Eindopdracht: De spanning tussen
haalbaarheid en noodzaak
METHODISCH
HANDELEN IN
HET SOCIALE
DOMEIN
[je naam]
Inhoudsopgave [je werk]
Hoofdstuk 1: Maatschappelijk probleem..........................................................2
,Hoofdstuk 3: Uitwerking.................................................................................7
Hoofdstuk 6: Reflectie..................................................................................14
Bijlages....................................................................................................... 16
BIJLAGE 2 Contact met het Oranjefonds.........................................................20
Inleiding
Mijn naam is [..], ik woon met mijn drie kinderen in de wijk [..] in [..]. Voor de module
methodisch handelen in het sociale domein maak ik deze eindopdracht ‘de spanning
tussen haarbaarheid en noodzaak’ om de module te behalen. Ik beschrijf een
beleidsvoorstel voor een gemeentelijk orgaan. In mijn dagelijks leven werk ik als
woonbegeleider voor een kwetsbare doelgroep, waarbij ik in mijn werk regelmatig te
maken krijg met jongeren die hun weg in het leven proberen te vinden. In mijn
omgeving ervaar ik regelmatig overlast van hangjongeren, zowel in mijn woonwijk als
rond mijn werkplek. Groepen jongeren verzamelen zich vaak op straat en in parken,
wat regelmatig leidt tot spanningen in de buurt. Vanuit deze ervaring ben ik
gemotiveerd om de problematiek van de overlast door hangjongeren in Apeldoorn
verder te onderzoeken en beleidsmatige oplossingen te verkennen.
Ik ben werkzaam bij [..], een kleinschalig [..]in het centrum van Apeldoorn. [..] biedt
woonruimte en begeleiding aan mensen met een verstandelijke beperking.
Als begeleider [..] bij [..] speel ik een essentiële rol in het dagelijkse functioneren van
onze locatie aan de Mariannelaan. Mijn werkzaamheden bij [..] zijn het bieden van
dagelijkse ondersteuning aan huisgenoten 1, het opstellen en uitvoeren van
persoonlijke begeleidingsplannen, het coördineren van zorg en ondersteuning en het
onderhouden van contacten met familie en andere zorgverleners. Ik richt me op het
bevorderen van zelfstandigheid, sociale interacties en deelname aan de
gemeenschap voor onze huisgenoten.
Onze doelgroep bestaat uit mensen met een verstandelijke beperking die behoefte
hebben aan een veilige en ondersteunende woonomgeving. Deze groep varieert in
leeftijd en achtergrond, maar delen de behoefte aan begeleiding en ondersteuning
om een kwalitatief goed en zelfstandig leven te leiden.
1
,Hoofdstuk 1: Maatschappelijk probleem
Samenvattende beschrijving van het probleem op lokaal niveau.
De overlast van hangjongeren in Apeldoorn is een zichtbaar probleem geworden
voor zowel buurtbewoners als voor professionals die werken met kwetsbare groepen.
Jongeren die zich 's avonds en 's nachts in groepen verzamelen, veroorzaken
geluidsoverlast, vervuiling, en soms ook vormen van intimidatie tegenover
omwonenden. Deze jongeren worden vaak als overlast gevend ervaren, maar de
oorzaken van hun gedrag zijn vaak complexer dan alleen verveling of rebellie.
In de wijk de Maten komen jongeren samen in parken, bij speeltuinen en op
straatplekken waar weinig toezicht is. De overlast bestaat uit een breed scala aan
gedragingen: harde muziek, het achterlaten van afval, vandalisme, en in sommige
gevallen zelfs fysieke confrontaties met omwonenden. Dit zorgt voor een gevoel van
onveiligheid, vooral onder kwetsbare groepen zoals ouderen en bewoners van
wooninitiatieven zoals [..]. Voor de cliënten van [..] kan deze situatie leiden tot angst
en onzekerheid, wat hun welzijn direct beïnvloedt.
Wat de situatie verergert, is het gebrek aan voldoende voorzieningen en veilige
ontmoetingsplekken voor jongeren in de wijk. Zonder geschikte alternatieven of
begeleiding zijn jongeren geneigd om zich op straat te vermaken, wat tot ongewenste
situaties kan leiden. Het probleem beperkt zich echter niet alleen tot de Maten, maar
komt in meerdere wijken van Apeldoorn voor. Het wijst op een bredere
maatschappelijke trend waarin jongeren zich onvoldoende verbonden voelen met
hun omgeving, een trend die ook in andere steden zichtbaar is.
Relatie met een algemene of landelijke trend
Het probleem van hangjongeren en overlast op lokaal niveau is nauw verweven met
bredere maatschappelijke en landelijke trends. In heel Nederland is de afgelopen
jaren een toename van meldingen van overlast door jongeren in openbare ruimtes
zichtbaar geworden. Uit lokale cijfers blijkt dat er in deze wijken een relatief hoge
werkloosheid onder jongeren is, gecombineerd met lage inkomens en beperkte
onderwijs- en recreatiemogelijkheden (Gemeente Apeldoorn, 2023). Daarnaast
geven buurtbewoners aan dat er onvoldoende toezicht en begeleiding is voor
jongeren, wat ertoe leidt dat zij vaak op straat rondhangen zonder doel of activiteit
(CBS, 2022)
Een belangrijke maatschappelijke ontwikkeling die bijdraagt aan dit fenomeen is de
verschuiving in jeugdwerk en vrijetijdsbesteding. Waar voorheen jongeren via
scholen, verenigingen of buurthuizen gestructureerde begeleiding kregen, is er de
laatste jaren een afname van dergelijke voorzieningen. Jeugd- en jongerenwerkers
zijn in veel gemeenten wegbezuinigd of hebben minder middelen tot hun
,beschikking. Dit gat in begeleiding en activiteiten resulteert in een gebrek aan
positieve rolmodellen of gestructureerde tijdsbesteding voor veel jongeren.
Daarnaast speelt de toenemende individualisering en digitalisering van de
samenleving een rol. Jongeren groeien op in een wereld waarin sociale media en
online interacties een groot deel van hun dagelijkse leven bepalen. Dit kan leiden tot
gevoelens van eenzaamheid en vervreemding, vooral als er geen reële
ontmoetingsplekken zijn. De straat fungeert dan als een soort toevluchtsoord, waar
jongeren hun behoefte aan sociale interactie in vervulling proberen te brengen. Deze
trend wordt versterkt door een bredere maatschappelijke druk om te presteren,
waardoor jongeren soms vastlopen in hun ontwikkeling en zich terugtrekken uit
traditionele maatschappelijke structuren.
De druk op het onderwijs en de werkgelegenheid draagt hieraan bij. Jongeren voelen
zich vaak buitengesloten als zij geen aansluiting vinden in het reguliere
onderwijssysteem of als zij moeilijk toegang krijgen tot de arbeidsmarkt. In Apeldoorn
is er een relatief hoge werkloosheid onder jongeren vergeleken met andere steden
van vergelijkbare grootte. Deze situatie zorgt ervoor dat jongeren vaker op straat
rondhangen, wat bijdraagt aan de waargenomen overlast.
Toekomstvoorspelling bij ongewijzigd beleid.
Als er niets verandert aan de huidige situatie, zullen de problemen op lange termijn
waarschijnlijk toenemen. De overlast kan leiden tot verdere polarisatie tussen de
jongeren en de gemeenschap. Voor omwonenden kan het gevoel van onveiligheid
toenemen, wat hun betrokkenheid bij de buurt kan verminderen. Bewoners kunnen
zich terugtrekken, en dat kan resulteren in een sociaal geïsoleerde wijk, waar
wantrouwen en spanningen de boventoon voeren. Vooral voor kwetsbare groepen,
zoals de cliënten van [..], kunnen de gevolgen ernstig zijn. De stress en angst die zij
ervaren door de aanwezigheid van overlast gevende jongeren kunnen hun mentale
gezondheid en hun algehele welzijn negatief beïnvloeden.
Voor de gemeente Apeldoorn betekent ongewijzigd beleid dat de sociale cohesie in
wijken zoals de Maten verder onder druk komt te staan. Zonder een gezamenlijke
aanpak waarin zowel de behoeften van jongeren als de zorgen van de
buurtbewoners centraal staan, kan het vertrouwen in de effectiviteit van het
gemeentelijke beleid afnemen. Bovendien leidt het niet aanpakken van de oorzaken
van de overlast tot meer incidenten en hogere kosten voor handhaving, politie-inzet
en reparatie van schade aan de openbare ruimte.
Conclusie.
De problematiek van hangjongeren in Apeldoorn is een lokaal symptoom van
bredere maatschappelijke trends zoals de afname van gestructureerde
jeugdvoorzieningen en de individualisering van de samenleving. Deze overlast zorgt
voor spanningen in wijken en treft vooral kwetsbare groepen. Zonder passend beleid
dreigen deze problemen zich te verergeren, wat negatieve gevolgen zal hebben voor
zowel de sociale cohesie als de veiligheid in de buurt. Het is daarom van essentieel
belang dat er op lokaal niveau naar oplossingen wordt gezocht die aansluiten bij de
bredere nationale en maatschappelijke ontwikkelingen.
,Hoofdstuk 2: Analyse
Statistische gegevens over de omvang van het probleem op lokaal niveau.
In de afgelopen jaren is er een duidelijke stijging te zien in meldingen van overlast
door hangjongeren in Apeldoorn, vooral in wijken zoals de Maten. Volgens een
recente analyse van de gemeente Apeldoorn, gebaseerd op meldingen bij het
buurtmeldingssysteem en de politie, waren er in 2023 ruim 320 meldingen van
overlast door groepen jongeren in de wijk de Maten (Centraal Bureau voor de
Statistiek, 2022). Dit is een stijging van 12% ten opzichte van het jaar daarvoor. De
meldingen variëren van geluidsoverlast en vandalisme tot intimidatie van
buurtbewoners. Daarnaast tonen gegevens van buurtbewoners, verzameld door het
wijkpanel de Maten, aan dat meer dan 40% van de bewoners zich onveilig voelt door
de aanwezigheid van hangjongeren in openbare ruimtes, vooral tijdens de
avonduren.
De overlast concentreert zich met name in parken, speeltuinen en op pleinen, waar
jongeren samenkomen. Uit een anonieme enquête onder jongeren in de leeftijd van
15-23 jaar, uitgevoerd door de gemeente, bleek dat veel van deze jongeren zich
vervelen en geen toegang hebben tot betaalbare of toegankelijke vrijetijdsactiviteiten.
Dit wijst op een structureel probleem waarin jongeren zich onvoldoende gezien en
gesteund voelen door de lokale gemeenschap en het beleid.
Direct manifesteert de overlast zich in vorm van hinderlijk gedrag van jongeren, zoals
het gebruik van alcohol en drugs, luidruchtig samenscholen en vernielingen aan
publieke en private eigendommen (Leidelmeijer, Bogaerts, & Roet, 2010). Dit leidt tot
gevoelens van onveiligheid bij bewoners en een negatieve beleving van de
leefbaarheid in de buurt. Sommige bewoners vermijden het gebruik van bepaalde
voorzieningen, zoals buurtwinkels of parken, uit angst voor confrontaties.
Indirect leidt de overlast tot bredere maatschappelijke problemen, zoals het
verslechteren van de sociale cohesie binnen de wijken. Buurtbewoners trekken zich
terug uit de gemeenschapszin, wat de leefbaarheid nog verder onder druk zet
(Centraal Bureau voor de Statistiek, 2022). Daarnaast heeft de overlast een negatief
effect op de economische situatie in de wijken, doordat bedrijven minder klanten
trekken en hun activiteiten soms zelfs verplaatsen. Dit versterkt de neerwaartse
spiraal van sociaaleconomische achteruitgang.
Vergelijking van de lokale problematiek met de algemene/landelijke trend.
Hoewel de overlast in Apeldoorn fors is toegenomen, volgt deze trend de bredere
landelijke ontwikkeling. In heel Nederland is er een stijging te zien in het aantal
meldingen van jeugdoverlast, vooral tijdens en na de coronapandemie. Het CBS
rapporteerde dat er in 2022 landelijk een toename van 15% was in meldingen van
overlast door jongeren, vergeleken met 2019. Vooral in steden met een vergelijkbare
grootte als Apeldoorn, zoals Amersfoort en Arnhem, zijn er vergelijkbare stijgingen
zichtbaar.
De landelijke trend laat daarnaast zien dat er een gebrek is aan preventieve
jeugdzorg en jeugdwerk, met name in achterstandsbuurten. Deze afname van
gestructureerde jeugdinterventies draagt bij aan de toename van het aantal jongeren
dat overlast veroorzaakt. In Apeldoorn is er de laatste jaren veel bezuinigd op
jeugdwerkers en buurtinitiatieven, wat een negatief effect heeft gehad op het
tegengaan van dit probleem.
, Beschrijving van het actuele gemeentelijke beleid.
Op lokaal niveau zijn er verschillende methodische en beleidsmatige oplossingen
geïmplementeerd om de overlast van hangjongeren te verminderen. Er is een
integraal veiligheidsplan uitgebracht door de gemeente Apeldoorn (Gemeente
Apeldoorn, 2022). Daarnaast vraagt de gemeente Apeldoorn op hun website overlast
van (hang)jongeren te melen, zodat de gemeente hierop kan acteren. Jongeren
kunnen dan door middel van buurtcoaches en jongerenwerkers worden begeleid
naar zinvolle activiteiten, zoals sport, onderwijs of werk. Deze aanpak richt zich op
preventie door jongeren te betrekken bij de samenleving en hun vaardigheden te
ontwikkelen.
Beleidsmatig heeft de gemeente Apeldoorn in samenwerking met politie en
jeugdzorg de focus gelegd op een integrale aanpak. Hierbij wordt niet alleen gekeken
naar handhaving, maar ook naar de onderliggende oorzaken van de problematiek,
zoals sociaaleconomische achterstanden en gezinsproblematiek. Er wordt
bijvoorbeeld ingezet op preventieprogramma's en samenwerking met scholen om
jongeren op tijd te signaleren en te ondersteunen (Gemeente Apeldoorn, 2022).
Beschrijving van de actuele interventies door het sociaal werk.
Het sociaal werk heeft een unieke rol in het aanpakken van de overlast door
hangjongeren in Apeldoorn. Een van de belangrijkste mogelijkheden ligt in het
inzetten van bewezen methodieken, zoals oplossingsgericht werken en positieve
gedragsinterventies. Deze methoden zijn effectief gebleken in het motiveren van
jongeren om hun gedrag te veranderen en hen te begeleiden naar zinvolle
activiteiten, zoals werk, onderwijs of sport (Stichting Join Us, 2021). Door jongeren
op een positieve manier te benaderen en hen te betrekken bij hun eigen toekomst,
kan sociaal werk bijdragen aan het voorkomen van verdere escalatie van de overlast.
Een ander belangrijk aspect is de aanwezige expertise binnen de gemeente en wijk.
In Apeldoorn zijn er verschillende lokale jongerenwerkers en buurtcoaches actief die
een goede band hebben opgebouwd met de jongeren in de buurt. Deze
professionals kunnen vroegtijdig signalen oppikken en werken samen met scholen,
jeugdzorg en de politie om een gecoördineerde aanpak te ontwikkelen. Dit zorgt voor
een integrale aanpak waarbij zowel preventie als begeleiding centraal staan
(Gemeente Apeldoorn, 2022).
Financiële middelen blijven een uitdaging, maar er zijn kansen voor de toekomst. Zo
hebben andere gemeenten laten zien dat investeringen in preventieve programma’s,
zoals het aanbieden van laagdrempelige activiteiten en ontmoetingsplekken voor
jongeren, bijdragen aan een afname van overlast. In steden zoals Rotterdam en
Utrecht hebben soortgelijke initiatieven succes geboekt door jongeren actief te
betrekken bij het ontwerpen van deze programma's, wat hun eigenaarschap en
betrokkenheid vergroot (Movisie, 2021).
Daarnaast is er politieke wil binnen Apeldoorn om het probleem aan te pakken. De
gemeente erkent de problematiek en zet in op integrale samenwerking met diverse
partners, zoals wijkteams, scholen en de politie. Dit biedt sociaal werkers de kans om
hun methodieken te versterken en hun positie als bruggenbouwer in de wijk te
benutten.
