Samenvatting mondiale rechtvaardigheid - H6 Misschien kunnen we beter niet helpen
Heb je geen zin om het boek door te lezen? Geen probleem! Ik heb de voorbeelden en de tekst van het hoofdstuk ingekort en hierin verwerkt. Veel succes met het voorbereiden van de tentamens!
Samenvatting Mondiale rechtvaardigheid – hoofdstuk 6 Misschien kunnen we beter
niet helpen
De vorige hoofdstukken gingen over de plicht om mensen in nood te helpen. Al deze
hoofdstukken veronderstellen dat hulp helpt, effectief is en de situatie van de allerarmsten
niet verslechterd.
Sinds enige tijd staat deze veronderstelling onder druk. Het lijkt erop dat hulp, alles juist
erger maakt. De titel van een recent opiniestuk uit de Volkskrant “Hoe succesvoller
ontwikkelingshulp, hoe groter de armoede.” > Wat moeten we doen als hulp niet helpt?
Voor hulp bestaat geen formule en ‘blind’ helpen kan niet.
● Nadenken over de vorm waaronder dit moet gebeuren. Er is reflectie nodig op het
idee van hulp, de vorm en de effectiviteit ervan.
Dit hoofdstuk gaat over de kritische kijk op het probleem van mondiale rechtvaardigheid. Het
gaat over twee vormen van kritiek die in het filosofische debat over hulp naar voren komen.
1) De relatie tussen de morele plicht om te helpen en de effectiviteit ervan.
2) De bestrijding van de ideeën van Singer en anderen. Morele plicht tot hulp wordt
vaak in beelden en metaforen gesproken, die in schril contrast staan met de harde
beslissingen waarover het eigenlijk gaat bij de bestrijding van wereldarmoede.
Noodhulp en vuile handen
In de afgelopen jaren hebben veel schrijvers de mythe geprobeerd te ontmaskeren dat hulp
altijd helpt.
Voorbeelden:
1) The White Man’s Burden (2006) van William Easterly
2) Doodlopende hulp (Dead Aid, 2009) van Dambisa Moyo
3) De Crisiskaravaan (2008) van Linda Polman
In felle en soms ongenuanceerde bewoordingen veegt men in deze boeken de vloer aan
met de gedachte dat noodhulp en ontwikkelingshulp dé oplossing zouden zijn voor het
probleem van armoede. Hulp is vaak niet effectief en soms zelfs deel van het probleem.
Laten we preciezer kijken naar waarom het juist een probleem vormt en welke filosofische
problemen ermee samenhangen. We moeten ook bekijken of het soms problematische
karakter van hulp impliceert dat we niet meer hoeven te helpen.
Voorbeeld van noodhulp: 1985 - Rob Geldof - Ierse zanger en frontman van de toenmalige
popgroep Boomtown Rats - Live Aid, een mega benefietconcert met optredens in zowel
Engeland als Amerika, met als doel geld in te zamelen om de hongersnood in Ethiopië te
bestrijden.
● Door tegenvallende oogsten was hongersnood ontstaan die met geld en goederen
kon worden bestreden. Helaas bleek de situatie minder eenvoudig dan gedacht.
● Polmans boek: De crisiskaravaan > de voornaamste oorzaak voor het humanitaire
drama was niet de droogte in het noorden, maar het wrede regime van Mengistu
Haile Mariam. Dit militaire regime stond in die tijd tegenover een leger van rebellen
dat in de noordelijke regio’s van Tigray en Eritrea werd gesteund door
dorpsbewoners en arme boeren.
● Door de bevolking naar het zuiden te verjagen (mensen vermoorden, waterbronnen
, besmetten, graanschuren plat te branden en het vee afslachten), werd het nog
slechter. De rebellen verloren hun steun in het noorden en de regering kreeg meteen
goedkope arbeidskrachten om in het zuiden te werken op de vruchtbare
landbouwgronden.
Volgens Polman speelde noodhulp in dit verhaal een dubieuze, want faciliterende rol. De
vluchtelingenkampen die in de zuidelijke helft van Ethiopië werden opgebouwd, maaken de
volksverhuizing van het hongerige noorden naar het zuiden veel eenvoudiger. Het regime
werd door de noodhulp rijker. De massa’s hulpverleners die naar Ethiopië vlogen,
moesten tegen een zeer ongunstige wisselkoersen de lokale munt aankopen.
Het militaire regime van Mengistu maakte zo gebruik van de simpele logica van
hulpverlening. Veroorzaak een humanitaire ramp en nodig vervolgens de internationale pers
uit om de beelden te verspreiden van uitgehongerde en stervende mensen.
● Hulporganisaties komen dan vanzelf om iedereen met geld/goederen bij te staan.
Die logica wekt veel ethische vragen op voor hulpverleners/hulporganisaties. Polman werkt
er een aantal van uit. Stel dat je weet dat een militair bewind profiteert van het geld dat je het
land binnenbrengt of van de hulpgoederen die je uitdeelt (inpikken en vervolgens verkopen
en met de opbrengst wapens kopen). Wat doe je dan?
A. Ondanks de zeer moeilijke omstandigheden blijf je neutraal en voor de slachtoffers
doen wat je kunt;
B. Je beziet de omstandigheden, concludeert dat de beginselen van het Rode Kruis hier
niet langer van toepassing kunnen zijn en vertrekt.
Misschien nog een radicalere keuze mogelijk; niet alleen vertrekken, maar ook alle instanties
oproepen om de geldkraan helemaal dicht te draaien. Zonder geld houdt het regime korter
stand, maar dat kost ook onschuldige slachtoffers.
Het met goede intenties geven van hulp heeft niet altijd goede gevolgen, maar soms
worden handen ook vuil gemaakt. ‘Probleem van de vuile handen’: Mag je om een goed
doel te bereiken middelen inzetten waarmee de grenzen van de moraal worden
overschreden? Om een bekend voorbeeld te gebruiken: mag je iemand martelen om hem te
dwingen te vertellen waar hij een bom heeft verstopt die op het punt staat af te gaan? Het
probleem van de vuile handen gaat meestal over kwade beslissingen die politici moeten
nemen om het goede doel te bereiken, in dit geval de bescherming van de bevolking tegen
een oorlog of terrorisme.
● Hulpverleners - vergelijkbare situatie:
○ Ene kant willen zij mensen helpen in nood, maar aan de andere kant moeten
zij corrupte politici en militairen soms geld geven om de noodlijdenden te
bereiken. Of je vuile handen wilt maken, hangt af van de situatie ter plaatse
en van de morele theorie die je onderschrijft.
Een utilitarist zou eerder instemmen met het martelen van een terrorist dan iemand die het
onvoorwaardelijke verbod op marteling onderschrijft. Net zo zal een utilitarist eerder geld
geven aan corrupte politici en militairen om op die manier het grootste nut of welzijn voor de
grootst mogelijke groep van mensen te bereiken.
Verantwoordelijkheid en doodlopende hulp
Natuurlijk zal Polman niet beweren dat er geen enkele vorm van hulp nodig is voor die
gebieden waar extreme nood heerst. We moeten nadenken over de vorm van hulp.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper hhsgebruiker. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
