Samenvatting
Uitgebreide samenvatting - H3 Maatschappijleer
- Vak
- Maatschappijleer
- Niveau
- HAVO
Alle dikgedrukte begrippen zijn belangrijk.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 11 pagina's
Voorbeeld 2 van de 11 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Maatschappijleer SV hst. 33.1
Politiek kun je het beste omschrijven als het nemen van allerlei besluiten om het land te
besturen. De besluiten van politici hebben veel invloed op ons leven. Het gaat om zaken die van
algemeen belang zijn omdat veel mensen er nu of later mee te maken krijgen. Dit kan op gebied van:
- Welvaart
- Volksgezondheid
- Infrastructuur
- Onderwijs
- Buitenlandse zaken
- Openbare orde en veiligheid
Om al dit soort zaken te regelen is geld nodig. Daarom betalen we belasting. Maar daardoor
profiteren we ook van alle voorzieningen.
Een democratie is een bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed
uitoefent op de politieke besluitvorming. Het oudste bekende voorbeeld van een directe
democratie is de stad Athene uit de Griekse oudheid. Hier stemde de bevolking op het centrale
stadsplein gezamenlijk over belangrijke besluiten. Het was wel een beperkte democratie omdat
alleen mannen mee mochten stemmen.
Een overblijfsel van deze directe democratie is het referendum, waarbij kiesgerechtigden
burgers rechtstreeks mogen stemmen over een politiek vraagstuk of
wetsvoorstel. Ondanks de referenda heeft Nederland net als de meeste andere landen geen
directe maar een indirecte democratie. Daarin neemt het volk niet zelf de beslissingen, maar laat dit
over aan gekozen vertegenwoordigers in het parlement. Daarnaast kunnen de
volksvertegenwoordigers zich grondig verdiepen in allerlei ingewikkelde onderwerpen waar je als
burger geen tijd voor hebt. We spreken bij indirecte democratie ook wel van een parlementaire
democratie omdat de gekozen vertegenwoordigers samen het parlement vormen.
De rechtsstaat met zijn grondrechten vormt het fundament van onze democratie. Dankzij die
grondrechten kun je invloed uitoefenen. We zetten de belangrijkste kenmerken, die in Nederland zijn
vastgelegd in de grondwet, op een rijtje. Burgers hebben politieke grondrechten:
- Alle Nederlanders vanaf 18 jaar hebben het recht te kiezen en verkozen te worden.
- Iedereen mag een politieke partij of vereniging oprichten.
- Iedereen mag demonstreren of op een andere manier zijn mening uiten.
Over de politieke besluitvorming staan belangrijke regels in de grondwet:
- De regering en het parlement maken samen de wetten.
- Wetten gaan pas gelden als de meerderheid in het parlement daartoe besluit.
Ondanks het meerderheidsperceptie houdt een democratie rekening met de rechten van
minderheden. Hierdoor kunnen grondrechten niet zomaar worden afgeschaft, ook niet als de
meerderheid dat zou willen.
Er is persvrijheid. Journalisten bepalen zelf waar ze over berichten en op welke manier ze dat doen.
De meeste Europese landen werden pas in de 19 e eeuw een democratie. In Nederland ligt sinds 1848
de macht niet meer bij de koning, maar bij de gekozen volksvertegenwoordigers. Eerst mochten
, lange tijd alleen rijke mannen stemmen. Dat veranderde pas met de invoering van het algemeen
kiesrecht, in 1917 voor mannen en in 1919 voor vrouwen.
We spreken van een dictatuur wanneer alle macht in handen is van één persoon of een
kleine groep mensen. Dictaturen kunnen erg van elkaar verschillen. Naast alleenheerschappij
van personen zijn er ook dictaturen die gebaseerd zijn op een ideologie. In die landen heeft de
communistische partij alle macht en hebben burgers weinig tot geen individuele vrijheden. Er zijn
ook landen waar fascistische partijen aan de macht zijn. Fascisten zijn sterk nationalistisch en wijzen
de democratie af. Een andere vorm is de religieuze dictatuur, zoals Iran. Daar is de
machtsuitoefening volledig gebaseerd op de islamitische wetgeving. Het volk kiest er weliswaar een
parlement en de president, maar voor alle politieke besluiten is goedkeuring nodig van niet-gekozen
geestelijke leiders. Ten slotte kennen we militaire dictaturen, daar heeft het leger alle macht.
Dictaturen komen meestal tot stand na een staatsgreep waarbij een dictator met behulp van het
leger de macht grijpt. Dictaturen hebben meestal de volgende eigenschappen:
- Een machtenscheiding ontbreekt
- De grondrechten worden niet gerespecteerd
- Er bestaat geen vrije pers
- Oppositiepartijen zijn vaak verboden
- Er is een grote politieke rol voor de militairen
- Er is meestal sprake van verkiezingsfraude
- De regering kan snel en efficiënt besluiten nemen
3.2
Bijna alle politieke partijen ontstaan uit een ideologie, een samenhangend geheel van
ideeën over de gewenste inrichting van de samenleving. Daarbij gaat het vooral om
twee vragen:
Welke waarden en normen staan centraal?
economische vrijheid hoort bij een andere ideologie dan bijvoorbeeld gelijkheid.
Wat is de gewenste rol van de overheid op sociaaleconomisch gebied?
Links wil ongelijkheid tussen mensen verminderen met onder andere goede uitkeringen en andere
voorzieningen. De overheid moet de zwakkeren beschermen en moet een grote rol spelen. Rechts
wil zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaaleconomisch gebied. Eigen
verantwoordelijkheid staat groot in beeld bij rechts.
Sociaaldemocratie Christendemocratie Liberalisme
- Eerlijke verdeling van - Gespreide - Persoonlijke vrijheid.
inkomen, kennis en verantwoordelijkheid. - Economische vrijheid.
macht. - Zorgzame
- Bescherming van de samenleving.
zwakkeren.
Benadrukt de rol van de Benadrukt de Benadrukt de belangen van het
overheid op sociaaleconomisch verantwoordelijkheid van individu en het bedrijfsleven.
terrein. burgers voor elkaar.
Sturende overheid om sociale Aanvullende rol van de Terughoudende overheid die
gelijkheid tot stand te brengen. overheid ter ondersteuning orde en gezag handhaaft.
van particuliere organisaties.
Naast de genoemde ideologieën die hierboven in de tabel staan, moet je er nog meer weten. Het
populisme: het populisme is vooral sterk nationalistisch, voor het eigen land opkomen dus. De
partijen die dit zijn, spreken via de zogenaamde ‘wil van het volk’.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper melissa2005ve. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53022 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen