Samenvatting recht en ethiek
Recht en Ethiek
Recht en Ethiek....................................................................................................................... 1
Hoofdstuk 2 Afhankelijkheid en zelfbeschikking...................................................................2
Hoofdstuk 3 Werken in een relatie.......................................................................................5
Hoofdstuk 4 Werken in een organisatie...............................................................................8
Hoofdstuk 5 Zorgverleners in een samenleving.................................................................10
Hoofdstuk 6 Professionaliteit.............................................................................................14
Hoofdstuk 7 Verklaring van de termen...............................................................................16
Hoofdstuk 1 Recht en gezondheidszorg............................................................................18
Hoofdstuk 2....................................................................................................................... 20
Hoofdstuk 3 Kwaliteit van zorg...........................................................................................27
Hoofdstuk 4 Het beroepsgeheim.......................................................................................30
Hoofdstuk 5 De behandelingsovereenkomst.....................................................................34
Hoofdstuk 6 Dossier en inzage..........................................................................................37
Hoofdstuk 8 De positie van ouders en hun kinderen in de behandelingsovereenkomst.....41
Hoofdstuk 9 Gedwongen zorg...........................................................................................45
Hoofdstuk 12 Civielrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid...................................49
, Samenvatting recht en ethiek
Hoofdstuk 2 Afhankelijkheid en zelfbeschikking
Nadenken over wat goed is, is de belangrijkste vraag in de ethiek.
3 soorten bedenkingen bij het ideaal van zelfbeschikking:
1. Ten eerste dat zelfbeschikking op zichzelf misschien wel niet zo ideaal is, met de
vraag wat dat voor consequenties heeft
2. Ten tweede dat zelfbeschikking niet altijd mogelijk is, en de vraag wat dan goede
zorg is
3. Ten derde dat tegenover zelfbeschikking ook andere waarden staan; wat zijn dan
goede redenen om inbreuk op de zelfbeschikking te maken?
Zelfbeschikking of autonomie: zelf de beslissingen nemen, zelfregie en onafhankelijkheid.
De kern van wat we bedoelen met autonomie of zelfbeschikking: wie de gevolgen van een
besluit ondervindt, heeft er recht op deel te nemen aan de besluitvorming. En als je de enige
die de gevolgen moet dragen, dan dien je ook als enige het desbetreffende besluit te kunnen
nemen.
Vraag (zorgvragers) en aanbod (zorgverleners) komt niet altijd overeen. Dit komt door:
Het aanbod ontbreekt. De cliënt vindt iets belangrijk of vraagt iets dat er niet is, of
dat onhaalbaar is. (21u warme maaltijd)
Het gevraagde is niet goed. De cliënt vraagt iets dat volgens de professionals niet is
afgewezen. (röntgenfoto bij een blauw plek)
De vraag wordt niet gesteld. De zorg is juist nodig, maar de zorgvrager beseft dat
niet.
Daarnaast heeft het te maken met de toestemmingsvereiste. Zonder toestemming mogen in
het lichaam geen ingrepen gedaan worden.
Toestemmingsvereiste: zonder toestemming geen zorg en geen behandeling
Bij de Wet geneeskundige behandelovereenkomst (WGBO) moet de zorgvrager
toestemming geven voor de behandeling of verpleging. De zorgverlener is vooral
verantwoordelijk voor de kwaliteit van de dienst.
Belangrijke punten in de wet geneeskundig behandelingsovereenkomst:
Geen behandeling of verpleging zonder toestemming
Het recht op informatie over de behandeling, de daaraan verbonden risico’s, de
alternatieven, de te verwachten resultaten en de gevolgen van niet-behandelen
Het recht op geen informatie
Het recht niet onnodig in het bijzijn van anderen behandeld te worden
Het recht op inzage in en afschrift van het dossier
Verbod voor de zorgverlener om de overeenkomst op te zeggen
Het plicht van de patiënt tot het geven van inlichtingen en medewerking
Niet iedereen is in staat tot zelfbeschikking. Zelfbeschikking betekent niet alleen de
theoretische mogelijkheid, maar ook het vermogen om zelfstandig te besluiten. Voor
zelfstandig kiezen moet een voorwaarde vervuld zijn het vermogen om zich de keuzes en
hun gevolg te realiseren.
Beslissingsbekwaamheid: op dit moment het vermogen hebben dat nodig is voor het
maken van gewichtige keuzes. Beslissingsbekwaamheid is een verstandelijk vermogen;
samenhangend met 2 mentale vaardigheden:
1. Informatie kunnen verwerken
2. Gevoelens en impulsen meester kunnen blijven: afstand kunnen nemen, de zaken in
hun verband zien, de lange termijn erbij betrekken
, Samenvatting recht en ethiek
Partiële beslissingsbekwaamheid: het verwerkingsvermogen dat voldoende is voor de
oplossing van een eenvoudig probleem, kan falen bij een ingewikkeld probleem.
Bij zorgvuldigheidseisen moet sprake zijn van een uitdrukkelijk verzoek en van herhaald
overleg. Zorgvuldigheidseisen bij levensbeëindiging op verzoek:
a. Er is een vrijwillig en weloverwogen verzoek van de patiënt
b. Er is sprake van uitzichtloos en ondraaglijk leiden
c. De patiënt is voorgelicht over diens situatie en vooruitzichten
d. Er is geen redelijke andere oplossing
e. Er is een andere, onafhankelijke arts geraadpleegd; deze heeft de patiënt gezien en
schriftelijk bevestigd dat aan de voorgaande eisen is voldaan
f. De levensbeëindiging heeft zorgvuldig plaatsgevonden
Beslissingsbekwaamheid is afhankelijk van de situatie. Het blijf moeilijk om een beslissing te
accepteren, als je zelf iets heel anders zou doen. De patiënt verstaan in zijn of haar
eigenheid is een van de moeilijkste opgaven waar verpleegkundigen voor staan.
Zorgvragers hebben recht op alle informatie die van invloed kan zijn op hun beslissing. Dit
recht van de zorgvrager leidt tot een plicht voor de zorg verlenende instelling. Naast recht op
alle informatie, is goede informatie en communicatie ook belangrijk.
Informed consent: voor een goed besluit, is informatie voor nodig.
Belemmeringen in de communicatie zijn wezenlijk verschillend van tekortkomingen in de
beslissingsbekwaamheid. Goede communicatie is dus belangrijk.
Er zijn in de gezondheidszorg allerlei situaties waarin het respecteren van zelfbeschikking
niet zonder meer zelfsprekend is. Het is niet vanzelfsprekend om alleen maar de waarde van
zelfbeschikking mee laten wegen, en geen andere, zoals rechtvaardigheid of schade voor
derden, of risico’s voor de zorgvrager. Er zijn veel situaties waarvan iedere verpleegkundige
aanvoelt dat er behalve het instemmen met de wil van de zorgvrager ook andere keuzes
verwantwoord zouden kunnen zijn.
Enkele benaderingen van ethische keuzes:
1. Deugdenethiek: wat kenmerkt een goed mens? (de eigenschappen die nodig is om
iets goed te doen)
2. Plichtethiek: de handeling beoordelen op grond van morele waarden (de aard van
een handeling zelf)
3. Gevolgenethiek: wat levert het beste resultaat? (de gevolgen van het handelen)
4. Zorgethiek: uitgaan van de specifieke zorgsituatie (de relatie tussen de betrokken
mensen)
Deugdenethiek: de kwaliteiten van de handelende persoon staat, in ons geval de
verpleegkundige, centraal. Je kunt als het ware proberen te laten zien wat je waard bent, of
het voorbeeld te volgen van een verpleegkundige die je bewondert, niet alleen omdat ze
haar werk naar behoren doet, maar daarin ook laat zien een goed mens te zijn.
Plichtethiek: de benadering waarin je vooral kijkt naar de betekenis van een behandeling
zelf, los van gevolgen of omstandigheden.
Gevolgenethiek: kijkt vooral naar de resultaten van een handeling. De keuze wordt
afhankelijk gemaakt van een afweging van de gevolgen.
Schadeprincipe: de schade wordt in de afweging belangrijker gevonden dan de
tevredenheid van degene die zijn zin krijgt.
, Samenvatting recht en ethiek
Paternalisme: de naam voor een verhouding of denkwijze waarbij iemand beslissingen voor
een ander neemt. (paternalistische verpleegkundigen beslissen zelf, omdat zij aannemen
beter te weten wat goed is voor de zorgvrager).
Moralisme: de benadering waarin mensen hun eigen moraal proberen op te leggen aan
anderen.
Zorgethiek: ethische vragen en problemen spelen zich altijd binnen concrete situaties af en
betreffen alle betrokkenen. Respect voor zelfbeschikking is volgens de zorg ethische
benadering een niet-passend begrip in die situatie, maar aandacht geven is belangrijker.
Het is niet goed mogelijk om vanuit slechts één benader, bijvoorbeeld vanuit de gevolgen,
grondig te onderzoeken waar je in een bepaalde probleemsituatie goed aan doet. Je hebt als
het ware te maken met ongelijksoortige argumenten en dat bemoeilijkt het maken van een
keuze.
