Samenvatting literatuur - IPR
Week 1 – Inleiding en internationale bevoegdheid
Inleiding
Bestaansvoorwaarden; doel
Ontstaan vanwege:
1. (privaat)recht verschilt per land
2. Rechtshandelingen en rechtsfeiten storen zich niet aan landsgrenzen
Doel: problemen die voortvloeien uit samenloop van nationale rechtsstelsels bij ipr rechtsverhoudingen te normeren
Hoofdonderdelen
1. Het internationale bevoegdheidsrecht welke rechter is bevoegd formele ipr
2. Het conflictenrecht welk recht is van toepassing materiele ipr
3. Het recht inzake de erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse rechterlijke beslissingenformele ipr
Aangrenzende rechtsgebieden
naar Nederlands recht alleen zojuist genoemde gebieden
Aangrenzende, niet ipr:
- privaatrechtelijke rechtsvergelijking
- privaatrechtelijke vreemdelingenrecht
- eenvorming privaatrecht: dmv verdragen internationaal geunificeerd materieel privaatrecht
- interregionaal of interpersoneel pr: vragen van rechterlijke bevoegdheid, toepasselijk recht en erkenning en
tenuitvoerlegging van vonnissen die kunnen rijzen in een staat met een meervoudig rechtsstelsel
Ipr internationaal recht?
nee, nationaalrecht
volkenrecht wel van belang
Ipr privaatrecht?
geen privaatrecht in strikte zin
Internationale gevallen
slechts gevallen met internationaal karakter
Internationaliteitsvraag:
1. Geografische benadering: onderscheidend criterium gelegen in feitelijk geografische aspecten aan de
rechtsverhouding zoals woonplaats of nationaliteit van betrokken personen, plaats van handeling, plaats
ligging van de goederen enz.
2. Juridische benadering: gekeken naar geldingspretenties, toepassingsaanspraken van rechtsstelsels
Bronnenverscheidenheid
- ongeschreven recht
- wettelijke regelingen
o gecodificeerd:
boek 10 BW
Rv
Art. 93 en 94 Gw
o verdragen
o Europese verordeningen
Afbakening en rangorde
Uitgangspunten:
- Internationale regel gaat in beginsel voor nationale regel
- Verdragsbepalingen gaan boven nationaal recht (art. 93 en 94 Gw)
1
,Toepassingsgebieden:
1. Materiele toepassingsgebied: de door de regeling bestreken onderwerpen, de afbakening van de regeling van
raione materiae.
2. Formele toepassingsgebied: naar personele en/of territoriale criteria bepaalde ruimtelijke toepassingsgebied
van de regeling
3. Temporele toepassingsgebied: overgangsrechtelijke voorzieningen van de regeling
toepassing alleen indien cumulatie van bovengenoemde
Internationaal bevoegdheidsrecht
Verhouding tot volkenrecht
Regels onder welke omstandigheden en voorwaarden de nationale rechter bevoegd is een privaatrechtelijke zaak met
een internationaal karakter te berechten en wanneer niet.
Uitgangspunt: Internationaal bevoegdheidsrecht is nationaal recht
Structuur en functie van de bevoegdheidsregels
eenzijdig karakter: afbakening van bevoegdheid eigen nationale rechter in internationale gevallen: bepalen wanneer
eigen nationale rechter bevoegd is een internationaal rechterlijke zaak te berechten
Procesrechterlijke positie van het internationaal bevoegdheidsrecht
Regels zijn van openbare orde
rechter moet internationale bevoegdheid ambtshalve onderzoeken, en daarmee onderzoek doen ongeacht of hij
daarmee buiten de rechtsstrijd van partijen treedt en ongeacht of hij zich daarbij baseert op andere feiten dan die welke
partijen aan hun vordering, verzoek of verweer ten grondslag hebben gelegd.
Perpetuatio fori
= het tijdstip waarop de dagvaarding wordt betekend of het verzoekschrift bij het gerecht wordt ingediend is
beslissend voor de internationale bevoegdheid van de nederlandse rechter Gevolgen:
- Indien de feiten en omstandigheden waarop de rechter zijn bevoegdheid grondde, veranderen, kan dat in
beginsel geen afbreuk meer doen aan (eenmaal bestaande) bevoegdheid noch kan dat alsnog bevoegdheid
doen ontstaan
- De bevoegdheidsvraag dient te worden beoordeeld naar het bevoegdheidsrecht zoals dat geldt op het tijdstip
waarop de procedure in eerste aanleg aanhangig is gemaakt
Immuniteit van jurisdictie
- afzonderlijke vraag van internationale bevoegdheidgaat vooraf aan internationale bevoegdheidsvraag
- geen absoluut karakter
- strekt uitsluitend tot handelingen die de staat verricht in uitoefening van zijn overheidstaak (acta iure imperii),
en niet tot gevallen waarin stat op voet van gelijkheid rechtsbetrekkingen is aangegaan met particulieren (acta
iure gestionis)
- persoonlijke immuniteit: diplomaten en hun gezinsleden bezitten in beginsel volledige immuniteit, terwijl
consuls en niet-diplomatiek ambassadepersoneel slecht immuniteit bezitten voor handelingen ter uitoefening
van hun functie verricht
Bevoegdheidsgronden
Belangen
1. welke belangen spelen een rol in het internationaal bevoegdheidsrecht
a. belang van de staat om op zijn grondgebied orde en rust et handhaven
b. belangen van procespartijen
zij moeten voor hun internationale geschillen steeds een internationaal bevoegde rechtere kunnen
vinden
zij moeten hebben er belang bij dat zij hun internationale geschil kunnen aanbrengen bij een rechter die
uit het oogpunt van proceskosten, proceseconomie of kwaliteit van rechtsbedeling voor hun geschil het
meest geschikt is
2. op welke beginselen pleegt de toekenning van internationale bevoegdheid aan de nationale rechter te berusten
Gronden voor bevoegdheid
2
, Gronden voor bevoegdheid worden gevonden in omstandigheden betreffende procespartijen, het onderwerp van
geschil, of verhaalsmogelijkheid.
Doorgaans:
- woonplaats of verblijfplaats procespartijen
o verschillende landen? woonplaats gedaagde, forum rei
Algemene uitzonderingen
1. forum non conveniens: rechter is vrij zich onbevoegd te verklaren indien de zaak onvoldoende
aanknopingspunten heeft met rechtssfeer van zijn land
Rechtsgrond: afwezigheid van band tussen forumstaat en geschil
2. forum conveniens: tegenovergestelde forum non conveniens: rechter is, ook al kan hij niet aan enige
bevoegdheidsregel bevoegdheid ontlenen, toch bevoegd indien de zaak voldoende met rechtssfeer van zijn
land is verbonden
Rechtsgrond: aanwezigheid van relevante band tussen forumstaat en geschil
3. forum necissitatis: rechter mag zich, hoewel geen regel van internationaal bevoegdheidsrecht hem bevoegd
verklaart, bevoegd achten indien een effectieve rechtsingang bij een buitenlandse rechter ontbreekt, in geval
van uitzonderlijk geval: natuurrampen, oorlog, etc.
Rechtsgrond: art. 6 EVRM: gegarandeerde grondrecht op toegang tot de rechter
4. litispedentie: de zaak hangt reeds bij een buitenlandse rechterondanks bevoegd te zijn dient rechter zich
onbevoegd te verklarenvoorkomen tegenstrijdige beslissingen.
Rechtsgrond: art. 29 tm 34 Brussel I, art, 12 Rv
Bronnen van het Nederlandse internationaal bevoegdheidsrecht
- Europese regelingen
- Verdragen:
o Traité double = verdragen die zowel internationale bevoegdheid van de rechter als regels inzake
erkenning en tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen bevatten.
- Commuun Ipr
o Commune Nederlandse internationaal bevoegdheidsrechtsecundair: slechts van toepassing indien
de internationale bevoegdheidsvraag buiten toepassingsgebied van voor NL geldende internationale
regelingen op dit terrein, art. 1 Rv
De bevoegdheidsregeling van Brussel I Bis verordening
Toepassingsgebied van de bevoegdheidsregeling
a) materieel toepassingsgebied, art. 1:
o burgerlijke zaken en handelszaken art. 1(1)
o uitzonderingen, art. 1(2) sub a-f
i. de staat en de bevoegdheid van natuurlijke personen, het huwelijksvermogensrecht of het
vermogensrecht ter zake van vormen waaraan volgens de hierop toepasselijke recht gevolgen
worden verbonden welke gelijkwaardig zijn met huwelijk (sub a)
ii. faillissement, akkoorden en andere soortgelijke procedures (sub b)
iii. sociale zekerheid (sub c)
iv. arbitrage (sub d)
b) formeel toepassingsgebied
i. hoofdregel, art. 4 ism 5 en 6: woonplaats verweerder
ii. woonplaats, art. 62 lid 1
iii. geen woonplaats in forumstaat?62 lid 2
iv. RP: plaats statutaire zetel van haar hoofdbestuur of hoofdvestiging, 63 lid1
o Aanvulling: art. 7, 8 en 9extra mogelijkheid
o Uitzonderingen:
i. Consument, art 18
ii. Arbeidsovereenkomsten, art. 21
iii. Forumkeuze regeling, art. 25
c) Temporeel toepassingsgebied: vordering ingesteld na 10 januari 2015
d) Samenloop
o 67: verordening wijkt voor bevoegdheidsregelingen voor bijzondere onderwerpen die zijn opgenomen
in Europese regelgeving
3