EUR Leerdoelen Probleem 3
1. Wat is de economische functie van afdwingbaarheid van contracten?
Van Bijnen
Hoofdreden voor afsluiten van een contract -> mensen denken beter af te zijn met contract dan
zonder. Rechtseconomen stellen daarom dat het sluiten van een contract iemands welzijn (of nut)
vergroot. Omdat afspraak normaal gesproken alleen tot stand komt als het welzijn van beide partijen
wordt vergroot, is er bij contract steeds sprake van wederzijds voordeel (Pareto-efficiëntie). Ook wel
contractuele surplus.
Contract -> afdwingbare afspraak tussen partijen over bepaalde acties die zij op gezette tijd dienen te
ondernemen, waarbij de inhoud van acties wordt bepaald door de tussen partijen afgesproken
voorwaarden.
5 redenen waarom maken van afspraken in de toekomst meer contractueel surplus oplevert:
1. Partijen willen afspraken maken voor in de toekomst, omdat het erg onhandig is wanneer de
prestaties van beide partijen steeds gelijktijdig moeten plaatsvinden (vb. maandelijkse
factuur).
2. Partij kan anticiperen op toegezegde prestatie (partijen kunnen zich beter voorbereiden op
verwachte prestaties).
3. Zij willen risico’s afdekken (men kan zich verzekeren voor mogelijke risico’s).
4. Partijen willen op een verschillend moment consumeren.
5. Mensen hebben verschillende opvattingen over de toekomst.
Contractsvrijheid -> de vrijheid om contracten te sluiten met wie men wil en met welke inhoud men
wil. Volgens economen geeft contractsvrijheid mensen mogelijkheid hun eigen welzijn te
maximaliseren.
Contractvrijheid op zich niet genoeg voor functionerende vrijemarkteconomie. Van belang dat
overheid contracten afdwingt in die gevallen waarin iemand de afspraken niet uit zichzelf nakomt.
Mensen zullen immers niet snel vooruit betalen wanneer zij weten dat ander straffeloos zijn prestatie
kan achterhouden. Naast risico dat één partij er met prestatie ervandoor gaat zonder
overheidsingrijpen, is het contractuele hold-up: partijen zijn terughoudend bij het doen van
investeringen, omdat onzeker is of wederpartij zal nakomen. (vb. kleermaker en maatpak).
Het recht probeert TAC te verlagen, bijv.:
- Algemene voorwaarden in contracten;
- Aanvullend/regelend recht;
- Redelijkheid en billijkheid;
Verhoging kans op vrijwillige transacties.
MAAR:
- Soms zijn TAC te hoog voor een vrijwillige overdracht.
- Toch kan een transactie soms wenselijk zijn (bijv. verkeer).
Liability rules: gedwongen overdracht; recht bepaalt prijs.
- Ander voorbeeld: ‘holdout’ geeft macht (een huis op rotonde) -> hoge TAC door strategisch
gedrag. Gedwongen overdracht kan wenselijk zijn -> onteigening.
Kan property bescherming soms te veel macht geven aan een persoon? Daarom kan eigenaar soms
gedwongen worden iets te verkopen. Hetzelfde als vermeld in het laatste punt hierboven.
• Property rules als lage TAC of bekend wie hoogste waardeert.
• Liability rules als hoge TAC en onbekend wie hoogste waardeert.
, Economen stellen dat wanneer welzijn niet spontaan maximaal is, er sprake is van marktfalen, omdat
vrije markt blijkbaar niet optimaal functioneert. 4 vormen:
1. TAC -> het kost te veel moeite om:
a. Rekening te houden met iedere toekomstige gebeurtenis.
b. Eindeloos door te onderhandelen om te kijken of contract meer waarde kan creëren.
2. Informatie-asymmetrie:
a. Wanneer partij over info beschikt en andere niet. Doordat partij meer info heeft kan
deze meer voordeel uit ovk halen. Compleet contract kan dan niet tot stand komen,
omdat wederpartij geen geïnformeerde keuze heeft kunnen maken en zijn welzijn
niet maximaal zal zijn.
3. Irrationaliteit:
a. Mensen kunnen alleen rationele keuze maken als sprake vrije keuze.
b. Mensen zijn, zeker bij complexe contracten, niet altijd in staat gevolgen van bepaalde
contractuele voorwaarden te overzien.
c. Soms sluiten mensen niet geheel uit vrije wil, contracten die zij met het oog op hun
eigen welzijn beter niet kunnen sluiten. (minderjarige).
4. Externaliteiten:
a. Wanneer partijen contract sluiten dat invloed heeft op welzijn van derden, zeggen
economen dat een dergelijk contract externaliteiten veroorzaakt. Er is sprake van
marktfalen – waartegen overheidsingrijpen nodig is – wanneer de schadelijke
gevolgen voor de desbetreffende derde(n) groter zijn dan het voordeel dat de 2
contractspartijen gezamenlijk behalen. Contract heeft dan immers tot gevolg dat het
totale welzijn voor de maatschappij kleiner wordt.
Louis Visscher
In beginsel hebben partijen behoefte aan afdwingbaarheid van hun afspraken, anders ontstaat de
mogelijkheid van non-coöperatief gedrag en helemaal geen transactie tot stand komt. Als mensen
weten dat een ovk afdwingbaar is zijn ze geneigd het te sluiten. Als je niet kunt afdwingen is het risico
dat de ander niet nakomt te groot zodat ze het niet sluiten.
2. Wanneer is wanprestatie efficiënt?
Louis Visscher
Het leerstuk v/d efficiënte wanprestatie ('efficient breach') stelt namelijk dat er omstandigheden zijn
waarin een nakomingsvordering zou moeten worden afgewezen omdat wanprestatie efficiënter is.
- Ontbinding -> meest vergaande remedie omdat het niet alleen voorgoed een einde aan de
ovk maakt, maar ook het verleden ‘wegpoetst’.
- schadevergoeding
- Nakoming -> minst ingrijpende remedie. Schuldenaar moet doen waartoe hij toch al was
verplicht.
Vanuit efficiëntieoogpunt is wenselijk dat iemand zijn contractuele verplichtingen nakomt zolang zijn
kosten < baten die nakoming voor de wederpartij heeft. Nakoming verhoogt dan gezamenlijke
welvaart.
Leerstuk van efficiënte contractbreuk leert echter dat debiteur reed voor wanprestatie plus
schadevergoeding moet kunnen kiezen zodra zijn kosten hoger worden dan de baten v/d wederpartij.
volgens het Coase-theorema zullen bij afwezigheid van transactiekosten steeds welvaartsverhogende
transacties plaatsvinden, omdat alle betrokken partijen daarvan kunnen profiteren.
1. Wat is de economische functie van afdwingbaarheid van contracten?
Van Bijnen
Hoofdreden voor afsluiten van een contract -> mensen denken beter af te zijn met contract dan
zonder. Rechtseconomen stellen daarom dat het sluiten van een contract iemands welzijn (of nut)
vergroot. Omdat afspraak normaal gesproken alleen tot stand komt als het welzijn van beide partijen
wordt vergroot, is er bij contract steeds sprake van wederzijds voordeel (Pareto-efficiëntie). Ook wel
contractuele surplus.
Contract -> afdwingbare afspraak tussen partijen over bepaalde acties die zij op gezette tijd dienen te
ondernemen, waarbij de inhoud van acties wordt bepaald door de tussen partijen afgesproken
voorwaarden.
5 redenen waarom maken van afspraken in de toekomst meer contractueel surplus oplevert:
1. Partijen willen afspraken maken voor in de toekomst, omdat het erg onhandig is wanneer de
prestaties van beide partijen steeds gelijktijdig moeten plaatsvinden (vb. maandelijkse
factuur).
2. Partij kan anticiperen op toegezegde prestatie (partijen kunnen zich beter voorbereiden op
verwachte prestaties).
3. Zij willen risico’s afdekken (men kan zich verzekeren voor mogelijke risico’s).
4. Partijen willen op een verschillend moment consumeren.
5. Mensen hebben verschillende opvattingen over de toekomst.
Contractsvrijheid -> de vrijheid om contracten te sluiten met wie men wil en met welke inhoud men
wil. Volgens economen geeft contractsvrijheid mensen mogelijkheid hun eigen welzijn te
maximaliseren.
Contractvrijheid op zich niet genoeg voor functionerende vrijemarkteconomie. Van belang dat
overheid contracten afdwingt in die gevallen waarin iemand de afspraken niet uit zichzelf nakomt.
Mensen zullen immers niet snel vooruit betalen wanneer zij weten dat ander straffeloos zijn prestatie
kan achterhouden. Naast risico dat één partij er met prestatie ervandoor gaat zonder
overheidsingrijpen, is het contractuele hold-up: partijen zijn terughoudend bij het doen van
investeringen, omdat onzeker is of wederpartij zal nakomen. (vb. kleermaker en maatpak).
Het recht probeert TAC te verlagen, bijv.:
- Algemene voorwaarden in contracten;
- Aanvullend/regelend recht;
- Redelijkheid en billijkheid;
Verhoging kans op vrijwillige transacties.
MAAR:
- Soms zijn TAC te hoog voor een vrijwillige overdracht.
- Toch kan een transactie soms wenselijk zijn (bijv. verkeer).
Liability rules: gedwongen overdracht; recht bepaalt prijs.
- Ander voorbeeld: ‘holdout’ geeft macht (een huis op rotonde) -> hoge TAC door strategisch
gedrag. Gedwongen overdracht kan wenselijk zijn -> onteigening.
Kan property bescherming soms te veel macht geven aan een persoon? Daarom kan eigenaar soms
gedwongen worden iets te verkopen. Hetzelfde als vermeld in het laatste punt hierboven.
• Property rules als lage TAC of bekend wie hoogste waardeert.
• Liability rules als hoge TAC en onbekend wie hoogste waardeert.
, Economen stellen dat wanneer welzijn niet spontaan maximaal is, er sprake is van marktfalen, omdat
vrije markt blijkbaar niet optimaal functioneert. 4 vormen:
1. TAC -> het kost te veel moeite om:
a. Rekening te houden met iedere toekomstige gebeurtenis.
b. Eindeloos door te onderhandelen om te kijken of contract meer waarde kan creëren.
2. Informatie-asymmetrie:
a. Wanneer partij over info beschikt en andere niet. Doordat partij meer info heeft kan
deze meer voordeel uit ovk halen. Compleet contract kan dan niet tot stand komen,
omdat wederpartij geen geïnformeerde keuze heeft kunnen maken en zijn welzijn
niet maximaal zal zijn.
3. Irrationaliteit:
a. Mensen kunnen alleen rationele keuze maken als sprake vrije keuze.
b. Mensen zijn, zeker bij complexe contracten, niet altijd in staat gevolgen van bepaalde
contractuele voorwaarden te overzien.
c. Soms sluiten mensen niet geheel uit vrije wil, contracten die zij met het oog op hun
eigen welzijn beter niet kunnen sluiten. (minderjarige).
4. Externaliteiten:
a. Wanneer partijen contract sluiten dat invloed heeft op welzijn van derden, zeggen
economen dat een dergelijk contract externaliteiten veroorzaakt. Er is sprake van
marktfalen – waartegen overheidsingrijpen nodig is – wanneer de schadelijke
gevolgen voor de desbetreffende derde(n) groter zijn dan het voordeel dat de 2
contractspartijen gezamenlijk behalen. Contract heeft dan immers tot gevolg dat het
totale welzijn voor de maatschappij kleiner wordt.
Louis Visscher
In beginsel hebben partijen behoefte aan afdwingbaarheid van hun afspraken, anders ontstaat de
mogelijkheid van non-coöperatief gedrag en helemaal geen transactie tot stand komt. Als mensen
weten dat een ovk afdwingbaar is zijn ze geneigd het te sluiten. Als je niet kunt afdwingen is het risico
dat de ander niet nakomt te groot zodat ze het niet sluiten.
2. Wanneer is wanprestatie efficiënt?
Louis Visscher
Het leerstuk v/d efficiënte wanprestatie ('efficient breach') stelt namelijk dat er omstandigheden zijn
waarin een nakomingsvordering zou moeten worden afgewezen omdat wanprestatie efficiënter is.
- Ontbinding -> meest vergaande remedie omdat het niet alleen voorgoed een einde aan de
ovk maakt, maar ook het verleden ‘wegpoetst’.
- schadevergoeding
- Nakoming -> minst ingrijpende remedie. Schuldenaar moet doen waartoe hij toch al was
verplicht.
Vanuit efficiëntieoogpunt is wenselijk dat iemand zijn contractuele verplichtingen nakomt zolang zijn
kosten < baten die nakoming voor de wederpartij heeft. Nakoming verhoogt dan gezamenlijke
welvaart.
Leerstuk van efficiënte contractbreuk leert echter dat debiteur reed voor wanprestatie plus
schadevergoeding moet kunnen kiezen zodra zijn kosten hoger worden dan de baten v/d wederpartij.
volgens het Coase-theorema zullen bij afwezigheid van transactiekosten steeds welvaartsverhogende
transacties plaatsvinden, omdat alle betrokken partijen daarvan kunnen profiteren.
