt voor mensen met een beperking,
chronisch zieken en ouderen en die professionele zorg en-of begeleiding nodig hebben in
hun dagelijks leven. Deze zorg kan worden geleverd door formele zorg- en dienstverleners
maar ook door informele zorgverleners, zoals familie, vrienden, buren en vrijwilligers.
formele zorg = door mensen die ervoor zijn opgeleid (bijv. verpleegkundigen)
informele zorg = door mensen die er niet voor zijn opgeleid (bijv. naasten, vrijwilligers)
Drie belangrijkste vormen van langdurige zorg
1. Ouderenzorg (= focus college)
- informele zorg of mantelzorg
- formele zorg of professionele zorg
● thuiszorg
● intramurale zorg (verzorgings- en verpleeghuizen)
2. Gehandicaptenzorg
- verstandelijk en zintuiglijk (doof, blind etc.)
- extramuraal en intramuraal
3. Langdurige geestelijke gezondheidszorg (LGGZ)
Hoe wordt de langdurige zorg in Nederland georganiseerd en betaald?
- Nederland: een internationaal buitenbeentje
● Nederland in 1968 veruit als eerste land met een verplichte volksverzekering
(AWBZ) voor langdurige zorg
- veel later gevolgd door: Duitsland 1995, Japan 2000, Z-Korea 2008
- in Scandinavische landen: uitgebreide publieke voorzieningen
- in Zuid-Europese landen: nadruk op informele zorg
● Verzekeringsdekking: veel ruimer dan in andere landen
● Gevolg:
- relatief veel formele zorg in zorginstellingen en relatief weinig
informele zorg
- relatief hoge uitgaven voor langdurige zorg
- Kenmerken AWBZ 1968-2014
● volksverzekering: verzekeringsplicht voor 100% bevolking
● overheid = risicodrager (Overheid is verantwoordelijk voor inkomsten en
uitgaven)
● verzekering tegen particulier onverzekerbare risico’s
- verpleeghuiszorg, gehandicaptenzorg, geleidelijk uitgebreid met
thuiszorg, geestelijke gezondheidszorg (ggz) en verzorgingshuizen
(bejaardenoorden)
● inkomensafhankelijke premie en eigen bijdragen (eigen bijdragen ook
inkomensafhankelijk)
- gestort in Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten (AFBZ)
● aanspraken op zorg in natura of persoonsgebonden budget (PGB)
● onafhankelijke indicatiestelling door CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg)
, ● regionale zorgkantoren maken afspraken met zorgaanbieders over
prijzen en budgetten (binnen regiobudget) → Hebben zelf geen
financieel risico (Ze maken wel afspraken, maar betalen het niet uit)
Is de organisatie en financiering van langdurige zorg houdbaar?
- Nederland duurste land qua publieke uitgaven langdurige zorg (2014), ondertussen
iets gedaald (Zweden boven NL). Dit komt door o.a.:
- de toenemende vergrijzing (levensverwachting stijgt van 81,5 jaar in 2015 naar
bijna 86 jaar in 2040). Maar: niet alle extra levensjaren zijn ongezonde levensjaren,
dus niet per se een probleem.
- Wat wel een probleem is het dat aantal ouderen toeneemt t.o.v. jongeren.
- Gevolg: de zorgafhankelijkheid van de bevolking neemt toe
( verhoudingen tussen werkenden en ouderen wordt minder → eerst 6
werkenden op 1 oudere, nu gaan we naar 2 werkenden op 1 oudere)
- Dit leidt tot een forse uitgavenstijging op lange termijn (want langdurige
zorgkosten stijgen sterk met de leeftijd → grootste stijging bij 80+’ers,
vrouwen daarbij hogere langdurige zorgkosten dan mannen. Dit komt
omdat vrouwen langer leven dan mannen. Dus vrouwen zijn langer alleen
en kunnen in die periode dus geen gebruik maken van zorg van de
echtgenoot. Vrouwen kunnen dus langer voor hun man zorgen dan
mannen voor hun vrouw.)
- Vergrijzing niet alleen een uitgavenprobleem!
● Toenemende spanning tussen arbeidsmarktparticipatie en informele
zorgverlening
● Informele zorg onder druk door kleinere, meer geografisch gespreide families
● Naar verwachting leidt dit tot toenemend beroep op formele zorg
- AWBZ: houdbaar in het perspectief van de vergrijzing?
→ Diagnose Sociaal Economische Raad (2008): Nee!
● Zorgaanspraken te globaal omschreven:
- explosieve groei lichte indicaties (ondersteuning bij beperkingen)
● Weinig prikkels voor scherpe indicatiestelling
● Weinig prikkels voor doelmatigheid bij zorginkoop
- geen financieel risico zorgkantoren
- geen keuze verzekerden voor zorgkantoor
● Onbeheerste groei PGB’s
- omzeilen regiobudgetten voor naturazorg
- verdringing “gratis” mantelzorg (Mensen gingen PGB
aanvragen voor de (gratis) informele zorg. → betalen van
naasten/mantelzorgers voor de geleverde zorg)
- fraudegevoelig
● Vergoeding wooncomponent bevordert opname in zorginstellingen
Vergroot de hervorming van de langdurige zorg de houdbaarheid van het stelsel?
- Doelen hervorming langdurige zorg (VWS 2013)
● Betere kwaliteit: meer zorg op maat, eigen regie en participatie
● Grotere betrokkenheid in de samenleving: meer voor elkaar zorgen (Niet
, alleen de verantwoordelijkheid van de overheid)
● Financiële houdbaarheid van de langdurige zorg
- Hervorming langdurige zorg in 2015: hoe en waarom?
Hoe?
● overheveling AWBZ-zorg naar:
1. WLZ (24-uurs zorg) – 60% uitgaven
2. Zvw (verpleging & verzorging) – 17% uitgaven
3. WMO (begeleiding) – 18% uitgaven
Waarom?
● sterkere prikkels voor doelmatige zorginkoop bij zorgverzekeraars (Zvw) en
gemeenten (WMO)
● sterkere prikkels voor burgers voor zelfstandigheid (langer thuis wonen) en
inschakelen sociale netwerk (mantelzorg)
● sterkere prikkels voor goede afstemming tussen cure en care (Zvw) en
tussen voorzieningen voor kwetsbare burgers (WMO)
- Wet Langdurige Zorg (WLZ)
● Kenmerken:
- volksverzekering
- verzekeringsrisico ligt bij overheid
- verzekerde heeft wettelijke aanspraken op zorg
- eigen bijdragen afhankelijk van inkomen en vermogen
● Aanspraken:
- op permanent toezicht of 24 uurs-zorg igv blijvende behoefte
- zorg in instellingen, intensieve thuiszorg (VPT of MPT) of PGB
● Indicatiestelling:
- CIZ indiceert aard, inhoud en omvang zorg m.b.v. zorgprofielen
- zorgaanbieder vult indicatie in via individueel zorgplan
● Uitvoering/zorginkoop:
- regionaal zorgkantoor koopt zorg in namens zorgverzekeraars
● Kostenbeheersing:
- wettelijke maximumtarieven per zorgzwaartepakket (ZZP)
- regiobudget voor zorgaanbieders
- Kwaliteitsbudget verpleeghuiszorg
● apart kwaliteitsbudget gedurende ingroeifase 2019-2021
● zorgorganisaties maken hierover afspraken met zorgkantoor op basis van
kwaliteitsplan
● Landelijk richtsnoer: 85% budget voor extra medewerkers, 15% voor “andere”
investeringen in kwaliteit
- Verpleging en verzorging van AWBZ naar Zvw
● Nieuwe aanspraak wijkverpleging in Zvw
● Voor wijkverpleging geen eigen risico
● Zorginkoop door individuele risicodragende verzekeraars
● Indicatiestelling door zorgaanbieders (wijkverpleegkundigen) zelf
- Begeleiding van AWBZ naar WMO
WMO 2015:
● gemeenten verantwoordelijk voor ondersteuning mensen met beperking,
chronisch psychische of psychosociale problemen
, ● wettelijk vastgelegd dat oplossing primair ligt bij eigen omgeving
● pas als eigen omgeving en algemene voorzieningen geen oplossing kunnen
bieden, komen burgers in aanmerking voor een maatwerkvoorziening, met
keuze voor PGB
● gemeenten kunnen eigen bijdragen in rekening brengen
- vanaf 2019: uniform “abonnementstarief” (max. € 17,50 per maand)
● Grootste geldstroom 3 & 4 (zie dia)
- Hervorming langdurige zorg: goede prikkels?
● Wordt “zo lang mogelijk thuiswonen” effectief gestimuleerd?
● Voor gemeenten en zorgverzekeraars is het financieel aantrekkelijk als
kwetsbare ouderen zo snel mogelijk WLZ-zorg aanvragen:
- verzekeraars en gemeenten zijn risicodragend, zorgkantoren niet
- en er bestaat overlap (grijs gebied) tussen aanspraken op WLZ, Zvw
en WMO
- wat leidt tot een fors afwentelingsrisico op de WLZ
- Doelen hervorming (enigszins) behaald?
1. Kwaliteit, zorg op maat, zelfredzaamheid en participatie? (SCP-evaluatie)
● Ervaren kwaliteit van leven niet veranderd
● Minder mensen verblijven in een instelling
● Mensen met beperkingen wonen langer zelfstandig (maar soms te
lang)
● Maatschappelijke participatie blijft beperkt
● Zelfredzaamheid neemt iets toe
● Gebrekkige afstemming op grensvlakken zorg tussen WLZ-Zvw-Wmo
2. Meer voor elkaar zorgen? (SCP-evaluatie)
● Aandeel mantelzorgers onder volwassenen blijft constant (ca. 1/3)
● Overbelasting mantelzorgers is knelpunt
3. Financiële houdbaarheid?
● Groei uitgaven vlakt af (vanaf 2013), uitgezonderd wijkverpleging
● Vanaf 2018 forse investeringen in verpleeghuiszorg
5.4 College: Het Nederlandse zorgstelsel vanuit juridisch perspectief gezien zie ppt!
‘bij of krachtens’
bij: regering maakt de regels (Medebewind)
krachtens: niet zelf doen, maar overlaten aan lagere overheden (bijv. gemeenten
→ zij mogen zelf de regels maken)
Rechtsgebieden
- Internationaal recht:
● Staatssoevereiniteit (Je houdt je aan de wetgeving van je eigen land
(Nationaal) maar ook aan die van andere landen (Internationaal))
● Verdragen tussen landen
- Nationaal recht
● Onderverdeling in het positiefrecht hangt samen met de rol van de Staat in
het recht.
- Publiekrecht
