Pedagogiek “Als opvoeden niet vanzelf gaat” & “Psychologie, een
inleiding” – QMP tentamen
Inhoudsopgave
Leertaak 1 – Inleiding en gezin...............................................................................................................2
Hoofdstuk 1 – Wat is orthopedagogiek?............................................................................................2
Hoofdstuk 8 – Gezinsproblemen........................................................................................................4
Leertaak 2 – Gezin en kindermishandeling.............................................................................................7
Hoofdstuk 1 – Wat is orthopedagogiek?............................................................................................7
Hoofdstuk 7 – Het analyseren van een problematische opvoedingssituatie (POS)............................8
Hoofdstuk 8 – Gezinsproblemen......................................................................................................10
Hoofdstuk 7 – Psychologische ontwikkeling (psychologie, een inleiding).........................................14
Leertaak 3: Baby-peuter.......................................................................................................................17
Hoofdstuk 7 – Het analyseren van een problematische opvoedingssituatie (POS)..........................17
Hoofdstuk 9 – Problemen in de baby-peutertijd..............................................................................19
Hoofdstuk 7 – Psychologische ontwikkeling (psychologie, een inleiding).........................................24
Leertaak 4: Peuter-kleuter....................................................................................................................28
Hoofdstuk 3 – De orthopedagogiek als wetenschap.........................................................................28
Hoofdstuk 10 – Problemen in de peuter-kleutertijd.........................................................................31
Hoofdstuk 7 – Psychologische ontwikkeling (psychologie, een inleiding).........................................36
Leertaak 5: Basisschoolkind..................................................................................................................39
Hoofdstuk 5: Planmatig werken.......................................................................................................39
Hoofdstuk 11: Problemen bij basisschoolkinderen...........................................................................41
Leertaak 6: Adolescentie......................................................................................................................51
Hoofdstuk 12 – Problemen in de adolescentie.................................................................................51
Hoofdstuk 6 – Het professioneel inzetten van de eigen persoon als instrument.............................55
Hoofdstuk 7 – Psychologische ontwikkeling (psychologie, een inleiding).........................................57
,Leertaak 1 – Inleiding en gezin
Hoofdstuk 1 – Wat is orthopedagogiek?
Orthopedagogiek De wetenschap die zich in onderzoek en theorievorming richt op
de beschrijving van de aard en de achtergronden van het
ontstaan van opvoedings-, ontwikkelings- en schoolproblemen bij
kinderen en jeugdigen, met het oog op onderkenning,
behandeling en preventie.
Of: de leer van het rechtzetten van dingen die bij kinderen scheef
zijn gegroeid
Opvoeden, Van Dale Lichamelijk en geestelijk vormen; grootbrengen
(Te eenzijdig beeld)
Opvoedingsimpasse, De Als het opvoeden niet vanzelf gaat, of als de ontwikkeling
Ruyter stagneert, kan dat tot spanningen leiden binnen het gezin en
daarbuiten. Zo kan een ‘opvoedingsimpasse’ ontstaan.
Opvoedingsimpasse, Steutel Een opvoedingsimpasse ontstaat:
1. De opvoeder komt erachter dat de ontwikkeling niet
verloopt zoals verwacht/gehoopt/hoort.
2. De opvoeder doet er alles aan om de ontwikkeling in de
juiste richting te sturen.
3. De opvoeder komt erachter dat het niet is gelukt.
4. De opvoeder ziet dat er geen middelen meer zijn die hij
heeft om in te zetten.
5. De opvoeder vind geen middelen meer binnen een
acceptabel termijn.
6. Pijnlijke emoties.
Opvoeden, De Winter Het gaat om complexere zaken: de vorming van persoonlijkheid,
het ontdekken van identiteit en de zin van je bestaan, en je plaats
in cultuur en samenleving. Hierbij zijn wijsheid en gezag, geduld,
moed en ervaring belangrijker dan simpele
conditioneringsprincipes.
Opvoeden, Kok Het in relatie staan van opvoeder(s) en opvoedeling(en), waarin
de opvoeder zich als persoon, als zijn wijze van mens-zijn
presenteert, een klimaat creëert dat persoonlijkheidsgroei
bevordert en leefsituaties zo hanteert dat deze optimale kansen
bieden voor zelfontplooiing.
Opvallend in deze definitie: er wordt geen resultaat van
opvoeding aangegeven.
En: samen op weg zijn zonder te weten waarheen.
Ontwikkelen eigenheid, Kok Je wordt geboren met een ‘startpakket’ waarin
ontwikkelingsmogelijkheden zitten. Deze ontwikkel je in
interactie met de omgeving (ontwikkeling van eigenheid).
Het opvoedingsproces draagt eraan bij dat deze eigenheid tot
ontplooiing komt. Dit proces verloopt beter naar de kansen die
hem geboden worden. En de mate waarin ouders in staat zijn om
sensitief en responsief te reageren op wat het kind ‘vraagt’.
Relatie, Kok De relatie is de basis van het opvoedingsproces; zonder relatie is
, opvoeden niet mogelijk.
Opvoedingswaarden, Pels et - Autonomie = zelfbepaling en zelfstandigheid (belangrijk
al. in westerse samenleving)
- Conformiteit = aanpassing aan de eisen van de omgeving
(niet-westerse samenleving)
Basis voor zelfontplooiing, Van Geborgenheid, veiligheid en een uitnodigende (leer)omgeving als
Sprang basis voor de zelfontplooiing van het kind.
Pedagogische Civil Society, De De invloed van de sociale kwaliteit van een wijk en sterke sociale
Winter netwerken, waarin ook anderen dan de ouders zich
verantwoordelijk voelen voor het opgroeien van jeugdigen.
Drie niveaus van omgaan met 1. Uitproberen van trucjes etc. voor alledaagse kwesties
problemen, Van Strien waarmee ze worstelen. Trucjes die werken worden
‘succesverhalen’. Dit worden ‘standaardvoorbeelden’
voor andere situaties. (Ouders, leerkrachten en andere
opvoeders)
2. Deskundigen gaan verder dan ervaringskennis, etc.
Algemene, wetenschappelijk getoetste kennis.
(praktijkgericht niveau) Deze verbind 1 en 3.
3. Er wordt onderzoek gedaan dat bijdraagt aan algemene
theorievorming.
Wat is pedagogiek en - Pedagogiek = de leer van de opvoeding oftewel
orthopedagogiek? opvoedkunde
- Orthopedagogiek = de wetenschap die zich in onderzoek
en theorievorming richt op de beschrijving van de aard
en de achtergronden van het ontstaan van opvoedings-,
ontwikkelings- en schoolproblemen bij kinderen en
jeugdigen, met het oog op onderkenning, behandeling en
preventie.
Of: de leer van het rechtzetten van dingen die bij
kinderen scheef zijn gegroeid
, Hoofdstuk 8 – Gezinsproblemen
1. Verwoord in je eigen woorden wat de vier kernpunten van de systeemtheorie (Nabuurs)
betekenen voor hulpverlening aan gezinnen (gezinssystemen).
- Als je aan bijvoorbeeld een kind in een gezin hulpverlening biedt, zal het kind veranderen.
Als het kind veranderd, moet het gezinssysteem mee veranderen, want anders valt het kind weer
terug in oud gedrag en gewoontes. Zoals bij punt 1 beschreven: als er één deel in het systeem
veranderd, veranderen alle delen in het systeem.
2. Welke vijf gezinstaken heeft een gezin volgens Baartman en Dijkstra?
1. Huishouding (financiën, regelmaat, hygiëne, voeding);
2. Een positie handhaven ten opzichte van de maatschappelijke omgeving (zoals omgang met
familie en buurt, contact met school);
3. Welzijn en ontwikkeling van de afgezonderde gezinsleden (omgaan met specifieke
kenmerken van gezinsleden);
4. Relatie tussen de partners (omgaan met spanningen);
5. Opvoeding (pedagogische vaardigheden en problemen op dit gebied).
3. Wat zijn de drie gebieden van verantwoordelijkheid voor ouders?
1. Biologische verantwoordelijkheid (verantwoordelijk voor zorg en bescherming)
2. Maatschappelijke verantwoordelijkheid (het zedelijk en lichamelijk welzijn van het kind)
3. Juridische verantwoordelijkheid (aansprakelijk voor het kind)
Systeemtheorie Deze theorie bestudeert het individu in relatie tot zijn
omgeving (en gaat daarbij uit van circulaire
verklaringsmodellen in tegenstelling tot lineaire oorzaak-
gevolgmodellen). Men gaat ervan uit dat het gedrag van een
kind verklaarbaar is vanuit de context waarbinnen het zich
ontwikkelt.
Maar ook andersom: het gedrag van het kind maakt dat de
omgeving er op een bepaalde manier op reageert.
Gezin is systeem Een gezin bestaat uit verschillende gezinsleden. Zij zijn
allemaal onderdelen van het (gezins)systeem. Als één
onderdeel beweegt, bewegen de anderen allemaal mee.
Systeemtheorie (Nabuurs) Kernpunten:
1. Een systeem bestaat uit verschillende delen die
onderling samenhangen en elkaar wederzijds
beïnvloeden. Als er in een deel iets veranderd, zullen
er als gevolg veranderingen in andere delen
plaatsvinden.
2. Systemen kun je zien als zichzelf handhavende
eenheden, die voortdurend in een wisselwerking
staan met hun omgeving.
3. Een systeem stemt zich voortdurend af op de
omgeving en is in een dynamisch evenwicht met die
omgeving.
4. Systemen hebben het vermogen om zichzelf te
besturen en te reproduceren.
Interpunctie Een ouder die de oorzaak van ernstige gedragsproblemen van
het kind bij de familie van de andere ouder legt (‘hij heeft
