Samenvatting Overeenkomstenrecht week 1
Hoofdstuk 1 – Algemene inleiding
Inleiding
Een overeenkomst is een bijzondere overeenkomst indien zij een wettelijke uitwerking in Boek 7
heeft verkregen. Omdat ze in Boek 7 zijn uitgewerkt, worden ze ook wel benoemde overeenkomsten
genoemd.
- De bijzondere overeenkomsten die niet in Boek 7 zijn uitgewerkt, worden onbenoemde
overeenkomsten genoemd, zit zijn;
o De artiestenovereenkomst o Service Level Agreement (SLA)
o Bedrijfsovernameovereenkomst o Sponsoringsovereenkomst
o Leasing o Sourcing
o Overeenkomst tot o Catering
vermogensbeheer o Factoring
Doel van Boek 7: het BW gaat uit van een open contractensysteem. Om een tweetal redenen is het
noodzakelijk geacht om voor een aantal overeenkomstentypen, bijzondere voorschriften op te
nemen in de wet:
1. Partijen hebben in de praktijk bij alledaagse overeenkomsten vaak alleen maar in hoofdlijnen
de rechtsgevolgen van hun afspraak voor ogen.
o In Boek 7 worden per afzonderlijk geregeld bijzonder contract nadere regels
uitgewerkt.
▪ Ze vullen de bepalingen tussen partijen aan, en zijn veelal van regelend recht
(niet van dwingend recht).
2. De tweede reden is dat het algemeen belang eist dat in bepaalde opzichten de
onderhandelings- en contractsvrijheid van partijen wordt begrensd.
De wetgever acht het van algemeen belang om voor bepaalde bijzondere overeenkomsten
voorschriften op te nemen die de vrijheid van partijen beperken, ter bescherming van een van de
partijen. De volgende voorschriften kunnen worden onderscheiden;
a) Bepalingen die aan de overeenkomst rechtsgevolgen verbinden die door partijen niet
kunnen worden weggecontracteerd.
o Hierbij is er sprake van dwingend recht; contracteren in strijdt hiermee lijdt in
beginsel tot nietigheid of vernietigbaarheid van de rechtshandeling (art. 3:40 lid 1 en
2 BW).
b) Bepalingen die ten aanzien van een bepaalde overeenkomst of voor een bepaald beding een
vorm voorschrijven.
o Zoals het schriftelijkheidsvereiste bij de koop van een onroerende zaak (art. 7:2 BW).
o Art. 3:39 BW geeft aan: tenzij uit de wet anders voortvloeit, zijn rechtshandelingen
die niet in de voorgeschreven vorm zijn verricht nietig.
c) Bepalingen die betrekking hebben op de bewijslijst of de toelaatbaarheid van
bewijsmiddelen.
o Woorden als “gelden als” of “aangemerkt worden als” gelden als onweerlegbare
rechtsfeiten, terwijl de woorden “wordt vermoed” betekenen dat het vermoeden
door tegenbewijs kan worden ontkracht.
▪ Bv. in art. 7:610a BW: …wordt vermoed deze arbeid te verrichten…
Consumentenbescherming is de rode draad door het grootste deel van Boek 7, met name de
‘zwakke’ partij (de consumentkoper, de huurder, patiënt, werknemer etc.) wordt beschermd
tegenover de ‘sterkere’ wederpartij.
• Slechts in beperkte mate biedt Boek 7 bescherming aan rechtssubjecten die een beroep of
bedrijf uitoefenen, zoals aan;
, o De bedrijfsmatig handelende verkoper, die recht heeft op schadevergoeding van
degene van wie hij de zaak heeft gekocht (zijn voorschakel), voor de
schadevergoeding die hij aan de consumentkoper moet betalen (art. 7:25 BW).
o De bedrijfsmatig handelende opdrachtnemer: recht op schadevergoeding bij
bijzonder gevaar (art. 7:406 lid 2 BW).
o Zie verder de artt. 7:423, 7:608 en 7:428-445 BW.
Indien er sprake is van een botsing tussen of een overlapping van de regels van Boek 3, Boek 6 en die
van Boek 7, dan geldt als algemeen uitgangspunt dat de bijzondere regel, die in Boek 7 is
opgenomen, de algemene regel uit Boek 3 of 6 verdringt → lex specialis derogat legi generali.
Gemengde overeenkomst: een ovk kan beantwoorden aan de wettelijke omschrijvingen van
verscheidene bijzondere ovk (ook wel gemengde ovk genoemd).
- Zij vertoont de typische kenmerken van twee of meer bijzondere ovk.
- Art. 6:215 BW: als de ovk aan de omschrijving van twee of meer bijzondere ovk voldoet, zijn
die bepalingen naast elkaar van overeenkomstige toepassing, tenzij deze bepalingen niet
verenigbaar zijn of de strekking daarvan in verband met de aard van de ovk zich tegen
toepassing verzet.
Schakelbepalingen: een schakelbepaling verklaart een aantal wettelijke regels, bv. een titel of een
afdeling, van overeenkomstige toepassing op een gebied waarvoor zij naar de letter van de wet niet
geschreven is.
- Voor het vermogensrecht zijn de artt. 3:15, 3:59, 3:79 en 3:326 BW van belang.
- Vanuit Boek 7 zijn met name de artt. 7:47, 7:50, 7:201 lid 2, 7:242 lid 1 BW van belang.
Hoofdstuk 6 – Schenking
Schenking en gift
Een schenking is een ovk om niet, er hoeft geen tegenprestatie te worden verricht (art. 7:175 BW).
Een gift bevoordeelt de ander, dit hoeft niet om niet te zijn, ook een kleine tegenprestatie kan de
tegenpartij bevoordelen (art. 7:186 lid 2 BW).
➔ Een schenking is altijd een gift, maar een gift is niet altijd een schenking!
Het doel van een schenking of een gift is om vermogensrechten over te dragen. De ovk tot schenking
of de gift is daarbij de titel voor overdracht. Voor de daadwerkelijke overdracht moet er worden
voldaan aan de vereisten van art. 3:84 BW.
Het begrip schenking
De definitie van het begrip schenking staat in art. 7:175 BW: de ovk om niet, die ertoe strekt dat de
ene partij, de schenker, ten koste van eigen vermogen de andere partij, de begiftigde, verrijkt.
• De schenking bestaat uit vier elementen: (1) een ovk, (2) om niet, (3) met bevoordelings-
bedoeling, (4) waardoor de schenker ten koste van zijn eigen vermogen de begiftigde
verrijkt.
1: Overeenkomst: een schenking komt door aanbod en aanvaarding tot stand, dit is een eenzijdige
ovk omdat alleen de schenker presteert en geen tegenprestatie ontvangt.
- Bij aanvaarding heeft begunstigde recht op levering van de schenking.
o Een schenking wordt daarom ook wel verbintenisscheppend (obligatoir) genoemd.
- Een bevrijdende schenkingsovk is ook mogelijk, dit is het geval wanneer een schuld wordt
kwijtgescholden (art. 6:160 lid 2 BW.
,2: Om niet: de schenking geschiedt om niet. Dit is ook het geval wanneer er wel een tegenprestatie
tegenover staat, maar de gever niet bevoordeeld raakt door die prestatie: schenking onder last
genoemd.
- Bv. A schenkt een bedrag van € 10.000- aan B, onder de voorwaarde dat B dit aan een goed
doel besteedt. Dit is een tegenprestatie die niet ten gunste komt aan de schenker (A) en
wordt daarom als ‘om niet’ aangemerkt.
o Mag B wel een deel van het bedrag zelf houden, is dit geen schenking maar een gift
onder last, omdat dit niet geheel om niet is.
- Staat er een tegenprestatie tegenover is dus sprake van een gift, behalve wanneer dit een
zeer geringe tegenprestatie is (een waardevolle villa wordt overgedragen voor € 1,-).
3: Bevoordelingsbedoeling: de schenker moet de bedoeling hebben om de begunstigde, zonder
daartoe rechtens verplicht te zijn, te bevoordelen, terwijl ook de begunstigde zich daar ten tijde van
de schenking van bewust is geweest.
- Remuneratoire schenking: iemand belonen voor prijzenswaardig gedrag (bv. een beloning
geven aan iemand die heeft geholpen bij een ongeluk).
4: Verrijking van begunstigde ten koste van schenker: hier is geen sprake van wanneer dit niet ten
koste gaat van het vermogen van degene die het voordeel veroorzaakt (bv. het huis van een
oudtante schoonmaken, wel wanneer je hier een huishoudhulp voor ingeschakeld en deze betaalt).
- En soms is er geen sprake van een economische verrijking: je krijgt het aanbod om gratis mee
te gaan op vakantie (het vermogen van de begunstigde wordt immers niet verrijkt).
Het begrip gift
Art. 7:186 lid 2 BW: een gift is een handeling van iemand die ertoe strekt om een ander ten koste van
het eigen vermogen te verrijken. Een gift verschilt in twee opzichten t.o.v. de schenking. Zo hoeft een
gift geen overeenkomst te zijn en is het niet nodig dat een gift ‘om niet’ wordt gedaan.
• Bij een gift moet het dus gaan om (1) een handeling, (2) die de ontvanger begunstigt, ten
koste van de schenker, (3) met bevoordelingsbedoeling.
1: Een handeling: een gift hoeft geen ovk te zijn, voldoende is dat een gift uit een handeling bestaat
(art. 7:186 lid 2 BW). Dit kan een rechtshandeling of een feitelijke handeling zijn.
2: Bevoordelingsbedoeling: net als bij een schenking moet de gever een onverplichte bevoordelings-
bedoeling hebben gehad, waarvan de begunstigde zich bewust was.
- Wat geen gift is, is bv. de situatie dat een vader een huis aan zijn dochter overdraagt voor
een bedrag van € 100.000-, en dat zijn dochter de prijs in natura voldoet, door haar vader te
verzorgen, de vader overlijdt echter een half jaar later.
o HR: is van mening dat in deze situatie dat hoewel de gezondheid van de vader niet
goed was, niet kon worden vastgesteld dat de transactie was bedoeld om de dochter
te bevoordelen. De dochter moet immers een tegenprestatie leveren in de vorm van
verzorging voor een onzekere duur en waarde.
- Sommenverzekering: zoals een levensverzekering die uitkeert bij overlijden verzekerde is
ook een gift (art. 7:188 BW), tenzij de uitkering wordt gedaan ter voldoening van een
natuurlijke verbintenis.
3: Verrijking van begunstigde, ten koste van schenker: voor een gift is niet vereist dat de prestatie
van de schenker ‘om niet’ geschiedt. Wel dient de begunstigende te worden verrijkt.
- Bv.: een woning wordt onder de verkoopwaarde verkocht om de begunstigde te
bevoordelen.
o Het moet dus gaan om ongelijkwaardige prestaties, waarbij de begunstigde wordt
verrijkt ten koste van de schenker.
, Natuurlijke verbintenis: de schenking en de gift moeten worden onderscheiden van de prestatie die
wordt geleverd als gevolg van een natuurlijke verbintenis. Een natuurlijke verbintenis wordt in twee
situaties aangenomen:
1. Er is sprake van een natuurlijke verbintenis indien de wet of een rechtshandeling aan een
verbintenis de afdwingbaarheid onthoudt (art. 6:3 lid 2 onder a BW).
o (zoals het terugbetalen van een geldsom, nadat de vordering al is verjaard).
2. Of wanneer iemand jegens een andere een dringende morele verplichting heeft van
zodanige aard dat naleving daarvan, ofschoon rechtens niet afdwingbaar, naar
maatschappelijke opvattingen als voldoening van een aan die andere toekomende prestatie
moet worden aangemerkt (art. 6:3 lid 2 onder b BW).
• Een betaling die krachtens een natuurlijke verbintenis is gedaan, kan niet als onverschuldigde
betaling worden teruggevorderd.
o Goudse Bouwmeester-arrest: Steekpenningen aangenomen, later spijt en moreel
gehouden dit in de gemeentekas te storten. Toch komt de bouwmeester hierop
terug en vordert de betaling als onverschuldigde betaling terug. HR: oordeelt dat er
sprake is van een natuurlijke verbintenis (i.v.m. de morele verplichting), de betaling
kan niet worden teruggevorderd.
Totstandkoming en vernietiging van de schenking of gift
Een schenking en gift kunnen vormvrij geschieden. Uitzondering hierop is: de schenking ter zake des
doods, dit lijkt op een uiterste wilsbeschikking. Een zaak wordt hierbij pas na het overlijden
overgedragen.
- De vormvereisten die hieraan verbonden zijn lijken op die van een testament.
o De schenking moet persoonlijk en niet bij volmacht zijn gedaan.
o De schenking is pas geldig nadat deze bij notariële akte is vastgelegd (art. 7:177 BW).
➔ Wordt de schenking ter zake des doods niet in de vereiste vorm opgesteld, vervalt deze op
het moment van overlijden van de schenker.
Schenking aanbod en aanvaarding: een schenkingsovk komt door aanbod en aanvaarding tot stand.
- Normaal gesproken moet een aanbod impliciet of expliciet worden aanvaard, art. 7:175 lid 2
BW geeft echter aan dat een schenkingsaanbod al is aanvaard wanneer de begunstigde het
niet onverwijld afwijst na van het aanbod kennis te hebben genomen.
o Een aanbod kan echter ook vrijblijvend worden gedaan, dat op een later moment
expliciet moet worden aanvaard.
- Wanneer een schenking is aanvaard, is de gever gehouden de schenking te effectueren. De
begunstigde kan hem zonnodig tot nakoming dwingen.
Herroepen: hoofdregel is dat herroeping kan zolang het aanbod nog niets is aanvaard en nog geen
aanvaardingsmededeling is verzonden (art. 6:219 lid 2 BW), dit geldt ook bij schenking.
- Art. 7:175 lid 2: verkort de termijn echter; het aanbod is al aanvaard zodra de begunstigde op
de hoogte is gesteld en niet onverwijld heeft afgewezen, op dat moment kan het aanbod al
niet meer worden herroepen.
o Dit artikel is van aanvullend recht, de schenker kan ook aangeven dat de schenking
expliciet moet worden aanvaard. (wanneer de schenker overlijdt en het aanbod staat
nog open dan komt het aanbod te vervallen ex. art. 7:179 lid 1 BW).
Wilsgebreken, misbruik van omstandigheden
Omdat de schenkingsovk bestaat uit rechtshandelingen (aanbod en aanvaarding) zijn de normale
vernietigingsgronden van uit Boek 3 van toepassing ex. art. 3:44 BW (bedreiging, bedrog, etc.). Ook
kan er een beroep op dwaling (art. 6:228 BW) worden gedaan.
- Dit geldt ook voor een gift als de gift een rechtshandeling betreft.
