College aantekeningen
Hoorcolleges Historische vergelijkende ontwikkeling publiekrecht
- Instelling
- Radboud Universiteit Nijmegen (RU)
alle hoorcolleges van het vak historische vergelijkende ontwikkeling publiekrecht (jaar )
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 45 pagina's
Voorbeeld 4 van de 45 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Historische vergelijkende ontwikkeling van het publiekrechtHoorcollege 1, woensdag 4 september
Codificaties
Omvangrijke wetgevingen (wetboeken)
Belangrijke vragen die beantwoord worden in de komende hoorcolleges:
Wat zijn de motieven om een codificatie te gebruiken?
Wie zijn de opstellers van codificaties?
Wanneer is een bepaalde wetgeving een codificatie?
Komt er nog een Europees BW?
De problemen die samenhangen met codificatie kunnen het best uitgelegd worden
via de privaatrechtelijke wetboeken. De inzet is publiekrechtelijk, maar de toelichting
gebeurt aan de hand van privaatrechtelijke wetboeken.
Drie doelen:
1. Wat is het begrip codificatie?
2. Aantal belangrijke hoofdmomenten/hoofdfiguren uit de Europese
rechtsgeschiedenis
3. Verband tussen codificatie en staatsvorming
Nederland is bijvoorbeeld een eenheidsstaat. Bij een eenheidsstaat hoort
rechtseenheid en codificaties zijn vaak een uitdrukking hiervan.
Wat is publiekrecht? Welke rechtsgebieden vallen hieronder?
1. Staatsrecht: het staatsrecht kent twee functies:
- Instrumentele functie: het staatsrecht regelt de bevoegdheden die
betrekking hebben op de inrichting van het staatsbestel en het
functioneren daarvan. De belangrijkste wet is de Grondwet, de Grondwet
kent de bevoegdheden toe. De belangrijkste bevoegdheid is de
bevoegdheid tot wetgeving.
- Waarborgfunctie: het beschermen van de onderdanen/burgers tegen
bepaald overheidsoptreden. De belangrijkste waarborgen die je in de
Grondwet tegenkomt zijn de vrijheidsrechten
2. Strafrecht: het strafrecht kent twee functies:
- Instrumentele functie: het strafrecht kent de overheid bevoegdheden toe
op het gebied van opsporen, vervolgen en berechten van gedrag dat de
staat onwenselijk vindt. De belangrijkste wet is het Wetboek van Strafrecht.
Het terrein van de absolute verboden.
- Waarborgfunctie: de burger heeft bescherming tegenover het
strafrechtelijk overheidsoptreden. Het Wetboek van Strafvordering biedt
bescherming hiertegen.
3. Bestuursrecht: het bestuursrecht kent twee functies:
- Instrumentele functie: het bestuursrecht regelt de bevoegdheden die
betrekking hebben op het ingrijpen van de overheid in het maatschappelijk
leven (gezondheid, woningen, verkeer, rijbewijzen etc.) Het bestuursrecht
is het terrein van de relatieve verboden, je mag bijvoorbeeld iets niet totdat
je een vergunning hebt.
, - Waarborgfunctie: de burger kan ook rechtsbescherming ontlenen
tegenover het overheidsoptreden op een bepaald maatschappelijk terrein.
Zie de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB).
Wat is publiekrecht?
Publiekrecht lijkt een optelsom van staatsrecht, strafrecht en bestuursrecht.
Gemeenschappelijk hebben deze drie rechtsgebieden het algemeen belang. Het
algemeen belang bepaald de inrichting van het staatsbestel, wat strafbaar is,
bepaald op welk gebied de overheid ingrijpt in het maatschappelijk leven. Maar het is
geen optelsom.
Wat valt onder het algemeen belang?
- Dit verschilt per cultuur, per tijdvak en per land.
- De betekenis van het algemeen belang is niet duidelijk en daarom is het
ook niet duidelijk wat onder publiekrecht valt. Het is dus geen optelsom,
want je weet niet precies wat onder het algemeen belang valt.
Historische ontwikkeling van het publiekrecht, je kunt een aantal tijdvakken
onderscheiden:
1. De 16e eeuw: de Romeinse tijd
- Publiekrecht en privaatrecht als begrippen en het onderscheid tussen die
twee;
- Voor de Romeinen was het privaatrecht het belangrijkste rechtsgebied.
Centraal in hun denken stonden individuele en groepsbelangen. Het
publiekrecht had een aanvullende rol. Heel veel publiekrechtelijke
verschijnselen werden via privaatrechtelijke begrippen verklaard en
opgelost. Bijvoorbeeld de verhouding tussen de Romeinse keizer en zijn
onderdanen. Ze zagen dit als een overeenkomst, de lastgeving.
- De Romeinen kende geen trias politica, ze maakte geen onderscheid
tussen wetgeving, rechtspraak en bestuur.
- Organisatie van de staat vind je wel terug in de Romeinse bronnen.
(Staatsrecht is daarmee ook het oudste onderdeel van het publiekrecht)
- Een deel van de afkeer van het publiekrecht hangt samen met de afkeer
van een te sterke staat. Dit delen de Romeinen met de Amerikanen,
daarom hadden ze ook een hekel aan rechters. De berechtiging van nogal
wat zaken was in handen van leken (lekenrechtspraak)
- Strafrecht en bestuursrecht hadden de Romeinen weinig mee.
- Vooral een periode van het privaatrecht dus.
2. De 17e eeuw: de emancipatie van het publiekrecht uit het privaatrecht:
- Het losmaken van het publiekrecht uit het privaatrecht
- Het scheiden van wetgeving, bestuur en rechtspraak (trias politica)
- Staatsrecht wordt sterker er ontstaan meer staten
- Strafrecht en bestuursrecht wordt ook sterker.
- Begin van het legaliteitsbeginsel.
3. De 18e eeuw: het begin van de rechtsstaat
- Mensen zijn gelijk voor de wet
- Franse revolutie 1789. Hieraan koppelen we het begin van de
rechtstaat. Gelijkheid voor de wet en toekenning van enkele
vrijheidsrechten aan burgers. Vrijheid van denken, rechten en spreken.
4. De 19e eeuw: afkondiging van de grondwetten
, - Voortzetting van de 18e eeuw
- Het beginsel van machtenscheiding (trias politica)
- Legaliteitsbeginsel
- Eerste aanzetting tot rechtsbescherming van de burger tegenover de staat.
- Scherpe scheiding tussen publiekrecht en privaatrechtelijk. Er komt een
einde aan publiekrechtelijke bevoegdheden in privaatrechtelijke handen.
- Alle conflicten werden uit handen van de hoogleraren genomen en
kwamen bij de overheidsrechter terecht.
5. Vervolg 19e eeuw: de democratie
- Kenmerkt zich door het ontstaan van parlementaire stelsels
(volksvertegenwoordiging)
- Ontstaan van politieke rechten (vrijheid van vereniging en vergadering,
actief en passief kiesrecht)
- De scheiding van politiek en bestuur
6. Begin 20e eeuw: het begin van de sociale rechtsstaat/verzorgingsstaat
- Steeds meer bestuursrechtelijke wetgeving (woningwet, gezondheidswet
etc.)
- Deze wetten moeten bijdragen aan het welzijn en welvaart in Nederland
- Ontstaan van sociale rechten naast de politieke rechten, vooral sociale
grondrechten (recht op onderwijs, bijstand etc.)
- Het ontstaan van beginselen van behoorlijk bestuur en behoorlijke
wetgeving.
7. Einde 20e eeuw: de osmose van het publiek en privaatrecht
- Het in elkaar schuiven van publiek en privaatrecht (door elkaar lopen); het
publiekrecht (vooral bestuursrecht) krijgt steeds meer greep op het
maatschappelijke leven.
- Eigen rechters, eigen beginselen etc.
- Het beheerst grote delen van het privaatrecht.
- Europeanisering van het recht in Europa: het steeds belangrijker worden
van Europa voor Nederland.
- Er is meer publiekrecht gekomen, bijna al het Europese recht is
bestuursrecht. Het ziet namelijk op overheidsingrijpen.
- Gaat vooral ten koste van de vrijheid van het privaatrecht. (Veel
vergunningen nodig etc.)
Het legaliteitsbeginsel
Het publiekrechtelijke beginsel bij uitstek. Het uitgangspunt in zowel het staats, straf
en bestuursrecht. Elk overheidsoptreden moet teruggaan op een wet.
- Eerste periode van het legaliteitsbeginsel is de Romeinse tijd. Je ziet al
aanwijzingen van de Romeinen dat wetgeving moest teruggaan op een
wettelijke bepaling. Ook de Romeinen vonden dat de straf moest
teruggaan op een wettelijke strafbepaling.
- 17e eeuw: emancipatie van het publiekrecht uit het privaatrecht. De Franse
Koning zei dat hij het recht is. ‘Princeps Legitus Solutus est’ = de keizer is
niet gebonden aan de wet, maar de keizer is het recht. Ze zagen geen
plaats voor het legaliteitsbeginsel.
- 1789: legaliteitsbeginsel breekt door. De vorst/ de Koning is gebonden aan
de wet.
- 20e eeuw: de vorst is niet alleen gebonden aan de wet maar ook aan de
beginselen en grondrechten.
, - 21e eeuw: de vorst is ook gebonden aan het moreel.
Hoorcollege 2, woensdag 11 september
Codificatie wordt vaak vervangen door het woord ‘wetboek’
- Codi: komt van het woord codex, codex betekende boek.
- Ficatie: komt van het Latijnse woord facere, facere betekent maken.
Het codificatiebegrip heeft een Latijnse achtergrond, maar is niet gemaakt in de tijd
van de Romeinen. Het begrip codificatie stamt uit de 18 e eeuw en is gemaakt door
een Engelsman: Jeremy Bentham.
Wat begrijpen Lokin en Zwalve in het boek onder het begrip codificatie?
1. Een omvangrijke, op schrift gestelde wet;
2. Afkomstig van een overheidsorgaan dat tot wetgeving bevoegd is;
3. Met exclusieve gelding;
Het uitgangspunt is dat niet elke wetgeving een codificatie is.
Eerste vereiste: een omvangrijke, op schrift gestelde wet:
- Je noemt een omvangrijke, op schrift gestelde wet ook wel een wetboek.
- Wet in deze omschrijving van Lokin en Zwalve betekent algemeen
verbindend voorschrift. Wet is wet in materiële zin.
- Wat betekent algemeen? De wet in materiële zin moet gemaakt zijn vanuit
het perspectief van het algemeen belang. Het woord algemeen heeft in
ieder geval de betekenis dat de wet het algemeen belang moet dienen.
1. Het algemeen belang veronderstelt dat afwegingen worden
gemaakt vanuit het algemeen gezichtspunt. Art. 50 en 67 GW horen
hierbij. Het moet niet gaan om een plaatselijk belang, regionaal
belang of politiek belang.
2. Je maakt een besluit die geld voor een veelheid van gevallen. Een
algemeen verbindend voorschrift is voor herhaalde toepassing
vatbaar. Dit heeft te maken met de trias politica: stelsel van
machtenscheiding.
Tweede vereiste: afkomstig van een overheidsorgaan dat tot wetgeving
bevoegd is.
- Art. 81 GW: wetten worden gemaakt door de regering + Staten-Generaal
- Bijna alle organen die in het boek staan zijn tot wetgeving bevoegd, maar
er zijn uitzonderingen. Bijvoorbeeld Decreet van Gatsianus, hij is een
monnik en is niet bevoegd tot wetgeving, want dat is de paus. Het heeft
bovendien ook geen exclusieve gelding.
- Normaal gesproken zit hier niet zo’n probleem
Derde vereiste: met exclusieve gelding
- Is exact hetzelfde als formele volledigheid. Een wetboek moet formeel
volledig zijn.
- Het monopolie tot het maken van wetten (rechtsvorming), berust bij de
wetgever. De Grondwet moet een orgaan bevoegd maken tot wetgeving.
De wet is met andere woorden de enige rechtsbron. Het verdrag kan ook
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mirthefranssen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €20,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 56326 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen