Samenvatting recht en ethiek
Hoofdstuk 1 Recht en gezondheidszorg
Recht: het geheel van overheidsregels dat op een bepaald moment in de samenleving geldt.
Het doel is: het ordenen van de samenleving en het geven van regels om conflicten op te
lossen, zodat de orde kan terugkeren. Het wordt gezien als een belangrijk instrument om de
samenleving te beïnvloeden. De inhoud van het recht wordt door de politiek bepaald en
verschilt per land.
Rechtsbronnen zijn vindplaatsen van het recht. Er zijn er 4:
Wet: belangrijkste vindplaats. Wetten zijn algemeen geldende regels afkomstig van
een overheidsorgaan.
Jurisprudentie: verzamelde rechtspraak. Alle rechterlijke uitspraken staan hierin.
ECLI staat voor European Case Law Identifier. Dit is het Europees nummer.
Vervolgens komt het land waarin de uitspraak is gedaan. Daarna de afkorting van het
rechtelijk college en ten slot het jaar en nummer van de uitspraak. Bijvoorbeeld
ECLI:NL:HR:2019:200. Europa, Nederland, Hoge Raad, 2019, uitspraak nummer 200
Internationaal verdrag: steeds meer invloed op nationale recht.
Gewoonte: een gewoonte die niet in een wet is vastgesteld. Het moet gaan om een
vaststaand en door iedereen in een bepaalde sector erkend gebruik dat in die kring
ook als ‘recht’ wordt ervaren (bijvoorbeeld handjeklap bij veehandelaren)
Rechtsgebieden zijn deelgebieden van het recht. Er zijn 5 rechtsgebieden:
Burgerlijk recht: geeft regels voor de rechtsverhouding tussen burgers (en
bedrijven) onderling. (Koopovereenkomst tussen koper en verkoper). Er is geen
opsporingsdienst die controleert of iedereen zich aan de regels van het burgerlijk
recht houdt. De rechten en plichten uit het burgerlijk recht staan in het Burgerlijk
Wetboek. Hier staat de Wet op de geneeskundig behandelovereenkomst ook in. Het
wetboek van burgerlijke rechtsbevordering beschrijft de procesregels van het
burgerlijk recht.
Bestuursrecht: rechtsgebied dat de regels beschrijft voor de ordenende taak van de
overheid. (belastingwetgeving, milieuwetgeving). Wet BIG en Wet kwaliteit, klachten
en geschillen zorg staat hier ook in.
Staatsrecht: rechtsgebied dat de regels beschrijft voor de democratische organisatie
van de overheid en voor de verhouding tussen burger en overheid. Het beschrijft de
grondrechten van burgers. De grondwet vormt de grondslag van het staatrecht.
Strafrecht: krijgt de meeste aandacht in de media. Rechtsgebied waarin bepaalde
gedragingen strafbaar worden gesteld en waarin regels worden gegeven voor
opsporing, vervolging en berechting. Zorgverleners die buiten zijn deskundigheid
optreedt en schade kan veroorzaken is strafbaar.
Internationaal recht: rechtsgebied met de regels voor de rechtsverhouding tussen
staten. EVRM staat voor Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de
mens en de fundamentele vrijheden. Hierin staan de mensen- en burgerrechten in.
Het wordt zo genoemd als het om de invloed gaat van internationale verdragen op
ons nationale (gezondheids)recht gaat.
Vervolgen: de officier van justitie brengt de zaak voor de rechter.
Gezondheidsrecht: alle rechtsregels uit de verschillende rechtsgebieden die de
gezondheid(szorg) betreffen.
Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG)
Geeft regels voor de handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg. Onder
individuele gezondheidszorg vallen alle activiteiten in de zorg die worden verricht in verband
met de gezondheid van één individuele persoon, inclusief het doen van onderzoek en geven
van advies. Het richt zich op de kwaliteit van de individuele beroepsoefenaar in de
gezondheidszorg. De wet kent een stelsel van registratie, titelbescherming en tuchtrecht voor
, Samenvatting recht en ethiek
9 zorgberoepen. Ook kent de wet een stelsel van voorbehouden handelingen die uitsluiten
door bevoegde zorgverleners mogen worden verricht.
Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz)
Stelt eisen aan de zorg die zorgaanbieders bieden en geeft een regeling voor de afhandeling
van klachten.
Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO)
Geeft regels voor de hulpverleningsrelatie tussen een individuele patiënt en de zorgverlener.
Dit kan de arts, apotheker, verpleegkundige, verloskundige, fysiotherapeut,
gezondheidspsycholoog, psychotherapeut en tandarts zijn. Het geeft regels over het
beroepsgeheim, behandelingsovereenkomst, dossier en het inzagerecht, informatieplicht en
de toestemming voor een behandeling.
Wet zorg en dwang en de Wet verplichte ggz
De zorgverlener mag in principe alleen behandelen met toestemming van de patiënt en dat
de patiënt zelf beslist over zijn behandeling.
De wet zorg en dwang en de Wet verplichte ggz geven regels voor gedwongen zorg en
opname en voor de positie van een patiënt als hij gedwongen is opgenomen of gedwongen
zorg ondergaat. Beide wetten vallen onder bestuursrecht (wordt gezien als overheidstaak).
Belang van het recht voor de gezondheidszorg
In feite heeft iedere zorgverlener er dagelijks mee te maken, want het gezondheidsrecht
geeft regels voor de verhouding met de patiënt, kent de patiënt een aantal rechten toe en
stelt eisen aan de beroepsuitoefening en aan de kwaliteit van het werk.
Rechtsbeginsel: norm waarvan rechtsregels zijn afgeleid. De 3 belangrijkste zijn:
Zelfbeschikking: vrijheid die ieder mens heeft om zelf te beslissen.
Bescherming: houdt in dat er verantwoordelijkheid moet worden genomen voor
mensen die (dringend) hulp en zorg behoeven.
Gelijkheid en het verbod op discriminatie: iedereen in gelijke omstandigheden
aanspraak behoort kunnen maken op goede zorg.
Moraal: het geheel van waarden en normen dat wordt gehanteerd door een persoon of door
een groep.
Ethiek: het nadenken over en het analyseren van deze moraal. Het bestudeert en analyseert
de waarden en normen die wij hanteren. Het komt tot het antwoord op de vraag wat in een
bepaalde situatie moreel goed is om te doen.
, Samenvatting recht en ethiek
Hoofdstuk 2
Het gezondheidsrecht is onder andere gericht op het bewaken van de medische
professionaliteit van de zorgverlener. Professionaliteit is van belang voor effectieve zorg en
voor het vertrouwen van de samenleving in de gezondheidszorg.
Voor 9 beroepen in de gezondheidszorg ontstaat het recht op het voeren van de titel door
registratie. Als je hebt ingeschreven, mag hij/zij zich de titel van bijvoorbeeld
verpleegkundige geven. Registratie is pas mogelijk als de zorgverlener aan bepaalde
opleidingsvereisten voldoet.
CIBG is een uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
(VWS). Deze houdt de register bij. De registers zijn openbaar, zodat iedereen kan nagaan of
de persoon een titel heeft. De afkorting van CIBG wordt niet meer gebruikt. Het dekt de
lading niet meer.
Het systeem van titelbescherming door registratie geldt voor: (artikel 3-beroepen)
Artsen Fysiotherapeuten
Tandartsen Verloskundigen
Apothekers Verpleegkundigen
Gezondheidszorgpsychologen Physician assistants
Psychotherapeuten
Voor verpleegkundigen zijn er 5 specialismen: (artikel 14-specialismen)
Preventieve zorg bij somatische aandoeningen
Acute zorg bij somatische aandoeningen
Intensieve zorg bij somatische aandoeningen
Chronische zorg bij somatische aandoeningen
Geestelijke gezondheidszorg
De registratie van het beschermde specialisme is 5 jaar geldig. Artsen met een bepaald
specialisme kunnen zich bij de KNMG laten inschrijven in een specialistenregister, waardoor
ook hun specialistentitel is beschermd.
De BIG-registratie is 5 jaar geldig. Daarna wordt getoetst of de ingeschrevene recente
werkervaring heeft en/of over voldoende actuele scholing beschikt.
De wet BIG beschrijft per artikel 3-beroep welke opleidingseisen er gelden en geeft een
omschrijving van het deskundigheidsterrein.
Andere beroepen in de individuele gezondheidszorg kennen geen titelbescherming door
registratie. De titelbescherming bij deze andere beroepen is gebaseerd op het afronden van
een erkende opleiding. (artikel 34-beroepen geldt dus geen wettelijke registratie)
Professionals in de gezondheidszorg die niet worden genoemd in artikel 3 of 34, hebben
geen enkele titelbescherming, zoals dokters- of tandartsassistenten.
De Wet BIG wijst 14 voorbehouden handeling aan die alleen door een arts, en soms door
een tandarts of een verloskundige, zelfstandig mogen worden verricht. Voorbehouden
handelingen zijn handelingen die zoveel deskundigheid vragen dat de uitvoering ervan door
leken te veel risico’s met zich meebrengt voor de patiënt.
Het systeem van voorbehouden handelingen geldt alleen voor het beroepsmatig handelen.
Iemand die zijn echtgenoot insuline-injecties geeft, valt hier niet onder.
, Samenvatting recht en ethiek
Voorbehouden handelingen Voorbehouden aan:
