Samenvatting Ontwikkelingspsychopathologie (master psychologie RuG)
Boek: Handboek Ontwikkelingspsychopathologie, bij kinderen & jeugdigen
Jakop Rigter, tweede herziene druk, 2022.
- Alle hoofdstukken
- Bron:
Jakop Rigter. (2022). Handboek ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen
en jeugdigen. Uitgeverij Coutinho.
o Alle rechten voorbehouden.
Hoofdstuk 1. Introductie
Bij elke casus met psychische problemen bij kinderen en jongeren kan je de
volgende vragen stellen:
- Wat is er aan de hand? Hoe is dit zo gekomen? Wat kan eraan gedaan
worden? Hoe zal het hem of haar verder vergaan?
à deze vragen ook richtlijnen van boek
Elk hoofdstuk; groep psychische stoornissen à Wat is er aan de hand?
Risico- en beschermingsfactoren à Hoe is dit zo gekomen?
Begrippen kinderen & jongeren:
- Kind: kinderen van verschilende leeftijden
- Specifieker:
o Baby 0-2j, peuters 2-4j, kleuters 4-6j, schoolleeftijd 6-12j, pubers 11-13j
o Adolescenten/jongeren: 12+
1.1 Ontwikkelingspsychopathologie
- Psychopathologie; wetenschap van bestuderen psychische stoornissen
o Deels: het vóórkomen (hoeveelheid, ontstaan, onderscheid tussen) &
deels behandeling van stoornissen
Noot: voor het tentamen van Ontwikkelingspsychopathologie (RuG master psy) hoef
je niets te verwachten over behandeling, daar komt geen vraag over.
- Psychiatrie = de hulpverlening aan mensen met psychisch lijden
- Psychopathologie; de theorie over stoornissen, psychiatrie = de praktijk
- Psychische stoornissen = psychiatrische stoornissen
- Ontwikkelingspsychopathologie; het ontstaan en beloop van psychische
stoornissen. Ontwikkeling => niet zozeer een momentopname van het kind,
maar om het begrijpen van het proces (vb. hoe is bepaald gedrag van kind
ontstaan en gegroeid?)
o Wetenschapsgebied is een integratie van: ontwikkelingspsychologie
(studie van normale ontwikkeling), (ortho)pedagogiek (opvoedkundige
praktijk), biologie (lichamelijke rijping en erfelijke aanleg),
(kinder)psychiatrie (stoornissen), sociologie (maatschappelijke normen,
waarden, processen), culturele antropologie (cultuur) & epidemiologie
(verdeling; aantallen, frequentie, spreiding; van ziektes of stoornissen in
menselijke groepen)
o & tweede integratie door combineren van theorieën uit disciplines te
combineren
§ Psychologie; psycho-analyse, leerpsychologie, cognitieve
psychologie, systeemtheorie
§ Pedagogiek + ontwikkelingspsy.; ecologische
systeembenadering (Bronfenbrenner), theorie van
ontwikkelingsopgaven
, § Biologie; erfelijkheid, prenatale programmering, evolutie
Vroeger en nu
- Ontwikkelingspsychopathologie; ontwikkelingsbenadering=
gedrags(smogelijkheden) in de loop van leven veranderen, complexer
worden
o Hierbij spelen zowel vroegere ervaringen (geschiedenis kind) als de
kenmerken en eisen huidige situatie een rol
- Wisselwerking
o Vroeger van invloed op huidige kenmerken; uitgangspunt Sigmund
Freud (psychoanalyse).
o Oorzaak psychopathologie ligt echter niet per definitie in het verleden;
vroegere ervaringen bepalen niet 100% van
iemand functioneren
o Vroegere en huidige ervaringen zijn te
begrijpen als een wisselwerking
§ Vroegere ervaringen neem je altijd mee;
beïnvloeden hoe je in het heden staat;
je interpretatie en waardering van
huidige ervaringen
§ Maar huidige ervaringen kunnen ook
een correctie geven op de vroegere
ervaringen
- Ontwikkelingsopgave
o Theorie van ontwikkelingsopgaven; een uitgangspunt v/h boek om
ontwikkeling van kinderen+jongeren te beschrijven
o Kind/volwassene in elke leeftijdsfase bepaalde opgaven moet zien te
volbrengen; bijv. veilige hechting met ouders, omgaan met peers
o Vaardigheden van opgave niet goed verworven? Kans latere
problemen groter
o Psychische stoornis; in oorsprong normale ontwikkeling, maar door
bepaalde oorzaken verstoord; vastgelopen, uit de rails gelopen
Een dynamisch gezichtspunt
- Afwijkend gedrag/psychische stoornis als dynamisch zien; soms heb je er last
van, vaak niet, soms een beetje en soms heel veel
- Verschijningsvorm van afwijkend gedrag verandert gedurende de levensloop
van een persoon
- Gedrag is in de ene levensfase normaal en wenselijk en in de andere
abnormaal en ongewenst
o Normaal: volgens Nederlandse normen, waarden en verwachtingen
niet te veel afwijken van het gemiddelde. Tijds- en plaatsgebonden
begrip
- Voorbeelden: als kind prima als ouders de badkamer inkomen, vanaf de
puberteit de deur op slot, met een geliefde ben je wel weer met gemak
samen in de badkamer
- Scheidingsangst: hoort bij normale ontwikkeling (kind 8/9mnd), neemt in
intensiteit af vanaf 2j, maar normaal tot 6j (dan is cognitie kind zo ver dat het
begrijpt dat mama thuiskomt van werk en niet weggaat als het kind slaapt).
Het is abnormaal als een kind van 1 helemaal geen scheiding/seperatie angst
vertoont maar wel raar als een kind van 10j het nog heeft.
Een uniek individu met unieke ervaringen
, - Meerdere factoren: voor ontstaan en het beloop van gedrag
- Factoren verschillen van elkaar! Bepaalde zijn betrokken bij ontstaan, andere
bij in stand houden en weer andere bij verergeren gedrag
- Factoren uit de omgeving of voortkomend uit kind zelf (sekse, leeftijd,
intelligentie en zelfbeeld)
o Omgeving: invloed van gezin (ouders, brusjes (siblings), school en
leeftijdsgenoten (peers), media (tv, muziek, film, games, internet),
culturele en maatschappelijke normen en waarden.
§ à alles van invloed, gevaar om simpel/eenvoudig te redeneren
- Mensen zijn uniek: kinderen kunnen (ogenschijnlijk) hetzelfde hebben
meegemaakt maar zij zullen op tien verschillende manieren reageren;
afhankelijk van vroegere ervaringen en eigen kenmerken
Opbouw van hoofdstukken 5 t/m 18
Normale ontwikkeling
- Om te kunnen beoordelen of gedrag afwijkend/ongepast is, moet je weten
wat tijdens de verschillende ontwikkelingsstadia van een kind normaal gedrag
is. In het boek wordt bij de meeste hoofdstukken uitgegaan van een
gemiddelde leeftijdsadequate ontwikkeling, maar het blijft lastig te definiëren
wat normaal is. Het verschilt immers ook voor jongens/meisjes, verschillen
kinderen van dezelfde leeftijd ook onderling en zijn er cultuurverschillen.
Kenmerken van stoornissen
- De DSM-5 sluit niet naadloos aan op de ontwikkelingsgerichte benadering,
want niet het uitgangspunt van de DSM. Maar wel meest gangbare
classificatie systeem.
- Soms voldoet iets niet aan de criteria; dan wordt er gesproken over
psychische problemen (itt stoornsissen). Want dat gaat wel gepaard met
lijden en problemen bij kind, opvoedingsproblemen bij ouders.
Cultuur
- Westerse maatschappijen zijn multicultureel geworden; hierdoor meer andere
opvattingen over opvoeding, hulpverlening en psychische stoornissen.
- Cultuur kan de kans op het vertonen van bepaald gedrag (of een stooris)
vergroten of verkleinen
o Depressie: hogere kans op bij culturen waarin kinderen al jong leren
dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor resultaten à depressie kans groter
bij drop-outs (handicap, leerproblemen) dan bij culturen waarbij
