In de samenleving heeft het recht de taak om, zo mogelijk, conflicten te voorkomen en
bestaande conflicten op te lossen. Het recht tracht de vrede in de samenleving te bewaren
door de belangen van de gemeenschap en de belangen van de individuele leden van de
samenleving te beschermen.
FUNCTIE 1 RECHT: Rechtsregels hebben als doel om menselijke gedragingen te ordenen
en daarmee ook te uniformeren (overeenstemmend maken), doordat ze voor iedereen
gelijkelijk van kracht zijn.
- Dat gebeurt door het vaststellen van voorschriften waarin gedragingen worden
benoemd in termen van bevoegdheden en verplichtingen.
De inhoud van de meeste rechtsregels vloeit voort uit algemeen aanvaarde opvattingen over
goed en kwaad en uit de behoefte aan een doelmatige ordening van de maatschappij.
Het recht bestaat grotendeels uit een verzameling van regels die betrekking hebben op het
handelen van mensen als leden van de samenleving en op de organisatie van de
samenleving.
FUNCTIE 2 RECHT: De regels moeten worden gehandhaafd, dat wil zeggen dat er toezicht
wordt uitgeoefend op de niet-naleving ervan en dat conflicten daarover aan een rechter
kunnen worden voorgelegd.
- Het recht kent daarover regels die betrekking hebben op ‘Het beslecht van
geschillen’.
§1.2 De rechtsbronnen
Onder de term ‘Recht’ verstaan we Het geheel van geldende rechtsregels. Ook wel Positief
Recht of Objectief Recht genoemd. In Nederland bestaat het positieve recht uit de
optelsom van alle rechtsregels die hier op dit moment gelden.
Het is van belang om deze rechtsregels te onderscheiden in de voorschriften die uit de
moraal, godsdienst of de fatsoensregels voortvloeien.
- Deze voorschriften zijn vrijwel nooit rechtstreeks vastgelegd in rechtsregels en
daarmee behoren ze niet tot het positieve recht, dat geldt ook voor de rechtsregels
die nog niet zijn ingevoerd.
Natuurrecht, dat is het recht dat voor iedereen geldt ongeacht plaats en tijd, omdat het door
de ‘natuur’ is gegeven.Het gaat dan om universele (op alle plaatsen toepasbaar) normen en
waarden die zijn voortgekomen uit de natuur zonder dat de mens er aan te pas kwam.
tegenwoordig speelt het in het rechtsleven geen rol van betekenis meer.
,Subjectief recht, daaronder verstaan we de bevoegdheid die iemand in een concreet geval
aan een regel van objectief recht ontleent, een individuele bevoegdheid.
Twee betekenissen van ‘recht’:
1. Algemene regels (objectief recht)
2. Individuele bevoegdheid (subjectief recht)
↓
Het verband tussen die twee betekenissen: Iedere individuele bevoegdheid die iemand
jegens een ander of jegens alle anderen kan doen gelden, moet altijd berusten op een
algemene regel.
Rechtsbronnen zijn de bronnen waaruit het geldend recht als het ware voortvloeit. Bij de
rechtsbronnen gaat het om de vorm waarin rechtsregels zich voordoen, en niet om de
inhoud van de regels.
↓
In het nederlands recht zijn rechtsbron:
1. De wet
2. De jurisprudentie (rechtspraak)
3. De gewoonte
4. Verdragen en sommige besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
De wet: Elke algemeen geldende geschreven rechtsregel die afkomstig is van een tot
wetgeving bevoegd overheidsorgaan.
De jurisprudentie: Ook de rechter vormt rechtsregels, als andere rechters deze regel in
latere geschillen ook toepassen, is er sprake van jurisprudentie (Rechtersrecht). Deze heeft
dezelfde rechtskracht als het wettelijk recht.
De gewoonte: In veel sectoren heersen tal van gewoonten die niet in de wet zijn
vastgelegd, maar die wel als bindende rechtsregel worden beschouwd en nageleefd. In een
geschil kan de rechter de geldigheid van zon rechtsregel beoordelen.
Verdragen: hebben in beginsel in ons recht dezelfde werking als gewone wetten en daarom
behoren zij tot het positieve recht.
§1.3 Nationaal en internationaal recht
Het staat ieder land in beginsel vrij zijn wetgeving te regelen wat het nodig acht en te
bepalen welke bevoegdheden aan het bestuur en de rechterlijke macht toekomen. Dit heet
Soevereiniteit. Andere staten mogen zich daar niet mee bemoeien.
Naast het nationale recht geldt binnen staten ook recht van internationale oorsprong. Ook
wel Kortheidshalve internationaal recht genoemd.
Volkenrecht: Het deel van het internationaal recht dat rechtsregels bevat over het verkeer
tussen staten onderling of tussen staten en volkenrechtelijke organisaties. Het volkenrecht
bestaat voornamelijk uit verdragen, besluiten van volkenrechtelijke organisaties en regels
van het gewoonterecht.
,Een verdrag: een schriftelijke, bindende regeling tussen staten of tussen staten en
volkenrechtelijke organisaties.
Verdragen met rechtstreekse werking: het gaat dan om verdragen met rechtsregels die
rechtstreeks binnen de nationale rechtsorde van een staat gelden. (verdragen die ingrijpen
in de soevereiniteit van de staat)
EVRM: het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de
fundamentele vrijheden.
Elk individu heeft eigen, onvervreemdbare rechten die de staat moet respecteren:
Grondrechten. Grondrechten uit het EVRM hebben grote invloed op de rechtsorde van de
aangesloten lidstaten. (Rechtstreekse werking)
Monistisch systeem (of monisme): Rechtsregels uit een verdrag kunnen deel uitmaken
van het nationale recht zonder dat eerst omzetting in nationaal recht nodig is.
Verdragen met eigen rechtsorde: Het gaat dan om een verdrag waarbij bevoegdheden tot
wetgeving, bestuur en rechtspraak zijn opgedragen aan een internationale organisatie.
Het geheel van rechtsregels die afkomstig zijn van de Europese Unie wordt het Europees
Unierecht of het Recht van de Europese unie genoemd.
! Een regel of besluit van internationale herkomst heeft voorrang boven de nationale regel !
§1.4 Materieel en formeel recht
Materieel recht: Regels die betrekking hebben op de rechten en plichten van personen in
hun onderling verkeer (Gericht op inhoud).
Formeel recht: Regels over de wijze van procederen bij de rechter. (Ook wel: Procesrecht)
Pas als er moeilijkheden ontstaan, komt het procesrecht in beeld.
privaatrecht=burgerlijk recht=civiel recht
Het procesrecht heeft op elk van de drie rechtsgebieden een eigen structuur, eigen rechter
en eigen regels van procesrecht.
Door een zekere hiërarchie in het rechtsysteem is een uitspraak van een rechter zelden
definitief. Vrijwel altijd kan een uitspraak ter controle worden voorgelegd aan een ‘hoger’
rechterlijk college: het hoger beroep.
§1.5 Het staatsrecht
1) Het staatsrecht
Het staatsrecht bevat de regels die betrekking hebben op de organisatie van de Staat en zijn
organen en op de bevoegdheden van die organen. Het omvat ook de verhouding van de
, burgers tot de Staat en de mogelijkheden die de burgers hebben om invloed uit te oefenen
op het functioneren van de diverse staatsorganen.
Het wettelijk fundament van het staatsrecht wordt gevormd door de Grondwet. Zij bevat een
summiere (korte), geschreven regeling met daarin een aantal hoofdlijnen van de organisatie
van onze staat.
De grondrechten vormen een bijzondere categorie rechten die berusten op de gedachte
dat de mens meer is dan alleen onderdaan van een Staat en dat de overheid dat hoort te
eerbiedigen.
Door een eventuele inmenging op essentiële levensgebieden (vrijheids- en politieke rechten)
door de Staat bieden de grondrechten bescherming.
Het grootste deel van de grondwet is gewijd aan de inrichting van de Staat en de
bevoegdheden van de belangrijkste overheidsorganen. De belangrijkste staatsorganen
worden in de Grondwet benoemd en hun bevoegdheden summier omschreven.
Een organieke wet: een wet in de Grondwet waarin wordt aangegeven dat over het
betreffende onderwerp nadere regels moeten worden gemaakt in een wet.
Naast de grondwet en de organieke wetten bestaat het Staatsrecht uit een aantal regels die
geleidelijk in het parlementaire leven zijn ontwikkeld en die niet in een wettelijke regeling zijn
vastgelegd.
Het gaat dan voornamelijk om de gang van zaken bij een kabinetsformatie. Daarbij speelt
het gewoonterecht een belangrijke rol.
2) Het bestuursrecht
Het bestuursrecht (administratief recht) heeft de juridische bestuursactiviteit van de overheid
tot onderwerp. De belangrijkste wettelijke regeling is de Algemene wet bestuursrecht
(Awb.)
Oorspronkelijk behoorde het bestuursrecht tot het staatsrecht, maar werd later een eigen
rechtsgebied met eigen materieel- en formeel recht.
In het bestuursrecht staat de rechtsverhouding tussen overheid en burger centraal. Deze
relatie komt voor een groot deel tot uiting in een beschikking.
Beschikking: een besluit van een bestuursorgaan in een individueel geval. Zowel rechten
verlenen als plichten opleggen.
Het materiële bestuursrecht houdt zich in hoofdlijnen bezig met de bevoegdheid van
bestuursorganen tot het maken van beschikkingen en met de vereiste die aan een
rechtsgeldige beschikking worden gesteld.
Welke bestuursorganen zijn in ons land bevoegd tot het geven van een beschikking?
- Op landelijk niveau zijn dat onder meer de regering en ministers
- Daarnaast wijzen vele wetten naar andere bestuursorganen die in bepaalde gevallen
bevoegd zijn.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jurriankemps. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,89. Je zit daarna nergens aan vast.
