Hoofdstuk 1
Intersectionaliteit zijn verschillen waar Iedereen te maken mee heeft in het contact
met de ander. Veel meer dan vroeger hebben we nu te maken met verschillen tussen
mensen als gevolg van de voortschrijdende globalisering die een enorme
verscheidenheid en meervoudigheid van moderne en veranderende migratiestromen
met zich meebrengt. Er is steeds meer sprake van diversiteit, een belangrijk kenmerk
van de huidige samenleving. Deze verschillen geven kleur aan de relaties bij het met
elkaar samenleven en werken binnen een diverse context waar wij niet meer omheen
kunnen.
Bij intersectionaliteit staan deze verschillen en hun combinatie centraal die belangrijke
assen van maatschappelijke betekenisgeving vormen. Omdat deze assen richting geven
aan een manier waarop de samenleving wordt ingevuld ingericht worden ze
maatschappelijke ordeningsprincipes genoemd. Denk aan gender, etniciteit, klasse,
seksualiteit, levensfase, talenten en beperkingen, religie en nationaliteit.
Intersectionaliteit verwijs naar de intercepties van de verschillende ordeningsprincipes
die tegelijktijdig gelijktijdig en met elkaar verweven zijn in het snijpunt. Iemand is
bijvoorbeeld niet alleen een man maar een man met tegelijkertijd een bepaalde etnische
achtergrond, klasse, seksuele identiteit en religie.
Bij de gangbare manier van denken gaat het over verschil om het afzonderlijk
benaderen van verschillen in gender en etniciteit, klasse, seksualiteit, leeftijd,
nationaliteit en dergelijke. Deze ordeningsprincipes structureren of geven richting aan de
manier waarop de samenleving is georganiseerd. De gangbare manier van denken over
verschil wordt gekenmerkt door:
- Statisch denken: een man blijft een man, een vrouw blijft een vrouw, een
geboren Nederlander kan nooit een migrant worden.
- Een dimensionaliteit: ook wel of- of denken. Man of vrouw, geboren Nederlander
of migrant.
- Binariteit: man versus vrouw, homo versus hetero, geboren Nederlander versus
migrant.
- Hiërarchie en macht.
- Uitsluiting.
Bij de intersectionele benadering bestaat iemand uit verschillende deelidentiteiten.
Uitgangspunt bij intersectioneel denken is dat iedereen zich bevindt op een kruispunt of
snijpunt van assen van betekenis, waar combinatie van maatschappelijke
positioneringen gelijktijdig en verweven met elkaar samenkomen. Deze zijn voor
iedereen verschillend afhankelijk van de betekenis die gegeven wordt aan bepaalde
combinaties van assen van betekenis.
Dit wordt gekenmerkt door:
- Dynamisch denken: Het gaat niet om statische, geijkte patronen maar om een
dynamisch beeld. Bij intersectioneel denken voelt men zich over het algemeen
niet echt thuis in voorgeschreven hokjes op bijvoorbeeld het gebied van gender,
etniciteit, seksualiteit enzovoort. Bij intersectioneel denk is er meer sprake van
een manier van denken die verbindend is, waarbij er ruimte is voor anders zijn.
- Inclusiviteit: het erbij horen. Inclusie gaat verder dan diversiteit.
, - Verwevenheid en gelijktijdigheid van de ordenings mechanismen. Doordat de
combinaties van maatschappelijke positionering en zo gelijktijdig verwerp
verweven zijn met elkaar voldoen simpele opsommingen van te tegenstellingen
of tweedelingen als zwart- wit, man- vrouw, hetero- homo, jong- oud, Mensen
met of Zonder migratieachtergrond niet meer. Meervoudigheid Iedereen heeft een
meervoudig samengestelde identiteit een identiteit die uit meerdere
deelidentiteiten bestaat.
Ook kun je de andere vraag stellen. Met deze methode kan de analyse van een
vraagstuk verbreed of verdiept worden als het probleem vanuit een andere positie of
dimensie wordt benaderd, vanuit een meervoudig perspectief. Om vanuit het
meervoudig perspectief te kunnen analyseren kun je bij alle vraagstukken de andere
vraag stellen en vervolgens bekijken wat de invloed is van andere dimensies van
verschil.
Salience betekent dat iemand opvalt Omdat hij zich anders gedraagt dan wat normaal
of gewoon is in bepaalde context. Salience- ervaringen of interacties zijn een onderdeel
van uitsluitingsmechanismen. In contact zijn opmerkingen vaak goed bedoeld, Maar de
ontvanger van dergelijke opmerkingen wordt in een ondergeschikte positie geplaatst
waardoor beide niet meer gelijkwaardig zijn, bijvoorbeeld ‘waar kom je echt vandaan?’
Salience ervaringen kunnen leiden tot een onbewuste vorm van uitsluiting.
Marginaliseren is wanneer iemand naar de buitenwand van de maatschappij wordt
geduwd waardoor ze minder invloed maken of minder toegang krijgen tot middelen en
kansen.
Hoofdstuk 2
Superdiversiteit heeft te maken met de diversiteit In de diversiteit waarbij er steeds
sprake is van ontwikkeling en verandering. In het werk van Vertovec staan
migratiegemeenschappen en etnische diversiteit centraal. Juist de dimensies van
diQerentiatie waaruit diversiteit kan bestaan en vooral de interactie van die domeinen
maakt dat We kunnen spreken van superdiversiteit. Het is een nieuwe manier van kijken
die zorgt dat er meer aandacht komt voor de soms grote verschillen binnen groepen en
niet Alleen tussen groepen.
Om een goed beeld te krijgen van diversiteit is het van belang om zicht te hebben op de
grootte van de in- en uitstroom op het gebied van migratie. Vaak hangen veranderingen
in deze stromen samen met belangrijke politieke gebeurtenissen bijvoorbeeld oorlogen
maar ook het toetreden van lidstaten tot de EU.
Ook op het gebied van land van herkomst is de sterk toenemende diversiteit duidelijk
zichtbaar. Met de toename van de diversiteit in land van herkomst en etniciteit neemt
ook het aantal talen dat gesproken wordt toe. De mate waarin de taal gesproken wordt
kan sterk variëren.
Ook op het gebied van religie is er vanzelfsprekend sprake van diversiteit. Ook hier
schuilt het gevaar van over generaliseren vaak zijn we ons veel meer bewust van
, gradaties nuances en verschillende benaderingen in de eigen geloofs achtergrond dan
die van de ander.
Naast arbeiders hebben we ook studenten een belangrijk aandeel In de internationale
verplaatsingen hoewel deze groep vaak over het hoofd gezien wordt Als we het hebben
over migratiestromen studenten komen In de meeste gevallen voor in korte tijd naar een
land en zijn meestal gericht op terugkeer naar het land van herkomst als dit afgerond is.
Het migratie kanaal waarmee men naar het nieuwe land komt hangt vaak ook sterk
Samen met de mate waarin men toegang heeft tot de arbeidsmarkt. Is deze toegang
tijdelijk of meer permanent? Is er sprake van transmigratie? Welke rechten er restricties
zijn er? Voor asielzoekers vluchtelingen en vooral voor Mensen Zonder
verblijfsvergunning is de arbeidsmarkt vaak nauwelijks tot niet toegankelijk. Dit heeft
vanzelfsprekend ook weer grote consequenties op allerlei andere gebieden.
Migratie is het permanent wisselen van vaste verblijfplaats van individuen en of groepen
binnen een groter geografisch gebied dan de geboortestreek. Je hebt vrijwillige migratie
bijvoorbeeld bij een huwelijk gezinshereniging of behoefte aan verandering, semi
vrijwillige migratie voor bijvoorbeeld werk of onvrede met de bestaande situatie maar je
hebt ook onvrijwillige migratie hierbij wordt er gedwongen om te migreren met
bijvoorbeeld dreiging of door de politiek. Economische factoren zijn: werkloosheid,
lage verdiensten, of gebrek aan perspectief voor de toekomst en politiek sociologische
factoren zijn: politieke conflicten, etnische religieuze spanningen, psychologie factoren,
familie spanningen of persoonlijke conflicten.
Menselijk kapitaal slaat op dat mensen bereid zijn om te migreren in de verwachting
dat zij hun levensstandaard zullen verhogen.
Op het gebied van internationale verplaatsingen en contacten zijn er In de laatste
decennia veel veranderingen opgetreden die maken dat het makkelijker is om binding te
houden met het land van herkomst na de migratie, ook wel aangeduid als
transnationalisme. Zo zijn vliegtickets goedkoper en kun je door internet op allerlei
manieren in contact met elkaar blijven.
Ook transmigratie zorgt voor een verdere vergroting van de diversiteit transmigratie is
wanneer Mensen meerdere keren migreren naar verschillende landen. Tijdens de
vluchtelingencrisis zien we ook veel transmigratie door verplaatsingen van vluchtelingen
binnen de EU. Zij blijven soms tijdelijk in een bepaald land om vervolgens weer naar een
ander land te migreren.
Wat betekent dit voor de sociaal werker?
Het is belangrijk om te beseQen dat de termen en concepten die we vaak gebruiken om
over diversiteit te spreken verouderd zijn en meestal weinig zeggen over de realiteit. Het
is belangrijk dat het werkveld zich hiervan bewust is en dat er gezocht wordt naar betere
termen om de nieuwe context van superdiversiteit te omvatten.
Ook betekent het dat we niet langer kunnen uitgaan van alleen land van herkomst en of
etniciteit als manier om diversiteit te bekijken en te analyseren. Het is belangrijk dat zorg
zoveel mogelijk afgestemd is op het individu. Door te generaliseren over groepen uit
herkomstig uit een bepaald land of met een bepaalde geloofsovertuiging missen we
belangrijke kans om die aansluiting te vinden. Tevens zou er in het beleid veel meer
