Psychopathologie
Leerdoelen
Kennis en inzicht
De aard en de inhoud van de volgende classificatiesystemen kennen: DC 0-5, DSM-5-
TR en ICD- 11, alsmede weten uit welke informatie een classificatie in deze
classificatiesystemen bestaat en hoe deze informatie is georganiseerd. (eindterm
bachelor PW 1c, 1g)
Herkennen binnen welk hoofdstuk uit de DSM-5-TR een behandelde DSM-5-TR
classificatie be- schreven wordt. (eindterm bachelor PW 1c, 1g)
Beschrijvende kenmerken en de belangrijkste DSM-5-TR criteria (te weten,
kernsymptomen, symp- toomclusters, relevante differentiaaldiagnostische criteria en
relevante criteria mbt leeftijd of con- texten) kunnen opnoemen van de aan bod
gekomen vormen van psychopathologie. (eindterm bache- lor PW 1c, 1g)
Kunnen opnoemen welke stoornissen vaak samen voorkomen en weten hoe vaak dat
dan ongeveer is (comorbiditeit). (eindterm bachelor PW 1g)
Leeftijdsverschillen in presentatie van symptomen van de aan bod gekomen vormen
van psychopa- thologie kunnen beschrijven. (eindterm bachelor PW 1a, 1g)
Sekseverschillen in presentatie van symptomen van de aan bod gekomen vormen van
psychopatho- logie kunnen beschrijven. (eindterm bachelor PW 1g);
Weten welke stoornissen zeldzaam en minder zeldzaam zijn, alsmede globaal
sekseverschillen en culturele verschillen in prevalentie kennen. (eindterm bachelor
PW 1g)
Risicofactoren, beschermende factoren en etiologische modellen van de behandelde
vormen van psychopathologie kunnen beschrijven. (eindterm bachelor PW 1g)
De ontwikkeling en het beloop kennen van de behandelde vormen van
psychopathologie. (eindterm bachelor PW 1g)
De gangbare behandelvorm en behandelcontexten kunnen benoemen voor de
verschillende vormen van psychopathologie, alsmede globaal kunnen benoemen hoe
effectief de behandeling is. (eindterm bachelor PW 1d, 1g).
De voordelen en beperkingen van het gebruik classificatiesystemen kunnen benoemen
en uitleggen. (eindterm bachelor PW 1c, 1g).
Kunnen uitleggen waarom psychopathologie gezien moet worden als een continuüm
waar de gren- zen tussen normaal en pathologie flexibel zijn en kunnen veranderen op
basis van individuele (bijv. leeftijd) en omgevingsfactoren (bijv. cultuur). (eindterm
bachelor PW 1g)
,Toepassen van kennis en inzicht
DSM- classificaties kunnen relateren aan een (korte) gevalsbeschrijving van
psychopathologische beelden. (eindterm bachelor PW 2a, 2d)
- Uit een gevalsbeschrijving risico- en beschermende factoren voor een bepaalde
psychopathologische classificatie kunnen identificeren. (eindterm bachelor PW 2a,
2d)
Oordeelsvorming
Op basis van een gevalsbeschrijving beredeneren aan de hand van algemene criteria
voor psychopa- thologie of er gesproken kan worden van psychopathologie. (eindterm
bachelor PW 1g, 2a, 3c)
Beredeneren welke vorm van psychopathologie het meest aannemelijk is op basis van
een gevals- beschrijving (eindterm bachelor PW 1g, 2a, 2d, 3c)
Aan de hand van contextuele informatie een uitspraak kunnen onderbouwen over de
behandeluit- komst van een vorm van psychopathologie die omschreven staat in een
gevalsbeschrijving. (eind- term bachelor PW 1g, 2a, 3c)
,College 1 – Classificeren en classificatiesystemen
Prevalentie: hoe vaak iets voorkomt.
Puntprevalentie: hoeveel mensen hebben op een bepaald moment een stoornis.
Lifetime prevalentie: hoe vaak in hun leven hebben mensen een stoornis.
Het bio-ecologische systeemtheorie van Bronfenbrenner: Het belangrijkste uitgangspunt is
dat de ontwikkeling van gedrag altijd binnen meerdere contexten plaatsvindt. Om die
verschillende aspecten te onderscheiden zijn er 6 lagen:
1. Intrapersoonlijke kenmerken: de persoon zelf met persoonlijke kenmerken.
2. Microsysteem: gaat om de ontwikkeling van de relaties tussen het kind en de personen uit
de directe omgeving. Voorbeelden: docenten, broertjes, zusjes, vrienden, ouders, familie.
3. Mesosysteem: gaat om de ontwikkeling van de relatie tussen de verschillende
microsystemen, deze systemen beïnvloeden elkaar ook. Als een kind een slecht cijfer haalt op
school, beïnvloedt dat de reactie van ouders ook. Voorbeelden: speelplaats, school/klas, buurt,
thuis, ontspanningsmogelijkheden.
4. Exosysteem: betreft meerdere maatschappelijke systemen waarvan het kind niet direct deel
uitmaakt, maar die wel via de micro en meso invloed uitoefenen. Voorbeelden: sociale
netwerk ouders, etnische gemeenschap, sportclub van ouders.
5. Macrosysteem: dit is de systeem laag zonder mensen, maar wel met wetten, normen,
waarden en regels. Voorbeelden: religie, wereldbeleid, huisvestingbeleid, onderwijssysteem,
economisch systeem, culturele normen en waarden.
6. Chronosysteem: alle ervaringen die een persoon heeft gehad tijdens zijn of haar leven,
inclusief milieugebeurtenissen, belangrijke levensveranderingen en historische
gebeurtenissen. Verwijst naar dat ontwikkeling altijd plaatsvindt.
Ontwikkelingsperspectief – normale ontwikkeling
Vroege kindertijd (0 – 6 jaar) - bedplassen, driftbuien, separatieangst
Midden kindertijd (6 – 12 jaar) - bang in donker, beweeglijk
Adolescentie (12 – 19 jaar) - experimenteren, grenzen verkennen, stemmingswisselingen
Ontwikkelingsperspectief – psychopathologie
Vroege kindertijd (0 – 6 jaar) – pervasieve ontwikkelingsstoornissen, ernstige leerproblemen,
encopresis/enuresis, slaapproblemen
Midden kindertijd (6 – 12 jaar) – ADHD, ODD/OCD, ticstoornissen, angststoornissen,
somatische problemen
Adolescentie (12 – 19 jaar) – stemmingsstoornissen, eetstoornissen, schizofrenie,
drugsverslaving, obsessieve compulsieve stoornis, agorafobie
Ontwikkelingsperspectief – expressie van de stoornis (depressie)
Vroege kindertijd (0 – 6 jaar) – ontroostbaar huilen, slaapproblemen, groeiachterstand,
prikkelbaar
Midden kindertijd (6 – 12 jaar) – prikkelbaar, verminderd plezier, aandachtsproblemen,
somatische klachten, lage zelfwaardering
Adolescentie (12 – 19 jaar) – somberheid, sociale isolatie, negatieve cognities, lage
zelfwaardering, gevoelig voor afwijzing
, Er is sprake van (ontwikkelings)psychopathologie wanneer er klachten zijn op het gebied van
lichamelijk functioneren, gedrag, emoties, cognities en relaties. Deze klachten passen niet bij
de leeftijd, zijn niet tot zeer moeilijk te corrigeren, beïnvloeden het algemeen functioneren
ernstig nadelig, doen het kind zelf en/of de omgeving lijden en doen uiteindelijk mogelijk de
ontwikkeling stagneren.
Probleemgebieden
Vroege kindertijd (0 – 6 jaar)
- Slaapproblemen (gaan meestal over)
- Eet- en groeiproblemen (gaan meestal over)
- Zindelijkheidsproblemen (gaan meestal over)
- Hechtingsproblemen (eenmaal ontstaan maakt lastig te behandelen)
- Pervasieve ontwikkelingsstoornissen (chronisch vanwege erfelijke aanleg)
- Taal- en leerproblemen (chronisch vanwege erfelijke aanleg)
Basisschool leeftijd (tot 12 jaar)
- Aandachts- en impulsiviteitsproblemen (ADHD, chronisch vanwege erfelijke aanleg)
- Gedragsproblemen (eenmaal ontstaan maakt lastig te behandelen)
- Angstproblemen (goed te behandelen, maar kans op terugval)
Puberteit/adolescentie (tot 18 jaar)
- Stemmingsproblemen (unipolaire goed te behandelen, kans op terugval; bipolaire stoornis
chronisch vanwege erfelijke aanleg)
- Eet- en lijnproblemen (eenmaal ontstaan maakt lastig te behandelen)
- Middelenmisbruik (eenmaal ontstaan geeft zwakke plek, levenslange verslaving)
- Schizofrenie en psychosen (schizofrenie is chronisch vanwege erfelijke aanleg)
- Omgaan met de dood en eigen sterfelijkheid (suïcidaliteit ernstig, maar voorkoombaar en
behandelbaar).
Classificatiesystemen
Voordelen van classificatiesystemen:
- Duidelijke beschrijving van de kernproblematiek
- Internationale eenduidigheid (onderzoek, onderwijs, beleid, communicatie)
- Richtinggevend voor behandeling
Nadelen van classificatiesystemen:
- Informatie sterk gereduceerd
- Categoriale indeling
- Suboptimale basis voor behandeling
De 3 belangrijkste classificatiesystemen:
1. ICD (International Classification of Diseases) = World Health Organisation (WHO)
- ICD-11 geeft classificaties van alle ziekten
