1
, Praktisch omgevingsrecht
Hoofdstuk 1: Omgeving in ontwikkeling
1.1 Een gezonde en veilige fysieke leefomgeving
Fysieke leefomgeving: de ruimte waarin mensen wonen, werken, recreëren en reizen en wordt
beïnvloed door activiteiten van inwoners en bedrijven.
Doel is een gezonde en veilige leefomgeving te creëren, waarbij samenwerking tussen
Rijksoverheid, provincies, gemeenten, waterschappen en inwoners centraal staat.
- Gezondheid: Beleidsmaatregelen richten zich op het vaststellen van normen voor lucht, water,
bodem en geluid en het bevorderen van een gezonde leefomgeving.
- Veiligheid: Omvat veilige bouwwerken, goed onderhouden infrastructuur en bescherming van
kwetsbare groepen.
De Omgevingswet (2022) bundelt en verduidelijkt regels m.b.t. de fysieke leefomgeving, met als
doel:
- Eenduidigheid: Het voorkomen van misverstanden over wat onder de wet valt.
- E ectiviteit: Het bundelen van regels maakt de regelgeving eenvoudiger en
gebruiksvriendelijker voor zowel burgers als bedrijven
Het omgevingsrecht regelt de fysieke omgeving waarin wij leven. Daartoe behoren milieu, water,
natuur en met name ruimtelijke ordening. Het omgevingsrecht is een rechtsgebied dat altijd in
ontwikkeling is.
- Het Omgevingsrecht is een verzamelnaam voor alle wet- en regelgeving betre ende de fysieke
leefomgeving, de omgeving dus waarin gewoond, gewerkt en gerecreëerd wordt.
De wet de fysieke leefomgeving als alle elementen van ruimtelijke inrichting, natuur,
luchtkwaliteit, bodem, geluid en veiligheid. Activiteiten die niet binnen deze context vallen, zijn niet
onder de Omgevingswet gereguleerd.
De wet reguleert 2 hoofdonderdelen:
- Natuurlijke omgeving: omvat luchtkwaliteit (buiten- en binnenlucht), natuur (wilde en
aangeplante ora/fauna).
- Gebouwde omgeving: richt zich op door mens gemaakte objecten bouwwerken en objecten
met een duurzame functie op een vaste locatie. Vooral objecten die langdurig op dezelfde plek
staan. Bomen en fruitboomgaarden horen tot de fysieke leefomgeving, maar
landbouwgewassen weer niet omdat deze maar enkele maanden aanwezig zijn.
De juridische betekenis van de fysieke leefomgeving zorgt ervoor dat duidelijk is in welke situaties
de Omgevingswet van toepassing is en wat deze wet reguleert.
Belangrijke onderdelen van de fysieke leefomgeving: (in ieder geval)
- Bouwwerken
- Infrastructuur
- Water
- Watersystemen
- Bodem
- Lucht
- Landschappen
- Natuur
- Cultureel
- Erfgoed
De Omgevingswet regelt geen directe relaties tussen mensen, maar wel de e ecten van
menselijke en bedrijfsactiviteiten op de fysieke leefomgeving, zoals luchtverontreiniging.
Verkeersregels vallen buiten de Omgevingswet (via Wegenverkeerswet), maar verkeersveiligheid
kan wel in omgevingsplannen worden opgenomen artikel 1.2 lid 3 Ow.
2
ff fl ffff
,1.2 De spelers in het omgevingsrecht
Het omgevingsrecht wordt gekenmerkt door een groot aantal betrokken belangen en
belanghebbenden. Naast overheden spelen ook bedrijven, inwoners en belangengroepen een
belangrijke rol. Activiteiten van de een kunnen gevolgen hebben voor de belangen van de ander.
Overheden
De Rijksoverheid heeft via de Omgevingswet kaders vastgesteld voor de fysieke leefomgeving.
Provincies, gemeenten en waterschappen formuleren beleid en nemen besluiten binnen deze
kaders.
Bestuursorganen: Rechtspersonen die krachtens publiekrecht zijn ingesteld, zoals de staat,
provincies, gemeenten en waterschappen.
- Rijk: Rijk: Regering, ministers, staatssecretarissen.
- Provincie: Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten, commissaris van de Koning.
- Gemeente: Burgemeester, gemeenteraad, college van burgemeester en wethouders (B&W).
- Gemeentelijke bestuursorganen beoordelen of projecten passen binnen het omgevingsplan
en de visie voor het gebied
Bedrijven en burgers
Initiatiefnemers van projecten kunnen bedrijven, projectontwikkelaars, inwoners of overheden zelf
zijn:
- Inwoners; kunnen een omgevingsvergunning aanvragen voor kleinschalige projecten
(aanbouw).
- Projectontwikkelaars: werken aan grootschalige projecten.
Belangengroepen
Omwonenden en bedrijven in een ontwikkelingsgebied zijn belanghebbenden. Hun rechten zijn
afhankelijk van hun status als belanghebbende, bepaald in artikel 1:2 Awb.
- Direct belanghebbende: personen of organisaties wiens belang direct geraakt wordt door een
besluit.
- Derde-belanghebbende: moeten voldoen aan 5 criteria OPERA-criteria:
1. Objectief bepaalbaar belang: Het belang moet individueel zijn en niet namens een derde
zijn.
2. Persoonlijk belang: De belanghebbende moet zich voldoende onderscheiden van
anderen.
3. Eigen belang: Alleen eigen belangen kunnen worden behartigd.
4. Rechtstreeks belang: Er mag geen sprake zijn van een afgeleid belang.
5. Actueel belang: Het belang moet gebaseerd zijn op een concrete situatie, niet op
toekomstige onzekerheden
Het begrip "belanghebbende" bepaalt wie bezwaar kan maken tegen overheidsbesluiten, zoals
het verlenen van een omgevingsvergunning. Partijen zonder deze status kunnen soms alsnog een
belang hebben, maar missen formele mogelijkheden om bezwaar te maken.
Let Op: als iemand of een organisatie niet als belanghebbende kan worden bestempeld dan kan
die persoon of organisatie zich niet verweren tegen beoogde of genomen besluiten.
3
, 1.3 De positie van het omgevingsrecht in het recht
Het omgevingsrecht heeft een speci eke plaats in het Nederlands Rechtssysteem.
Recht:
- Privaatrecht regelt de onderlinge verhoudingen tussen personen, zoals familierecht en
vermogensrecht.
- Publiekrecht regelt de verhoudingen tussen overheden onderling en met personen/bedrijven.
- Omgevingsrecht valt onder het publiekrecht en omvat regels voor de fysieke leefomgeving.
- Publiekrecht omvat meerdere rechtsgebieden:
- Staatsrecht (constitutioneel recht): Richt zich op de organisatie van de staat en de
bevoegdheden van overheidsorganen.
- Strafrecht: Regels rondom strafbare feiten.
- Bestuursrecht: Regelt het handelen van het openbaar bestuur in relatie tot burgers en
bedrijven.
- Algemeen bestuursrecht: Algemeen toepasbare regels (bijv. besluitvorming, Awb art.
3:2).
- Bijzonder bestuursrecht: Speci eke regels voor bijzondere overheidsdomeinen, zoals
milieubeheer, ruimtelijke ordening, onderwijs en gezondheidszorg. Het omgevingsrecht
valt onder het bijzonder bestuursrecht.
Het omgevingsrecht omvat dus regels voor zowel ordenende als verzorgende overheidstaken
en is een essentieel onderdeel van het publiekrecht.
1.3.2 Regelgeving op verschillende niveau’s
Gelede normstelling: houdt in dat een rechtsregel niet direct uit één wet voortvloeit, maar in
combinatie met andere regelingen of lagere regelingen moet worden gelezen.
Regelgeving kent een hiërarchie: lagere regelingen (bijv, op gemeentelijke niveau) mogen niet in
strijd zijn met hogere regelingen.
Bij de Omgevingswet wordt de gelede normstelling zoveel
mogelijk beperkt om regelgeving eenvoudiger te maken.
Wet in materiële en formele zin:
- Wet in formele zin: Besluit van regering en Staten
Generaal gezamenlijk (Grondwet, Omgevingswet)
- Wet in materiële zin: Een besluit van een bevoegd
bestuursorgaan dat algemeen verbindende voorschriften
bevat (algemene maatregelen van bestuur AMvB’s)
- AMvB’s werken wetgeving verder uit, speci eke
onderdelen, en kunnen zonder SG worden vastgesteld
(met advies Raad van State).
- Ministeriële regelingen (Omgevingsregeling) worden
door minister vastgesteld en zijn speci ek gericht op de
uitvoering van wetgeving.
4
fi fifi fi
