Dit bestand bevat een samenvatting van de leerstof voor de gehele toets van de EPA 'inleiding oncologische ketenzorg'.
- Samenvattingen van de hoofdstukken uit het boek 'leerboek oncologieverpleegkundige'
- Samenvattingen van de gegeven lessen
Toetsmatrijs
- Fundamentele aspecten inleiding oncologie: hoofdstuk 1
- Pijn binnen de oncologie en pijn en interventiemethoden: hoofdstuk 5.8 +
8.6.2 + weblectures
- Coping: hoofdstuk 1.11.1 + 5.11 + 11.1.2 + weblecture coping
- Delier en depressie: hoofdstuk 5.8.2 + 11
, Fundamentele aspecten ‘inleiding oncologie’ (hoofdstuk 1)
Kanker ontstaat als gevolg van genetische veranderingen in lichaamscellen, die
daardoor veranderen in tumorcellen. Het wordt de laatste jaren in een hoog tempo
duidelijk welke specifieke genetische veranderingen voor elk van de specifieke vormen
van kanker een rol spelen. De kennis over genetische veranderingen vormt een steeds
belangrijker aandeel van de diagnostiek en draagt bij aan de ontwikkeling van nieuwe
geneesmiddelen.
Het ontstaan van kanker
Hoe kanker ontstaat, is nog niet helemaal bekend. Wel is duidelijk dat een aantal
exogene en endogene factoren het risico op kanker kan beïnvloeden:
- Leefstijlfactoren: roken, overgewicht, onvoldoende lichamelijke beweging,
overmatig alcoholgebruik en onverstandig zongedrag
- Verminderd afweersysteem
- Infecties (bijv. hepatitis B of HPV)
- Leeftijd
- Erfelijke factoren
Preventie
‘Het bevorderen van de gezondheid en het voorkomen van ziekmakende invloeden’.
Er zijn 3 vormen van preventie:
- Primaire preventie: gericht op het voorkomen van het ontstaan van kanker
- Secundaire preventie: gericht op het zo vroeg mogelijk ontdekken van kanker en
het geven van een adequate behandeling
- Tertiaire preventie: gericht op het beperken van de gevolgen van de aandoening
en een eventuele tweede tumor te voorkomen.
Exogene factoren
- Roken en alcohol
- Voeding: er is nog veel onduidelijkheid over de rol die voeding speelt bij het
ontstaan van kanker.
- Bewegen: er is een verband gevonden tussen weinig bewegen en het ontstaan
van mammacarcinoom en colerectaalcarcinoom. De Nederlandse norm is
ongeveer 150 minuten per week matig intensieve inspanning, verspreid over 3
dagen, gecombineerd met 2x per week kracht- en/of balansoefeningen. Aan deze
norm voldoet slecht 45% van de bevolking. Er is nog wel onvoldoende duidelijk
hoe bewegen moet worden geoperationaliseerd in termen van intensiteit, duur
en leeftijd. Wel s uit onderzoek gebleken dat meer bewegen bijdraagt aan
gezondheid, zowel lichamelijk als geestelijk. Het verhoogt de QoL en verminderd
de kans op terugkeer van kanker.
- Zonlicht: uv-straling is nodig voor de aanmaak van vitamine D, maar
tegelijkertijd kan overmatige blootstelling de kans op kanker vergroten.
Preventieve maatregelen zijn smeren met minimaal factor 30, uv-werende
kleding, zonnebril en hoofddekking gebruiken en het mijden van de vroege
middagzon.
, - Overgewicht: kan ook weer leiden tot hart- en vaatziekten, diabetes en
beroertes.
- Ioniserende straling
- Beroepsrisico: werken met bijv. asbest, teer en aniline, maar ook bij cytostatica
en radiotherapie
- Geneesmiddelen: cytostatica kan voor nieuwe tumoren en leukemie zorgen
- Infecties: besmetting met het HPV-virus
- Milieu
Endogene factoren
- Hormonale invloeden: hormonen beïnvloeden de groei van weefsels en spelen
ook een rol bij het ontstaan en groei van sommige tumoren, bijv. testosteron
i.c.m. prostaatcarcinoom.
- Genetische factoren: genetische veranderingen kunnen ervoor zorgen dat een
normale cel transformeert en een tumorcel wordt. Het kan ook zijn dat er in de
kiembaan al een mutatie aanwezig is die leidt tot een groter risico op het krijgen
van kanker. Dit betekent dat in alle lichaamscellen van een persoon dezelfde
genetische mutatie aanwezig is.
- Gevolg van andere ziekten: van een aantal ziektebeelden is bekend dat ze op
den duur een verhoogde kans geven op het ontstaan van een maligniteit. Dit is
bijvoorbeeld het geval bij patiënten;
Na hepatitis of bij levercirrose
Met de ziekte van Crohn of cellulitis ulcerosa
Chemopreventie
Chemopreventie is de toediening van geneesmiddelen, vitaminen of andere stoffen met
het doel het risico op kanker te verminderen, de ontwikkeling te vertragen of herhaling
te voorkomen.
Er vinden op grote schaal chemopreventieve onderzoeken plaats naar het
werkingsmechanisme, de bijwerkingen en toepassing van diverse middelen.
Tumorgroei
Het menselijk lichaam bestaat uit verschillende structuren welke weer bestaan uit
cellen die een specifieke functie hebben. In veel organen vindt een voortdurend
afsterven van cellen plaats waarna deze door nieuwe cellen worden vervangen. Het
lichaam bevindt zich op die manier in een voortdurende evenwichtssituatie. Het
slijmvlies van de huid wordt elke paar dagen volledig vervangen door nieuwe cellen.
Ook worden er voortdurend nieuwe trombocyten en leukocyten gevormd.
Celdeling
De cellen in het lichaam stammen af van 1 bevruchte eicel. Elke normale lichaamscel
bevat een celmembraan, cytoplasma en celkern. De celkern bevat het DNA, ook wel
mRNA genoemd in de kern, in het cytoplasma worden de mRNA-moleculen omschreven
als eiwitten.
De celdeling, waarbij uit 1 cel 2 nieuwe cellen ontstaan, is een gecompliceerd proces
dat zich afspeelt in verschillende fases:
- G0: de rustfase
, - G1: de groeifase waarin de pasgevormde cellen gestaag groeien totdat ze een
zekere mate van volwassenheid hebben bereikt. Hoelang deze fase duurt,
verschilt van weefsel tot weefsel. In deze fase vindt ook de groei van organellen
plaats.
- S: synthese DNA
- G2: de groei gaat verder tot een zekere mate rijpheid van cellen en de fouten in
verdubbeld DNA worden hersteld.
- M: mitose
De celcyclus neemt ongeveer 16-24u in beslag, waarvan de M-fase 1-2u duurt en de
G1-fase de meeste tijd kost.
Kankercelgroei
Bij kanker gaat het om een verstoring in de evenwichtssituatie tussen celgroei en
celcood. Voordat een kwaadaardige tumor een zodanige omvang heeft bereikt dat hij
voelbaar of anderszins detecteerbaar is, treden er doorgaans ongeveer 40
tumorcelpopulatieverdubbelingen op. Als de tumor een diameter van ongeveer 1 cm
heeft bereikt en klinisch detecteerbaar wordt, is dit al een te laat stadium en toont
daarmee exponentiële groei.
Genen
Een gen is het deel van het DNA dat voor een specifiek eiwit codeert. Alle erfelijke
informatie moet bij de celdeling aan beide dochtercellen worden doorgegeven. De twee
DNA-strengen ontwinden zich zodat de baseparen uit elkaar gaan. Op deze wijze
ontstaan twee enkele strengen die met losse DNA-bouwstenen weer worden aangevuld
door dubbele strengen.
Veranderingen (mutaties) in genen die betrokken zijn bij de regulatie van de celgroei
zorgen ervoor dat een normale cel in een tumorcel verandert.
Carcinogenese
Carcinogenese is het proces van het ontstaan van kwaadaardige tumoren.
Verschillende genetische veranderingen zijn noodzakelijk om een normale cel te
veranderen in een tumorcel. Het blijkt dat elke tumorsoort weer een andere set
gemuteerde genen bevat. Ook binnen een tumorsoort blijken de genetische
veranderingen te verschillen. De twee hoofdrolspelers bij het ontstaan van kanker zijn
oncogenen en tumorsuppressorgenen.
Oncogenen
Dit is een gemuteerde variant van een zogenoemd ‘proto-oncogen’. Dit is dus een
normaal gen dat door een mutatie op een abnormale manier wordt geactiveerd (= het
eiwit wordt gecodeerd door het oncogen en heeft hierdoor een abnormale activiteit, dit
kan ongecontroleerde celgroei veroorzaken). Activeren van een oncogen gebeurt
meestal door ene mutatie in een heel specifiek deel van het gen. Ze kunnen behalve
door mutaties ook op andere wijze geactiveerd worden, bijvoorbeeld door amplificatie,
deletie of translocatie van gedeelten van chromosomen. Bij solide tumoren zijn het
vaak deleties en amplificaties en bij leukemie en lymfomen zijn het
chromosoomtranslocaties.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mmeulemans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,48. Je zit daarna nergens aan vast.
