Dit is een samenvatting van 'Nederland binnen Europa en de wereld'. Hierin wordt alle infomatie behandeld die je nodig hebt om dit vak met een 7.5 af te kunnen ronden.
1 VERDELING VAN OVERHEIDSMACHT: DE TRIAS POLITICA
De leer van de Trias Politica laat zich in het kort als volgt omschrijven: als alle staatsmacht in
1 hand of bij een kleine groep machthebbers zou berusten, vormt de staat een regelrechte
bedreiging voor de vrijheid van de burger. dan is er sprake van een machtsconcentratie en
moet voor tirannie worden gevreesd.
Machtsconcentratie leidt immers gemakkelijk tot machtsmisbruik, waardoor de vrijheid van
de burger ernstig in het gedrang komt.
Omdat de Trias Politica een spreiding en verdeling van de staatsmacht bevat, wordt deze
ook aangehaald als ‘de leer van de machtenscheiding’.
De leer van de machtenscheiding komt op het volgende neer:
1. De staatsmacht moet worden verdeeld over drie machten: een wetgevende macht,
een uitvoerende macht en een rechtsprekende macht. Elk van deze machten oefent
een aparte overheidstaak uit.
2. De drie genoemde overheidstaken worden door drie afzonderlijke organen
uitgeoefend.
3. Elk orgaan wordt belast met niet meer dan alleen zijn eigen taak of functie. Door een
staat op deze manier in te richten wordt volgens Montesquieu machtsmisbruik
voorkomen en is de vrijheid van de burger het best gewaarborgd. Volgens de leer
van Montesquieu zijn alleen een scheiding en spreiding van macht onvoldoende voor
het goed functioneren van een staat.
Er hoort in het staatsbestel een systeem te zijn van checks and balances. Bij checks gaat het
om het houden van toezicht van het ene orgaan op het andere, terwijl met balances is
bedoeld dat er tussen de staatsorganen onderling een zeker machtsevenwicht is waarbij
bevoegdheden gelijkelijk worden gedeeld.
De uit de denkbeelden van Montesquieu voortgekomen opvatting noemt men het legisme.
Het legisme houdt in dat het gehele (positieve) recht uitsluitend door de wetgever wordt
geschapen. De wet is dan de enige rechtsbron.
Volonté générale: dat is de algemene wil van alle burgers tezamen. Om dit doel te bereiken
behoort in Jean-Jacques Rousseaus opvatting de wetgevende macht door het volk te
worden gekozen.
Codificatiegedachte: het recht moet op systematische wijze in wetboeken worden
opgenomen
,2 DE TRIAS POLITICA IN NEDERLAND
DE WETGEVENDE MACHT
In Nederland is de wetgevende macht opgedragen aan de regering en de Staten-Generaal
tezamen. De Staten-Generaal vertegenwoordigen het gehele Nederlandse volk en bestaan
uit de Tweede en de Eerste Kamer.
Regering en Staten-Generaal tezamen zijn dus bevoegd tot het maken van wetten, dat zijn
vrijwel altijd algemeen verbindende voorschriften. Daarnaast bezit de regering een
zelfstandige bevoegdheid om wetgeving te maken. Daarbij is de rol van de Staten-Generaal
niet meer dan een controlerende.
DE UITVOERENDE MACHT
De uitvoerende macht berust in Nederland bij de regering. De regering wordt gevormd door
de koning en de ministers. Daarnaast is er de ministerraad. Deze bestaat uit alle ministers en
wordt voorgezeten door de minister-president. Daarnaast kennen we het kabinet. Daarmee
worden de ministers en de staatssecretarissen gezamenlijk bedoeld.
De belangrijkste bestuursbesluiten neemt de regering of de desbetreffende minister zelf, de
rest geschiedt onder verantwoordelijkheid van de regering op een lager (ambtelijk) niveau
binnen het bestuursapparaat.
Als de regering een besluit neemt, heet zo’n besluit altijd een koninklijk besluit (KB).
Een beschikking is een rechtsvaststelling ten aanzien van een individuele persoon.
DE RECHTSPREKENDE MACHT
Vanaf art. 112 Gw is de rechtspraak in zaken van burgerlijk recht, strafrecht en bestuursrecht
opgedragen aan de rechterlijke macht.
De belangrijkste taak van de rechterlijke macht is de beslechting van geschillen op basis van
algemene regels, zoals deze zijn vastgelegd in de wetgeving.
De onafhankelijkheid van de rechter is van belang, omdat aan hem een oordeel kan worden
gevraagd over de rechtmatigheid van daden van wetgeving of van bestuur.
3 NEDERLAND: EEN DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT
De organisatie van de staat wordt staatsinrichting genoemd. Nederland is een democratische
rechtsstaat.
DEMOCRATIE
Nederland is een democratie. Kort en krachtig: in een democratie regeert het volk. Er zijn
twee vormen van democratie. In een directe democratie worden de beslissingen rechtstreeks
door de burgers genomen. Bij ons worden de beslissingen tot stand gebracht vai daartoe bij
de Grondwet aangewezen en vervolgens door de bevolking gekozen organen. Dat izjn met
name de Tweede Kamer, provinciale staten, de gemeenteraden en de waterschappen. Er is
hier sprake van vertegenwoordiging: de leden van deze organen vertegenwoordigen de
, bevolking en nemen namens de bevolking hun beslissingen. We spreken bij dit type
democratie daarom van een representatieve democratie.
Nederland kent sinds 1917 het stelsel van de evenredige vertegenwoordiging. Daarbij tellen
alle uitgebrachte stemmen in evenredigheid mee voor de zetelverdeling in het parlement.
Een ander kiesstelsel is het districtenstelsel, zoals onder meer Engeland dat kent. Het land is
daar verdeeld in districten. Per district is één zetel voor het parlement beschikbaar.
In een democratie als de onze, die gebaseerd is op een stelsel van vertegenwoordiging, is
de belangrijkste bestaansvoorwaarde dat burgers de bevoegdheid hebben om zelf hun
vertegenwoordigers te kiezen in de belangrijkste staatorganen. De burgers hebben dus
kiesrecht (art. 4 Gw).
Er is het actief kiesrecht, dat is het recht om leden van de vertegenwoordigende organen te
kiezen, bv leden van de Tweede Kamer of van een gemeenteraad.
Daarnaast kennen we het passief kiesrecht, dat is het recht om in zo’n orgaan te worden
gekozen, zoals lid worden van de gemeenteraad.
Bij de verkiezingen voor de provinciale staten van de twaalf provincies brengen kiezers hun
stem uit op een provinciale partij. Vervolgens kiezen de leden van de provinciale staten de
leden van Eerste Kamer langs de lijnen van hun politieke partij. We noemen dit ‘getrapte’
verkiezingen, omdat de leden van de Eerste Kamer niet rechtsreeks door de kiezer worden
verkozen, maar door de leden van de twaalf provinciale staten.
Bij de meeste democratieën is de staatsvorm een republiek of een monarchie. Nederland
heeft een monarchie: onze staatsinrichting kent een koningschap dat door het Huis van
Oranje-Nassau via erfopvolging wordt vervuld. We noemen onze monarchie een
constitutionele monarchie: in ons staatsbestel is de plaats van de koning omschreven en
vastgelegd in de Grondwet (de constitutie).
RECHTSSTAAT
Het begrip rechtsstaat houdt kortgezegd in dat elk optreden van de overheid onderworpen is
aan de regels van het recht. Het beginsel van de rechtsstaat wordt met een Engelse term
ook wel de rule of law genoemd.
Bij de Trias Politica hebben we gezien dat de overheid bevoegd is op landelijk, regionaal en
plaatselijk niveau algemene regels vast te stellen in de vorm van wetten. Meestal zijn die
regels gericht tot particulieren en bedrijven. Maar er zijn ook regels die de overheid voor
zichzelf heeft gemaakt.
Een burger moet zich tot de onafhankelijke rechter kunnen wenden als hij vindt dat er
tegenover hem een rechtsregel is geschonden door een overheidsorgaan. In een rechtsstaat
moet de burger dus bij een rechter kunnen opkomen tegen een beslissing of verrichting van
een overheidsorgaan dat zich naar zijn mening niet of niet goed aan een rechtsregel heeft
gehouden.
Soms heeft een overheidsorgaan een zekere speelruimte bij zijn handelingen of ontbreekt
voor die handelingen een wettelijk voorschrift.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper vpcbordenga. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,36. Je zit daarna nergens aan vast.
