Samenvatting
Ontwikkelingspsychopathologie
Hoofdstuk 1
Ontwikkelingspsychopathologie is de wetenschappelijke discipline die onderzoekt hoe
psychische stoornissen ontstaan en zich ontwikkelen.
Het is iets anders dan psychiatrie: dit is een medische discipline die zich bezighoudt met
onderzoek, diagnose en behandeling van psychische stoornissen.
Veel factoren spelen een rol bij het ontstaan en het beloop van psychische stoornissen. We
houden in de ontwikkelingspsychopathologie de volgende disciplines aan:
- Ontwikkelingspsychologie (normale ontwikkeling)
- Klinische psychologie (afwijkende ontwikkeling)
- Pedagogie (opvoeding)
- Kinderpsychiatrie (psychiatrische zaken)
- Biologie (erfelijkheid en lichamelijke rijping)
- Sociologie (maatschappelijke processen)
- Antropologie (culturele normen en waarden)
- Epidemiologie (voorkomen van ziekten en stoornissen onder de bevolking)
Cultuur heeft op 2 manieren invloed op de psychopathologie:
1. Cultuur en maatschappelijke omstandigheden kunnen de kans vergroten of
verkleinen dat kinderen zich op een bepaalde manier gedragen
2. Culturele normen en waarden kunnen de opvattingen van volwassenen over het
gedrag van kinderen beïnvloeden, en daarmee hun psychopathologie
Een risicofactor heeft een negatieve invloed op de (normale) ontwikkeling en vergroot de
kans op een stoornis. Een beschermende factor voorkomt in een riskante situatie dit
negatieve effect. – en + factoren beïnvloeden elkaar wederzijds.
Binnen de ontwikkelingspathologie wordt er nadruk gelegd op het vroegtijdig herkennen van
risicofactoren, om zo problemen en stoornissen te kunnen voorkomen.
- Ontwikkelingspsychopathologie is een benadering die inzichten uit verschillende
wetenschappelijke disciplines en theorieën combineert en integreert.
- Psychiatrie is een medisch specialisme, ontwikkelingspsychopathologie is een
integratieve benadering.
- Kinderen (en ook jongeren en volwassenen) staan in de loop van hun leven voor
meerdere leeftijdsgebonden ‘opgaven’. Het adequaat volbrengen van deze ‘opgaven’
draagt bij aan de psychische gezondheid.
- Het actuele gedrag van een kind is altijd het gevolg van vroegere ervaringen en van
eisen die de huidige situatie aan het kind stelt.
- De oorzaak van psychopathologie van een kind ligt niet per se in zijn verleden.
- Een psychische stoornis kent nooit slechts één oorzaak, en is altijd het resultaat van
een wisselwerking tussen biologische factoren en omgevingsfactoren.
, - Of het gedrag van een kind adequaat is, hangt af van diens (ontwikkelings)leeftijd.
Gedrag dat op jonge leeftijd adequaat is, kan als het op latere leeftijd voorkomt op
een stoornis wijzen.
- Elk kind is uniek, en dat geldt ook voor kinderen met psychische stoornissen. ‘De’
adhd’er bestaat niet.
- Je weet pas wat een afwijkende ontwikkeling is als je weet wat de normale,
gemiddelde ontwikkeling is. Bovendien spelen culturele opvattingen een belangrijke
rol bij het bepalen van wat we ‘normaal’ vinden.
- Gedrag vindt nooit in een vacuüm plaats, maar altijd in een sociale, culturele en
maatschappelijke omgeving die dat gedrag beïnvloedt – en andersom.
Drie belangrijke thema’s van ontwikkelingspsychopathologie:
1. Vroeger en nu
- Iemands gedragsmogelijkheden worden in de loop van zijn leven complexer.
- Bij het veranderen van het gedrag spelen zowel actuele verwachtingen als vroegere
ervaringen een rol.
- Herinneringen beïnvloeden de waardering van ervaringen, maar andersom
beïnvloeden ervaringen ook weer herinneringen.
- Theorie van ontwikkelingsopgaven: opgaven die een kind heeft op een bepaalde
leeftijd.
2. Dynamisch gezichtspunt
- Gedrag die we normaal of wenselijk vinden, hangt samen met de
ontwikkelingsopgaven die een kind op een bepaalde leeftijd heeft.
3. Een uniek individu met unieke ervaringen
- Kindgebonden factoren: sekse, leeftijd, intelligentie, impulsbeheersing.
- Ouder- en gezinsgebonden factoren: opleiding, inkomen, opvoedingsvaardigheden,
gezondheid.
- Maatschappij- omgevingsgebonden factoren: sociale gelijkheid, welvaart, onderwijs,
sociale media, normen en waarden.
1.1. Opbouw van het boek
Het stramien om psychische stoornissen te beschrijven:
1. Inleiding:
- Belangrijkste ontwikkelingsopgaven benoemd.
2. Normale ontwikkeling:
3. Kenmerken van stoornissen
- Beschreven aan de hand van de DSM- 5
4. Differentiaal diagnose, comorbiditeit, prevalentie
- Differentiaaldiagnose: Op welke stoornis(sen) lijkt ze?
- Comorbiditeit: met welke stoornis(sens) gaat de stoornis samen?
- Prevalentie: hoe vaak komt ze voor ?
5. Verschillen tussen jongens en meisjes
6. Culturele en maatschappelijke invloeden
, - Ze kunnen de kans vergroten of verkleinen dat kinderen zich op een bepaalde manier
gedragen.
- Normen en waarden kunnen de opvattingen van volwassenen over het gedrag van
kinderen beïnvloeden. (Thaise ouders zochten het problematische gedrag buiten hun
kind terwijl Amerikaanse ouders juist karaktertrekken van het kind als oorzaak
noemden).
7. Risico en beschermende factoren
- Risicofactoren hebben negatieve invloed: armoede, lage opleiding, gezinsproblemen,
onveilige leefomgeving en psychische problemen.
- Beschermende factoren doet een negatieve effect teniet.: intelligentie, goede
gezondheid, zelfvertrouwen en sociale steun.
8. Hulpverlening: preventie en behandeling
Hoofdstuk 2
Interpretaties zijn vaak cultuurgebonden (wanneer noem je een meisje een vrouw?)
In de (ontwikkelings)psychopathologie wordt onderscheid gemaakt tussen grote groepen
stoornissen, zoals gedragsstoornissen, psychotische stoornissen en angststoornissen. Binnen
deze groepen worden subgroepen onderscheiden.
Nadeel van categorisatie:
Soms kan zo’n ‘etiket’ ook stigmatiseren: kinderen en volwassenen worden nagewezen
omdat zij een stoornis hebben.
DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders.
De DSM kijkt naar de symptomen die de stoornis kenmerkt. Het gaat hierbij om
observeerbaar gedrag en/of de innerlijke kenmerken.
Behalve de soort symptomen beschrijft de DSM ook welk aantal symptomen in welke mate
en gedurende welke termijn aanwezig moet zijn wil er sprake kunnen zijn van een stoornis.
Het is afgesproken dat iemand die minder dan 5 symptomen heeft die kenmerkend zijn voor
depressie, niet depressief is.
Het classificatiesysteem Zero to Three is speciaal ontwikkeld om het gebrek aan aandacht
voor de ontwikkeling van kinderen tot 3 jaar te compenseren.
Er is wat kritiek vanuit de ontwikkelingspsychopathologie:
- Houdt onvoldoende rekening met de ontwikkelingscontext waarin een stoornis is
ontstaan
- Houdt te weinig rekening met de culturele context
Classificeren: Het in kaart brengen van mogelijk problematisch gedrag.
Diagnosticeren: Het proberen te begrijpen en te verklaren van het gedrag.
, 2.2 Classificatie:
Definitie:
- Psychopathologie heeft als doel afwijkend of vreemd gedrag goed in kaart te
brengen: psychische stoornissen worden herkend, van elkaar onderscheiden en
ingedeeld.
- Bij psychische aandoeningen is het ingewikkeld om te bestrijden omdat:
1. Er nog geen duidelijke oorzaken voor gevonden zijn.
2. Culturele en persoonlijke opvattingen spelen een grote rol bij de beoordeling van
gedrag.
De DSM- 5: een classificatiesysteem
- De DSM is een handboek te beschouwen als een omvangrijk classificatie systeem
voor psychische stoornissen, dat kan helpen bij het stellen van diagnoses (het is dus
geen diagnostisch handboek).
1. Geschiedenis
- Grondlegger van het moderne classificatiesysteem: De Duitse psychiater Emil
Kraepelin.
- DSM-1: gebaseerd op psychoanalytische theorieën en aandacht voor minder ernstige
stoornissen
- DSM-3 1980: gaat uit van waarneembare kenmerken van gedrag. Dezelfde criteria
werden wereldwijd gebruikt om stoornissen te categoriseren.
- DSM 4- 1994, 2000 een lichte aanpassing.
- DSM- 5 2013: Gebaseerd op afspraken die specialisten maken voor elke groep
stoornissen. Deze hebben een wetenschappelijke basis, maar staan vaak ter
discussie.
2. Uitgangspunten:
- Allereerst worden de symptomen bepaald. Dit is observeer baar gedrag en/of
innerlijke kenmerken. Zij beschrijven (bepalen niet) de stoornis.
- Daarnaast wordt beschreven welk aantal symptomen in welke mate en gedurende
welke termijn aanwezig moet zijn wil er sprake zijn van een stoornis.
- De symptomen moeten al een bepaalde tijd of vanaf een bepaald moment aanwezig
zijn. Dit verschilt per stoornis.
- Allerlei stoornissen delen symptomen met elkaar. Deze kunnen licht, matig of ernstig
zijn.
3. Groepen stoornissen:
- Ruim 300 stoornissen.
- Geen aparte categorie meer voor kinderen en adolescenten.
4. Comorbiditeit: meer stoornissen tegelijkertijd.
- Verklaring voor comorbiditeit is dat wetenschappers steeds verfijndere
classificatiesystemen maken: ze delen gedrag steeds verder op in specifieke
onderdelen waaraan ze een begrip koppelen.
- Stoornissen komen niet alleen vaak tegelijk voor, maar gaan ook vaak samen met
lichamelijke klachten.
5. Kanttekening:
