Wetenschap en
techniek op de
basisschool
HANNO VAN KEULEN & IDA OOSTERHEERT
SAMENVATTING
,Hoofdstuk 1 – Een kader voor
wetenschap en techniek in het
basisonderwijs
1.1 Wetenschap en techniek is belangrijk
1.1.1 Belang van lesgeven in wetenschap en techniek
Wetenschap en techniek gaat over leven, gezondheid, voedsel, transport, energie,
klimaat, sterren, gebouwen, enz.
Er zijn weinig bèta studenten, wat lijdt tot personeelstekorten.
Leraren maken leerlingen enthousiast, geven hun zelfvertrouwen en stimuleren
leerlingen op gebied van wetenschap en techniek.
Techniekpact (in 2020 goed wetenschap en techniek onderwijs).
1.1.2 Geschiedenis van het bètaonderwijs
Hoge Burger School (HBS) ontstond in de 19e eeuw door de opkomende industrie.
Mammoetwet (eind jaren 60) staat voor het kiezen van een eigen vakkenpakket op
de middelbare school de bètavakken worden hierbij vaak ‘laten vallen’.
1.1.3 Stimuleren van de open, onderzoekende houding van kinderen
Maak kinderen nieuwsgiering naar wetenschap en techniek (bèta).
Kinderen stellen vragen, proberen uit en bedenken verklaringen. Laat dit gebeuren!
Goed onderwijs begint met een probleem en leidt door middel van een zoektocht
naar een antwoord. Kerndoelen zijn in 7 verschillende domeinen ingedeeld.
1.2 Vragen staan centraal
1.2.1 Oriëntatie op de wereld en jezelf
Betekenisvolle vragen stellen en ruimte nemen om antwoorden te zoeken.
Oriëntatie op Jezelf en de Wereld (OJW).
Kerndoelen natuur en techniek:
40. De leerlingen leren in de eigen omgeving veelvoorkomende planten en dieren
onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving.
41. De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en
functie van hun onderdelen.
42. De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen,
zoals licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur.
43. De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van
temperatuur, neerslag en wind.
44. De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de
werking, de vorm en het materiaalgebruik.
45. De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te
voeren en te evalueren.
46. De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon leidt tot
1
, natuurverschijnselen, zoals seizoenen en dag-/nachtritme.
Bij de kerndoelen gaat het om een algemene vaardigheid en houding.
1.2.2 Op zoek gaan naar antwoorden
Leerlingen oriënteren zichzelf, stellen hun eigen vragen en zoeken hun eigen
antwoorden.
Leerlingen leren het beste door eerst zelf antwoorden te zoeken en pas als ze
vastlopen hulp te krijgen van een volwassene. Geef dus niet gelijk de antwoorden bij
een wetenschappelijke/technische vraag.
Blijf zoeken naar de kern van het lesaanbod.
1.3 Een kader voor wetenschap en techniek
1.3.1 Van een vraag tot een goed onderwijsleerproces
4 gezichtspunten
Je wilt kinderen oriënteren op de kerndoelen en de belangrijkste inhoudsgebieden
van wetenschap en techniek
Het is belangrijk dat je dit doet op een manier die zo veel mogelijk recht doet aan het
onderzoek- en ontwerpproces dat wetenschap en techniek in wezen is.
Je wilt dat kinderen belangrijke algemene en vakoverstijgende denk- en
doelvaardigheden kunnen ontwikkelen waar ze de rest van hun leven plezier aan
beleven.
Je wilt dat kinderen hun eigen talenten in relatie tot (bèta technische en andere)
opleidingen en beroepen kunnen beoordelen en een goede keuze voor hun toekomst
kunnen maken.
Wat moeten kinderen weten van wetenschap en techniek?
Maak goede inhoudelijke keuzes
Wat is de leefwereld van het kind en hoe ga je er mee om?
De ontdekkingen, theorieën, verschijnselen of ontwikkelingen die ons leven
fundamenteel bepalen, ingrijpend beïnvloeden of diepgaand verklaren en die
iedereen dus zou moeten kennen.
Verschillende inhoudsgebieden benaderen en het overzicht bewaren
5 systemen: natuurkundig systeem, aarde-ruimte systeem, mathematisch systeem,
technisch systeem en levend systeem
Welke werkwijzen passen bij onderwijs in wetenschap en techniek?
Onderzoekende en ontwerpende didactiek
Hoe kun je belangrijke denk- en doe vaardigheden ontwikkelen?
Het proces is het belangrijkste
Betekenisvolle en rijke context creëren
Wetenschap en techniek is een middel om diverse (kern)doelen te halen
Wat draagt bij aan een goede oriëntatie op de wereld buiten en na de
school?
Focus op actualiteit
Doe recht aan de verschillende interesses van leerlingen.
2
, 1.3.2 Inhoudsoverzicht
Hoofdstuk 2: inhoud van wetenschap en techniek
Hoofdstuk 3: didactiek met name onderzoekend en ontwerpend leren
Hoofdstuk 4: wat zijn de beste plekken om wetenschap en techniek tegen te komen
Hoofdstuk 5: hoe leren kinderen en hoe herken je leerresultaten
Hoofdstuk 6: ontwerpen van onderwijs
Hoofdstuk 7: de interactie in het geven van onderwijs
Hoofdstuk 8: diversiteit en verschillen tussen leerlingen
Hoofdstuk 9: meer tijd te vinden voor wetenschap en techniek door te integreren
Hoofdstuk 10: feedback geven en beoordelen van prestaties.
In deze samenvatting wordt hoofdstuk 4 en 10 niet behandeld.
3
