SAMENVATTING LITERATUUR – BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN!
Week 1
Hoofdstuk 1: Algemene inleiding bijzondere overeenkomsten; koop
Wat is het centrale idee achter het nut of de noodzaak om een bepaalde overeenkomst tot een
‘bijzondere’, in Boek 7 BW in de wet uitgewerkte overeenkomst te promoveren?
Behoudens enkele dwingende bepalingen gaat het BW uit van een open contractensysteem (denk aan
vormvoorschriften ex art. 3:39 of in strijd met de goede zeden of openbare orde ex art. 3:40 of art.
6:246 ten aanzien van algemene voorwaarden).
De toepasselijkheid van een bepaalde Titel op een overeenkomst tussen partijen wordt niet
bewerkstelligd door de benaming die partijen aan hun overeenkomst geven. De door partijen bedoelde
inhoud is doorslaggevend.
Methoden van bescherming in Boek 7:
- Dwingend recht;
Contracteren in strijd met dwingend recht leidt in beginsel tot nietigheid van de
rechtshandeling (art. 3:40 lid 2).
- Vormvoorschriften;
Zie bijvoorbeeld artikel 7:2 m.b.t. schriftelijkheidsvereiste.
- Bewijslast/toelaatbaarheid bewijsmiddelen;
Zie bijvoorbeeld art. 7:854 of 7:202.
Om redenen van particulier belang (aanvullen tussen partijen gemaakte individuele afspraken tot een
evenwichtige toedeling van rechten en verplichtingen) en algemeen belang (begrenzing
contractsvrijheid ex art. 3:40, 6:248 en 6:233) beoogt de wetgever ten aanzien van een aantal
overeenkomsten houvast en bescherming te bieden.
Consumentenbescherming is de ‘rode draad’ door het gehele Boek 7.
Door de gelaagde structuur van het BW is ook een deel van het algemene vermogensrecht op de
bijzondere overeenkomsten van toepassing.
Art. 6:215 bepaalt dat als een overeenkomst aan de omschrijving van twee of meer door de wet
geregelde bijzondere soorten van overeenkomsten voldoet (zgn. gemengde overeenkomst), dan zijn de
voor elk van die soorten gegeven bepalingen naast elkaar op de overeenkomst van toepassing (zgn.
cumulatietheorie). De bepaling bevat zelf een uitzondering hierop. Degene die de onverenigbaarheid
stelt dient dit zelf aan te tonen.
De rechter zal het ‘ingeschakelde’ recht (d.m.v. een schakelbepaling) dienen te interpreteren en toe te
passen, en vervolgens dienen te onderzoeken of de aard van de desbetreffende regel in verband met de
aard van de figuur waarop wordt toegepast zich tegen toepassing verzet.
Hoofdstuk 2: Koopovereenkomst
De eerste titel van Boek 7 bevat bijzondere bepalingen voor de koopovereenkomst. De boeken 3, 5 en
6 zijn ingevolge de gelaagde structuur van het BW hierbij ook nog van belang.
Voor internationale handelskoop is ook het Weens Koopverdrag van belang. Het verdrag is
automatisch van toepassing, tenzij partijen de werking uitsluiten.
Ingevolge art. 7:47 zijn de regels van koop ook van toepassing op de koop van een vermogensrecht
(art. 7:1 noemt immers enkel de koop van een ‘zaak’ ex art. 3:2). Ingevolge art. 7:50 zijn deze
bepalingen ook van toepassing op een ruilovereenkomst.
De consumentenkoop ex art. 7:5 kent een aantal bijzondere bepalingen:
- Koopovereenkomst met betrekking tot roerende zaken;
1
, SAMENVATTING LITERATUUR – BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN!
- Koper moet een natuurlijke persoon zijn die niet handelt in de uitoefening van een beroep of
bedrijf;
- Verkoper moet wél handelen in de uitoefening van een beroep of bedrijf.
De meeste regels berusten op de gedachte dat de consumentkoper extra bescherming nodig heef. Veel
bepalingen uit Titel 7.1 zijn van dwingend recht (zie art. 7:6 – handelingen in strijd hiermee leidt tot
vernietigbaarheid ex art. 3:40 lid 2 aangezien één van de partijen wordt beschermd). In beginsel dient
de consument zich expliciet op vernietiging te beroepen. Het Hof van Justitie heeft echter bepaald dat
deze regels door de rechter ambtshalve dienen te worden toegepast.
Een exoneratieclausule in de algemene voorwaarden die de aansprakelijkheid voor schade van de
verkoper beperkt of uitsluit is op twee gronden te vernietigen:
- Art. 7:24 jo. 7:6;
- Art. 6:237 jo. 6:233 sub a.
Titel 7.1 heeft geen bijzondere bepalingen aan nietige of vernietigbare koopovereenkomsten gewijd,
zodat de normale regels uit Boek 3 en 6 gelden.
Verplichtingen verkoper:
- Art. 7:9: verkochte zaak met toebehoren in eigendom overdragen (ex art. 3:84), en;
- Afleveren (eveneens art. 7:9);
- Art. 7:17: het verkochte moet aan de overeenkomst beantwoorden (zgn.
conformiteitsvereiste).
Art. 7:15: de verkochte zaak moet worden overgedragen zonder bijzondere lasten en beperkingen
(‘rechtsgebreken’). Lid 2 heeft betrekking op een bijzondere situatie: de verkoper staat in voor de
afwezigheid van een bijzondere last die ná de contractsluiting in de openbare registers is ingeschreven.
Indien tussen de contractsluiting en de inschrijving van de notariële akte alsnog een recht van een
derde wordt ingeschreven in de registers, zonder dat de koper dit weet, dan kan deze derde zijn rechten
tegen hem inroepen: de derde schreef zijn zakelijk recht immers eerder in.
De tweede hoofdverplichting van de verkoper is de verplichting tot afleveren (art. 7:9 lid 2). De koper
moet in staat zijn de zaak voor zichzelf te houden in de zin van art. 3:107. De manier waarop dit bezit
precies wordt verkregen, wordt geregeld in art. 3:112. Zie ook art. 7:9 lid 3 ten aanzien van levering
onder eigendomsvoorbehoud.
Zie art. 7:12 en 7:13 ten aanzien van voor wie de kosten van aflevering en vervoerskosten
consumentenkoop komen.
Vanaf het moment van aflevering heeft de koper recht op de natuurlijke en burgerlijke vruchten (zie
art. 7:14). Daarnaast gaat op dat moment ook het ‘risico’ van de zaak op grond van art. 7:10 over op
de koper, ook al is de eigendom bijvoorbeeld door een in de koopovereenkomst gemaakt
eigendomsvoorbehoud nog niet overgedragen.
Het artikel bepaalt tevens dat de koper vanaf het moment van aflevering de koopprijs moet betalen
(met andere woorden de overeenkomst niet kan ontbinden) ook al raakt de zaak nadien beschadigd.
Het is mogelijk dat de zaak juridisch aan de koper is geleverd, maar hij feitelijk nog niet over de
zaak beschikt: de zaak is nog bij de verkoper. Ook dan gaat het risico over op het moment van de
(juridische) aflevering.
Zie ook de andere leden van art. 7:10 voor speciale situaties.
Art. 7:17 lid 1 bevat het conformiteitsvereiste (verplichting verkoper). De overige vijf leden geven aan
wanneer aan dit vereiste is voldaan. Art. 7:18 bevat drie bijzondere bepalingen ten aanzien van dit
vereiste bij de consumentenkoop.
Vooral de vraag of de geleverde zaak de vereiste kwaliteit heef, bestaat vaak verschil van inzicht.
Hierbij is mede bijv. de aard van de zaak en de hoogte van de prijs van belang.
2
, SAMENVATTING LITERATUUR – BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN!
Onder omstandigheden heeft de koper een onderzoeksplicht. Dit volgt uit lid 2 in samenhang met
lid 5. Van belang is tot hoe ver deze onderzoeksplicht reikt en in hoeverre de verkoper de plicht heeft
mededelingen over het te verkopen product te doen. Op dit punt lijkt het op dwaling. De sanctie
verschilt echter: bij dwaling wordt de overeenkomst met terugwerkende kracht vernietigd en bij een
non-conforme koop zijn de mogelijke acties divers (denk aan herstel gekochte zaak, vervanging ervan,
prijsvermindering).
Zie ook art. 7:17 lid 2 slot m.b.t. specifiek doeleinde.
Bij consumentenkoop kan dit artikel niet worden uitgesloten of beperkt, bij andere overeenkomsten
wel.
Art. 7:18 lid 2: de zaak wordt vermoed non-conform te zijn indien deze binnen zes maanden na
aflevering gebrekkig raakt.
Uit de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid ex art. 6:248 volgt de zogenoemde ‘after
salesservice’. Dit zijn een aantal bijkomende verplichtingen van de verkoper, zoals bijvoorbeeld de
zaak terug te roepen indien deze gevaarlijk blijkt te zijn. Dit staat niet expliciet in de wet opgenomen.
Welke mogelijkheden heeft de koper bij niet-nakoming door verkoper van zijn verplichtingen? In
eerste instantie kan hij zijn eigen prestate (betaling van de koopsom) tijdelijk opschorten ex art. 6:52
en 6:262. Indien dit geen effect heef:
- Nakoming;
T.a.v. de koopovereenkomst vullen art. 7:20 en 7:21 het art. 3:296 nader in.
Indien de verkoper niet redelijkerwijs aan de plicht uit art. 7:20 kan voldoen dan moet
de koper zich tevreden stellen met ontbinding van de overeenkomst of
schadevergoeding.
Op grond van art. 7:21 kan de koper, indien de zaak feitelijk niet aan de overeenkomst
beantwoord in de zin van art. 7:17, het volgende vorderen:
Aflevering van het ontbrekende;
Herstel;
Vervanging.
Het zijn allemaal vormen van nakoming dus een ingebrekestelling ex art. 6:82
is niet vereist.
T.a.v. hiervan is verschil tussen reguliere koop en consumentenkoop. De
consumentenkoper heeft eerder recht op nakoming. Een vordering tot zowel
herstel als vervanging wordt namelijk als uitgangspunt toegewezen en ketst alleen
af indien blijkt dat herstel of vervanging onmogelijk is of deze van de verkoper
niet kan worden gevergd (art. 7:21 lid 4).
Voor de koper kosteloos (lid 2) en binnen een redelijke termijn (lid 3.
- Ontbinding;
T.a.v. consumentenkoop voorziet art. 7:22 in een bijzondere ontbindingsregel. Geen
consumentenkoop? Dan gewoon art. 6:265 en ingebrekestelling ex art. 6:81.
Art. 7:22 implementeert een Europese richtlijn. Consumentkoper moet eerst herstel of
vervanging vragen voordat – partiële – ontbinding mogelijk is. Bij normale koop geldt
dit niet. Een ander verschil is dat er geen expliciet verzuimvereiste wordt gesteld
(vergelijk art. 6:265 lid 2).
- Schadevergoeding;
T.a.v. de koopovereenkomst vullen art. 7:24, 7:36 en 7:37 het art. 6:74 nader in.
O.g.v. art. 6:74 bestaat pas recht op schadevergoeding indien sprake is van een
toerekenbare tekortkoming en de verkoper in verzuim is (oftewel ingebrekestelling is
vereist, tenzij nakoming blijvend onmogelijk is).
Een tekortkoming bij een koopovereenkomst kan ontstaan indien niet is voldaan aan
art. 7:15, 7:9, 7:17 of een bijkomende verbintenis.
Toerekenbaarheid ex art. 6:75.
Soorten schadevergoedingsvorderingen ex art. 6:95 e.v.
Ingevolge art. 7:36 en 7:37 zijn er t.a.v. koop nog twee bijzondere vormen van
schadevergoeding mogelijk (zaken met dagwaarde en dekkingskoop).
3
, SAMENVATTING LITERATUUR – BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN!
Indien bij consumentenkoop schade wordt veroorzaakt door een gevaarlijk product
kanaliseert art. 7:24 lid 2 de aansprakelijkheid hiervoor naar de producent. Dit
voorkomt dat zowel de producent o.g.v. art. 6:185, als de verkoper op grond van art.
7:24 jo. 6:74 aansprakelijk zijn voor dezelfde schade. Schadepost moet wel hoger zijn
dan € 500,- en het moet niet aan het gebrekkige product liggen (zie lid 2). De verkoper
kan wel naast de producent aansprakelijk zijn (zie lid 2).
In principe mag de koper kiezen welke acte hij inroept m.u.v. de consumentenkoop (zie art. 7:22 –
let ook op het vierde lid in lijn met de gelaagde structuur van het BW).
Art. 7:25 geef een bijzondere regeling voor de zogenaamde beknelde tussenschakel (de verkoper die
een non-conforme zaak aan een consument verkoopt en die – nadat de consument nakoming,
schadevergoeding of ontbinding heeft gevorderd – de kosten daarvoor wil verhalen op zijn
voorschakel).
Op grond van de wet moet een product over bepaalde eigenschappen beschikken en daar is een
garantie niet voor nodig (wel makkelijk voor de bewijslast). Een garantie mag de rechten van de koper
niet beperken (zie art. 7:6a).
Een garantie die niet door de verkoper, maar door de producent is afgegeven, versterkt in de meeste
gevallen wél de positie van de koper. Hierdoor kan namelijk naast de verkoper (die blijf immers
binnen de grenzen van art. 7:24 i.v.m. art. 7:6 aansprakelijk) ook de producent worden aangesproken.
Art. 7:23 is ingevoerd voor het belang van de verkoper, de zgn. klachtplicht. Blijkens het eerste lid is
bij een consumentenkoop van een onderzoeksplicht geen sprake: de koper hoef slechts binnen een
bekwame tijd na de daadwerkelijke ontdekking van het gebrek te protesteren.
De koper die aan de klachtplicht uit lid 1 heeft voldaan heeft in beginsel nog twee jaar om ook
daadwerkelijk een rechtsvordering in te stellen.
Verplichtingen koper:
- Betaling koopprijs ex art. 7:26.
- Schuldeisersverzuim indien de koper de gekochte zaak niet in ontvangst neemt ex
art. 6:58 e.v.
Acties verkoper bij niet-nakoming door koper:
- Normale rechtsvorderingen bij tekortkoming zoals nakoming, eventueel tijdelijke opschorting
van zijn eigen verplichtingen, ontbinding en schadevergoeding.
- Ontbinding van de kooptitel ex art. 7:33 en 7:34.
- Recht van reclame ex art. 7:39 (ontbinding met zakelijke werking, de verkoper kan de zaak als
zijn eigendom revindiceren in tegenstelling tot art. 6:265 wat slechts een verbintenisrechtelijke
ongedaanmakingsverbintenis tot gevolg heeft). Dit is aan strikte voorwaarden verbonden.
- Schadevergoeding o.g.v. art. 6:74 e.v. en 6:95 e.v. Ook art. 7:36 en 7:37 zijn van toepassing.
Koop op afstand ex art. 6:230m e.v. Implementatie Europese richtlijn. Een koop op afstand (zoals
via internet) is risicovol voor de koper. Vandaar kan de consumentkoper gedurende veertien dagen na
ontvangst van de zaak, zonder opgaaf van reden, de koop beëindigen (art. 6:230o lid 1 sub b – ook wel
de bedenktijd).
De koop van onroerende zaken is per definitie geen consumentenkoop (art. 7:5). Consumentenkoop
kan enkel op roerende zaken betrekking hebben.
Krachtens art. 7:2 moet de koop van een tot woning bestemde onroerende zaak door een natuurlijke
persoon, die niet handelt in de uitoefening van beroep of bedrijf, schriftelijk worden aangegaan.
Rechtshandelingen die niet in de voorgeschreven vorm zijn verricht zijn nietig ex art. 3:39.
Schriftelijkheidsvereiste geldt dus niet bij twee professionele partijen.
Bedenktijd van drie dagen voor de consumentkoper bij ex art. 7:2 lid 2. Kan vijf dagen zijn als het in
het weekend of feestdag valt.
4