Samenvatting
Samenvatting Probleem 5 REM EUR
Een samenvatting van de artikelen van Probleem 5 van het vak Recht, Economie en Maatschappij (REM) aan de Erasmus universiteit (EUR).
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 17 pagina's
Voorbeeld 3 van de 17 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
EUR Samenvatting artikelen Probleem 5Leerdoelen:
1. Wat is de functie van het onrechtmatigedaadsrecht vanuit rechtseconomisch perspectief
bezien?
2. Hoe wordt, in het recht en in de rechtseconomie, de zorgvuldigheidsnorm ingevuld?
3. Wat zijn de rechtseconomische verschillen tussen schuld-(fout-) en risicoaansprakelijkheid?
Visscher
Doelstellingen- economische visie
Schade als extern effect
In onrechtmatigedaadsrecht vereist dat schade is veroorzaakt door een andere persoon (of zaak) dan degene
die de schade lijdt. Steeds vraag, moet slachtoffer eigen schade dragen of kan hij een ander aansprakelijk
stellen.
Veel activiteiten roepen kans op schade voor anderen in het leven, door bijv. aan verkeer deel te nemen,
producten te maken, afval te lozen etc. brengen mensen elkaar in bepaalde mate in gevaar.
Extern effect = gevolg van productie of consumptie dat ten gunste (positief) of ten laste (negatief) v/e ander
komt dan de producent of consument.
Negatief extern effect = als degene die dit gevaar het leven in roept, niet zelf opdraait voor de eventuele
schade. Probleem: degene die de activiteit uitoefent houdt onvoldoende rekening met alle kosten die door de
activiteit worden veroorzaakt. De private kosten v/d activiteit zijn lager dan de maatschappelijke kosten.
Degene verrekent wel de kosten die hij zelf moet dragen, maar niet de externe effecten die door een ander
worden gedragen. Economisch gezien moet er gestreefd worden naar maximalisering v/d maatschappelijke
welvaart waardoor dit niet wenselijk is, activiteit zou alleen moeten worden uitgeoefend als baten ervan hoger
zijn dan de maatschappelijke kosten.
Oplossing probleem negatieve externe effecten: door het externe effect te internaliseren. Actor draait dan zelf
op voor de kosten v/h externe effect en zal er in zijn beslissing rekening mee houden. Handelende persoon
stemt zijn verschillende activiteiten zodanig op elkaar af dat hij het beste resultaat bereikt. Hij weegt kosten die
hij moet maken om eventuele schade te vermijden af tegen die mogelijke schade, omdat hij beide
kostensoorten zelf draagt. (vb. 2 boeren)
Bij streven maximale welvaart gaat het in eerste instantie om de omvang v/d welvaart, niet de verdeling. De
vraag wie bepaalde schade moet dragen wordt in rechtseconomische benadering beantwoord door te
onderzoeken hoe de welvaart wordt gemaximaliseerd.
1 van de manieren waarop recht ervoor kan zorgen dat externe effecten worden geïnternaliseerd is via het
aansprakelijkheidsrecht. Door actoren aansprakelijk te houden voor schade die door hen is veroorzaakt, zullen
zij er in hun beslissingen rekening mee houden.
Sterke en zwakke punten, zo zal blijken dat bij het aansprakelijkheidsrecht het probleem kan bestaan dat de
laedens insolvent is en de schadevergoeding niet kan betalen.
Kosten van ongevallen wegens Calabresi
In situaties met lage TAC is volgens Coase rol rechtsregels beperkt tot enkel toewijzen van rechten. In
ongevalssituaties zijn TAC hoog, en dus niet voldaan aan voorwaarden voor Coase-theorema, spelen
rechtsregels belangrijkere rol bij bereiken optimale uitkomst. Keuze voor bepaalde rechtsregel kan omvang van
maatschappelijke welvaart beïnvloeden.
,Calabresi onderscheidt 2 hoofddoelen, rechtvaardigheid en reduceren van kosten van ongevallen.
Rechtvaardigheid is ander type doel dan kostenreductie. Doel van kostenreductie valt uiteen in 3 subdoelen:
1. Reductie van primaire ongevalskosten: (preventie)
Gaat hier om verminderen v/h aantal ongevallen en/of de ernst ervan. Kan door specifieke acties of
activiteiten te verbieden, of door ze duurder en dus minder aantrekkelijk te maken.
Specific deterrence = bepaalde specifieke acties of activiteiten verbieden.
General deterrence = bepaalde activiteiten duurder en dus minder aantrekkelijk maken.
2. Reductie van secundaire ongevalskosten: (compensatie)
Ongevallen veroorzaken schade, die door iemand gedragen moet worden. omvang v/d
maatschappelijke kosten wordt mede bepaald door wie de schade moet dragen -> minder
draagkrachtig en grote schade betekent dus meer kosten. Door schade te spreiden over grotere groep
of haar te laten dragen door een meer draagkrachterige partij, kunnen de maatschappelijke kosten v/d
schade worden gereduceerd. Compensatiedoel is middel waarmee reductie van secundaire
ongevalskosten wordt bereikt.
3. Reductie van tertiaire ongevalskosten:
Inspanningen die worden gedaan om primaire en secundaire ongevalskosten te verlagen vormen
tertiaire kosten. Het gaat hier om systeemkosten. Telkens vraag of maatregel die primaire en/of
secundaire ongevalskosten verlaagt niet meer kost dan reductie die erdoor wordt bewerkstelligd.
De 3 subdoelen kunnen tegengestelde eisen a/e rechtsregel stellen. Einddoel is minimaliseren v/d optelsom van
alle 3 de kosten.
Aanvulling primair: het gaat om het minimaliseren v/d kosten die ongevallen meebrengen. Er wordt niet
gestreefd naar maximale zorg en minimaal aantal ongevallen, maar naar optimale zorg en optimaal aantal
ongevallen, waarbij som van zorgkosten en verwachte schade zo klein mogelijk is. Vooruitzicht om
schadevergoeding te betalen geven actoren prikkel tot zorgvuldig gedrag -> compensatie v/d schade gebruikt
als middel voor preventie.
Aanvulling secundair: reductie heeft hier ook te maken met compensatie. Gaat niet om enkel vergoeden v/d
schade. Het gaat om het spreiden of verplaatsen van schade om zo gevolgen v/d schade te verkleinen. Als 1
persoon moet vergoeden, kan het zijn dat hij zowel de minder en meer belangrijke activiteiten moet stopzetten,
omdat hij er geen geld meer voor heeft. Niet alleen spreiden v/d schade over meerdere personen, maar ook het
afwentelen op iemand met een grotere draagkracht of het spreiden in tijd reduceert de secundaire kosten van
ongevallen.
Aanvulling tertiair: reductie van tertiaire kosten wordt in juridisch NL niet als zelfstandig doelstelling v/h
onrechtmatigedaadsrecht gezien, maar wordt wel als wenselijk beschouwd.
In benadering van Calabresi wordt belang van reductie in systeemkosten erkend en wordt tevens link gelegd
met preventie- en spreidingsdoel.
Zorgvuldigheid - op zoek naar het economisch optimum
Mensen moeten rekening houden met gerechtvaardigde belangen van anderen. De eigen belangen moeten
tegen andermans belangen worden afgewogen -> Kelderluik-criteria. Enkele feit dat een gedraging een gevaar
voor anderen in leven roept, dat zich in de vorm v/e ongeval verwezenlijkt, is niet voldoende om
onrechtmatigheid aan te nemen.
Zorgvuldigheidsnorm
Actoren kunnen door bepaalde voorzorgmaatregelen te nemen, proberen de schade te voorkomen. Door
kosten van zorg af te wegen tegen de schade die ermee kan worden voorkomen, kan het optimale zorgniveau
worden bepaald. Negligence.
Hand-formule = iemand is alleen aansprakelijk wanneer de kosten van voorzorg lager zijn dan de
vermenigvuldiging van ongevalskans en ongevalskosten, dus lager dan de verwachte schade.
3 elementen van belang: 1) kans op het ongeval, 2) ernst van de resulterende schade als dit zich voordoet en; 3)
hoe bezwaarlijk de te nemen voorzorgsmaatregelen zijn.
, Marginale Hand-formule: afweging die gemaakt wordt tussen de zorgkosten en de schade kan bijdragen a/h
maximaliseren v/d maatschappelijke welvaart door het minimaliseren v/d som van zorgkosten en verwachte
schade, maar dan moet niet worden gekeken naar de absolute waarde van zorg- en ongevalskosten, maar naar
de verandering in die waarden. Zodra stijging in zorgkosten groter wordt dan daling in verwachte schade, is het
inefficiënt dat extra voorzorgmaatregel wordt getroffen, omdat marginale kosten ervan groter zijn dan
marginale baten.
Verwachte schade daalt naarmate er zorgvuldiger wordt gehandeld, maar in algemeen neemt invloed van extra
zorg af naarmate er reeds zorgvuldiger wordt gehandeld. Bij laag zorgniveau heeft extra zorg meer invloed op
verwachte schade dan bij hoog zorgniveau, maar extra eenheden zorg kosten veronderstellenderwijs steeds
hetzelfde. Bij relatief lage zorgniveaus geldt dat kosten van extra zorg lager zijn dan de baten ervan (baten
bestaan in de daling v/d verwachte schade), bij relatief hoge zorgniveaus is het omgekeerde het geval.
Optimale zorgniveau = de marginale baten van zorg zijn precies gelijk aan de marginale opbrengst ervan. De
optelsom van zorgkosten en verwachte schade is dus minimaal. (ook wel het omslagpunt)
Zorgvuldigheidsnorm geeft actoren prikkel om het optimale zorgniveau te hanteren, mits de vereiste zorg op dit
optimale niveau wordt gesteld. Actoren die onzorgvuldig zijn, zijn aansprakelijk voor de schade en dragen dus
zowel hun eigen zorgkosten als de verwachte schade. Actoren die het vereiste zorgniveau toepassen, zijn niet
aansprakelijk en dragen dus alleen hun eigen zorgkosten. Actoren die meer zorg nemen dan vereist, zijn ook
niet aansprakelijk, maar hebben wel hogere zorgkosten. Omdat bij optimale zorgniveau de som van zorgkosten
en verwachte schade minimaal is, is het voor een potentiële laedens(= partij die verantwoordelijk is voor de
schade) altijd goedkoper om zorgvuldig te zijn dan om onzorgvuldig en aansprakelijk te zijn.
Kosten en baten van zorg kunnen per persoon verschillen. (vb. voor iemand die net rijbewijs heeft is het
moeilijker zorgvuldig een auto te rijden dan iemand die al jaren rijervaring heeft). Het optimale zorgniveau
verschilt dus per persoon. Wil het aansprakelijkheidsrecht de totale ongevalskosten minimaliseren, dan zou het
wenselijk zijn dat het vereiste zorgniveau per persoon verschilt.
Probleem: veel verschillen tussen mensen zijn moeilijk te constateren, zodat het moeilijk en kostbaar is om voor
iedereen een afzonderlijke zorgvuldigheidsnorm vast te stellen. Daarnaast risico dat mensen zich strategisch
gaan gedragen(suggereren dat hun zorgkosten hoger liggen dan ze zijn om zo aan een lagere
zorgvuldigheidsnorm te worden getoetst). Hierdoor beter om moeilijk waarneembare tussen personen te
negeren, een uniforme norm te kiezen die optimaal is voor de gehele groep.
Gevolgen uniforme zorgvuldigheidsnorm:
- Bespaart kosten, die anders gemaakt zouden moeten worden om verschillen tussen individuen te
onderzoeken.
- Individuen die zeer hoge zorgkosten hebben, kunnen besluiten niet aan activiteit deel te nemen,
omdat ze weten dat ze steeds aansprakelijk zullen zijn als een ongeval plaatsvindt.
- (Zorgvuldigheidsnorm draagt bij aan verlaging van de totale ongevalskosten door zorgprikkels aan
actoren te verstrekken, maar ook door hun activiteitenniveau te beïnvloeden.)
Grady’s theory van de ‘untaken precaution’
Rechter gaat volgens Grady niet te werk zoals gesteld in de marginale Hand-formule. Rechter bepaalt niet in
abstracto welke voorzorgsmaatregelen de laedens had moeten nemen om vervolgens te beoordelen of hij aan
die plicht heeft voldaan. Volgens deze theorie beoordeelt rechter of gedaagde een specifieke niet getroffen
voorzorgsmaatregel(untaken precaution) die door de eiser wordt voorgesteld, had kunnen en moeten treffen.
Om te beoordelen of hij die maatregel had moeten treffen worden de extra kosten ervan vergeleken met de
daling in verwachte schade(gebruik marginale Hand-formule). Hier heeft rechter minder info nodig dan bij de
marginale Hand-formule omdat daar de kosten en baten van alle denkbare voorzorgmaatregelen met elkaar
worden vergeleken.
Ott en Schäfer, vinden Grady’s benadering goed overeenkomen met werkwijze Duitse rechters. Zij stellen dat via
benadering van untaken precaution uiteindelijk ook de optimale situatie wordt bereikt. Immers, alleen als
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper StèphanvPu. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 64438 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen