Inleiding Forensische Psychologie en Psychiatrie
Docent (wg): Mr. M. Knoppers (Mieke)
Cursuscoördinator: l.dalhuisen@uu.nl (Lydia)
,College 1 - Introductie in de forensische
gedragskunde | Gerben Meynen
Voorbeeld moordeiland in Noorwegen
Als idee wordt gedeeld in een groep is het niet jouw individuele idee → belangrijk in psychiatrie (je
kunt het bijv. op het internet vinden - niet direct psychische stoornis).
Veel discussie over ontoerekeningsvatbaarheid in de juridische wereld. Belangrijke uitspraak HR → je
kunt ook gedeeltelijk ontoerekeningsvatbaar zijn.
Bijenkorfmoeder - casus
Vrouw gaat zitten op balustrade 4e etage met dochter, ze pakt dochter en laat haar vallen. Dochter op
slag overleden. Kort erna springt zij er zelf achteraan maar zij overleeft de val. Wordt onderzocht door
Pieter Baan centrum (hierna: PB centrum). Waarom moet zij onderzocht worden door PB centrum?
Paar opmerkelijke dingen aan deze casus:
- Een moeder die haar dochter dood;
- Ze springt er zelf achteraan;
- Extended suicide (hoofdstuk 15 Goethals);
- De locatie van het delict, Bijenkorf;
- Alle moeders/vaders die hun eigen kind doden moeten worden onderzocht.
Stoornis die mevrouw heet (overtuiging dat Satanisten achter je aan zitten) = psychose.
Psychoses kennen wanen en hallucinaties.
BELANGRIJK ONDERSCHEID: een waan gaat om een idee. Bij hallucinaties ervaar je een
zintuiglijke waarneming (zien, horen, ruiken, proeven, voelen) → in casu dus een waan.
Onderzoek in NL
Meeste onderzoek in NL wordt verricht door psychologen. Er kunnen wel meerdere
psychologen/psychiaters worden betrokken en die rapporteren. Psychologen kunnen
intelligentie/verstandelijke beperking diagnosticeren, psychiater kan dat niet.
Persoonlijkheidsstoornissen worden ook vaker door psychologen vastgesteld. Bijv. psychoses zijn
eerder te diagnosticeren voor een psychiater.
TBS
Eisen tbs:
- Recidivegevaar (herhaling voor gevaar - gevaar voor de samenleving);
- Stoornis ten tijde van plegen delict;
- Misdrijf met minimale ernst.
Jack de prikker - casus
Man steekt mensen neer op straat. Ontoerekeningsvatbaar want stemmen drongen hem op om te
steken. Dit is een zintuiglijke waarneming zonder echte input (=hallucinatie). Waarneming kan
plaatsvinden in alle zintuigen; horen, zien, ruiken, voelen en proeven.
Vaak een mengeling; én een waan, én een hallucinatie. Bijv.: deze stem die ik hoor is van de duivel =
waarneming + idee.
1
,John & Linda de Mol afgeperst - casus
Wat opvalt: 70=jarige man. Age crime curve. Piek zit niet bij je 70ste. Was al sinds 2013 dement. Toch
twijfel aan dementie dader. OM vraagt zich af of dader dementie kan faken en wil verband weten
tussen geconstateerde misdrijf en dementie.
Uitspraak: veroordeling, poging tot afpersing en bedreiging. Juridisch geen afpersing want er is niet
betaald. Sterk verminderd toerekeningsvatbaar. Het frontale deel van de hersenen was aangedaan, je
gaat dingen doen die je anders nooit zou doen. Verdachte had type waardoor zijn gedrag verandert
en had geen moreel besef. “Zeer onwaarschijnlijk dat verdachte hersenaandoening kan faken, dit
blijkt uit MRI-scan en PET-scan”. Neurologisch bewijs (zoals medische scans) wordt vaak in de
rechtszaal gebruikt als ‘goed’ bewijs.
Age crime curve
Psychiatrie & (straf)recht
Forensische psychiatrie is de grens tussen (straf)recht en psychiatrie. Strafrecht erkent dat
psychische stoornis effect heeft op gedrag verdachte.
DSM
In de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) staan alle ziekten gerubriceerd op
type (bijv. psychotische stoornissen, stemmingsstoornissen, adhd enz). Ook de criteria van deze
stoornissen staan in dit boek. Niet het enige classificatiesysteem, je hebt ook ICD classificatie (voor
NL niet relevant). Op dit moment: DSM-5 (meest recente versie).
Syndroom vs. ziekte
Vb ziekte: tuberculose. Symptomen (buikpijn, nachtzweten etc) van tuberculose zijn niet SPECIFIEK
voor tuberculose. Je kunt deze symptomen ook bij griep krijgen, bijvoorbeeld. Wat is wel specifiek bij
tuberculose? Een bepaalde bacil. Deze bekijk je met een microscoop, zo wordt tuberculose
gediagnosticeerd.
In de psychiatrie heb je niet echt dingen die je onder een microscoop kunt leggen of via een scan kunt
zien. Alles in de psychiatrie is beschrijvend (met een enkele uitzondering) er wordt dus niet verwezen
naar neuro-dingen (zoals bij tuberculose).
Wat maakt iets een psychiatrische stoornis?
Definitie in DSM-5: “Syndroom, gekenmerkt door klinisch significante symptomen op het gebied van
de cognitieve functies, de emotieregulatie of het gedrag van een persoon, dat een uiting is van een
disfunctie in de psychologische, biologische, of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag
liggen aan het psychische functioneren. Psychische stoornissen gaan gewoonlijk gepaard met
significante lijdensdruk en/of beperkingen in het functioneren op sociaal of beroepsmatig gebied
of bij andere belangrijke bezigheden. Een reactie op een veelvoorkomende stressor of een verlies,
bijvoorbeeld het overlijden van een dierbare, die te verwachten valt en cultureel wordt geaccepteerd,
2
, is geen psychische stoornis. Sociaal deviant gedrag (politiek, religieus of seksueel bijvoorbeeld)
en conflicten die zich vooral afspelen tussen een individu en de maatschappij zijn geen
psychische stoornissen, tenzij de deviantie of het conflict het gevolg is van disfunctioneren van
het individu, zoals in het voorgaande wordt beschreven.”
Vraag psychiater aan patiënt: ‘Waar heb je het meeste last van?’ Behandel de ‘grootste’ stoornis
want:
- Kwijtheid van leven;
- Als je grootste stoornis behandelt kunnen de andere ook minder worden;
- Sluit aan bij wens patiënt;
- Waar de meeste lijdensdruk zit, zit ook de meeste motivatie om er af te komen.
Behandelingen zijn vaak niet makkelijk patiënt moet gemotiveerd zijn.
Comorbiditeit
Het komt vaak voor dat iemand meerdere stoornissen naast elkaar heeft (=comorbiditeit). Bijv
paniekstoornis, dwangstoornis en verslaving.
Psychiatrie en maatschappij
Waarom zou je dissidenten voor ‘gek’ verklaren? → dwangbehandeling, opsluiting, geloofwaardigheid
valt helemaal weg.
Soms kunnen psychische stoornissen maatschappelijk ‘zin’ hebben een voordeel eruit halen.
Behandeling
Medicatie
Vb: prozac (bij depressie).
Voordelen:
- Het kan helpen;
- Soms werken therapieën niet tot je medicatie ernaast gebruikt.
Nadelen:
- Bijwerkingen;
- Hoofdpijn;
- Buikklachten;
- Concentratieproblemen etc.
- [...]
Middelen werken op neurotransmitters. We weten dat medicatie werkt op bepaalde systemen maar
we snappen niet goed waarom het soms weken duurt voor medicatie werkt/en ook niet op welke
systemen.
CGT: cognitieve gedragstherapie
Gedachten, gevoelens, gedrag → wij proberen hier iets te veranderen.
= cognitieve gedragstherapie (CGT) is een vorm van psychotherapie die je leert om anders tegen
problematische situaties aan te kijken en er anders mee om te gaan. Cognitieve gedragstherapie gaat
er van uit dat problemen beïnvloed en in stand gehouden worden door iemands gedachten en
gedrag. Door het onderzoeken, bespreken en veranderen van dat gedrag en die gedachten nemen de
psychische klachten af.
Iets met elektronen
Deep brain stimulation
3
